Những năm gần đây, bức tranh kinh tế - xã hội khu vực nông thôn nước ta đã có nhiều đổi thay theo hướng tích cực. Các địa phương đã tập trung nguồn lực đầu tư hệ thống hạ tầng cơ sở, hạ tầng xã hội nông thôn phục vụ đời sống, sản xuất của người dân theo hướng hiện đại, gắn với phát triển đô thị. Show
Triển khai có hiệu quả dồn điền đổi thửa, xây dựng các mô hình liên kết. Nhờ đó, sản xuất nông nghiệp duy trì tốc độ tăng trưởng khá. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch đúng hướng; kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được tăng cường. Hệ thống chính trị vững mạnh, đoàn kết, an ninh trật tự, an sinh xã hội được bảo đảm. Thu nhập của người dân được cải thiện, nâng cao. Diện mạo nông thôn thay đổi khang trang, sạch đẹp. Ðời sống vật chất, tinh thần và niềm tin của người dân vào Ðảng, Nhà nước ngày một tăng. Cũng trong khoảng thời gian đó, tại khu vực đô thị, ngoại trừ một số mặt như: kinh tế, văn hóa, giáo dục, thì nhiều mặt của đời sống chuyển biến chậm hơn so với khu vực nông thôn. Tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, những vấn đề như: tắc đường, quá tải hạ tầng xã hội, bán hàng rong... vẫn tiếp tục diễn ra mà chưa có giải pháp xử lý hiệu quả.
Mặc dù điều kiện kinh tế - xã hội, tập quán sinh hoạt ở khu vực nông thôn và đô thị không giống nhau, song chương trình xây dựng nông thôn mới để lại nhiều bài học bổ ích trong phát triển đô thị. Trên thực tế, cách đây bảy năm, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Thông tư 02/2013/TT-BVHTTDL quy định chi tiết tiêu chuẩn, trình tự, thủ tục xét và công nhận "Phường đạt chuẩn văn minh đô thị", "Thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị". Thông tư quy định các tiêu chuẩn để được công nhận là phường, thị trấn "đạt chuẩn" như: Quản lý kiến trúc, xây dựng theo quy hoạch; xây dựng nếp sống văn minh, môi trường văn hóa đô thị và các tiêu chí về phong trào văn hóa, thể thao, thực hiện các chủ trương chính sách của Ðảng, Nhà nước… Tuy nhiên, sau đó, hầu như không có địa phương nào triển khai được nội dung này một cách đầy đủ. Thông tư dần bị chìm vào quên lãng. Việc đề ra những tiêu chuẩn ở Thông tư 02 để xây dựng phường, thị trấn đạt chuẩn văn minh đô thị là cần thiết. Thế nhưng, chúng ta cần một "xung lực mới" trong xây dựng, phát triển đô thị. Trước hết, thay vì một thông tư cấp bộ, chúng ta nên nâng tầm thành một chương trình mục tiêu quốc gia. Tiếp đó, cần đánh giá ưu điểm, nhược điểm các tiêu chuẩn của Thông tư 02 và xây dựng bộ tiêu chí mới sao cho phù hợp. Bộ tiêu chí mới cần tập trung vào những vấn đề "nóng" của đô thị. Về hạ tầng, có thể đó là tiêu chí về tuyến phố không có hộ lấn chiếm lòng đường, vỉa hè; tiêu chí không có "điểm đen" về giao thông; tiêu chí về diện tích cây xanh theo đầu người...; về văn hóa, xã hội, nên đề ra tiêu chí về tỷ lệ đầu người/ diện tích không gian văn hóa (sân chơi, nhà văn hóa); về môi trường, là tiêu chí về phân loại, xử lý rác thải, hạn chế sử dụng rác thải nhựa... Khi địa phương nào đạt được những tiêu chí nêu trên thì sẽ được công nhận danh hiệu. Khi bắt đầu xây dựng nông thôn mới, không ít đơn vị đã "kêu khó". Thế nhưng, đây là chương trình buộc phải thực hiện, và vì thế, các địa phương đều phải huy động sức mạnh về vật chất, trí tuệ của cả hệ thống chính trị, nhân dân địa phương; kết hợp với nguồn lực hỗ trợ từ cấp trên. Ðó là mấu chốt của thành công mà 10 năm trước, chúng ta khó có thể hình dung được. Một chương trình tương tự như xây dựng nông thôn mới ở khu vực đô thị, nếu đi đúng hướng, sẽ huy động được sức mạnh trí, lực của cả hệ thống chính trị và nhân dân, tạo đột phá, tạo nên động lực thi đua giữa các địa phương trong phát triển đô thị. Phát động “ Năm văn hóa, văn minh đô thị” thể hiện một cách đầy đủ nhận thức của Cấp ủy, Chính quyền, Mặt trận thành phố và các cấp về xây dựng một thành phố Đà Nẵng phát triển toàn diện cả về cơ sở vật chất tiên tiến, hiện đại đến cuộc sống phong phú về tinh thần theo hướng văn minh, văn hóa và cũng là một trong những nội dung quan trọng để lập thành tích chào mừng 85 năm Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh, chào mừng Đại hội Đảng bộ các cấp tiến đến Đại hội Đảng bộ thành phố lần thứ XXI và Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII; chào mừng Kỷ niệm 40 năm Đà Nẵng hoàn toàn giải phóng và 125 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu. Để “Năm văn hóa văn minh đô thị” sớm được triển khai có hiệu quả, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố đề nghị các cấp Mặt trận, các tổ chức thành viên của Mặt trận từ thành phố đến khu dân cư, tăng cường phối hợp một cách chặt chẽ và đồng bộ, vận động đoàn viên, hội viên của của tổ chức mình cùng toàn dân tích cực hưởng thực hiện “Năm Văn hóa văn minh đô thị” bằng những việc làm hết sức cụ thể, thiết thực nhằm vào các nội dung sau: - Đẩy mạnh công tác tuyên truyền vận động, tạo nên sự đồng thuận xã hội mạnh mẽ, làm cho tất cả mội người, mọi nhà, mọi tổ chức đều được quán triệt nghiêm túc, đầy đủ Chỉ thị 43 CT-TU của Ban Thường vụ Thành ủy về tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện “Năm văn hóa văn minh đô thị 2015”, hưởng ứng thực hiện Kế hoạch của thành phố về “Năm văn hóa văn minh đô thị”, xem đây là niềm tự hào, là trách nhiệm của mỗi người dân dân Đà Nẵng đối với thành phố thân yêu của mình. Đồng thời, mỗi người cũng ý thức được rằng thành quả của nếp sống văn hóa văn minh đô thị đem lại cũng chính là sản phẩm tinh thần quý giá mà mỗi người, mỗi nhà đều được thụ hưởng. - Gắn việc triển khai thực hiện Đề án “Năm văn hóa văn minh đô thị-2015” với cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, với các cuộc vận động, các phong trào khác như “Phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc, phòng chống tội phạm và tệ nạn xã hội”; “Phong trào toàn dân tham gia đảm bảo trật tự an toàn giao thông”…theo phương châm lồng ghép chặt chẽ, có mục tiêu kế hoạch cụ thể, rõ ràng trong từng thời gian, đảm bảo tính khả thi cao trong thực tế. Theo đó, chú trọng vào các nội dung sau: - Tích cực vận động các tầng lớp nhân dân tham gia vào các hoạt động văn hóa, văn nghệ, tham gia xây dựng các thiết chế văn hóa với tư cách vừa hưởng thụ vừa tái tạo nên nền văn hóa Việt Nam, văn hóa xứ Quảng tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. - Tuyên truyền vận động các tầng lớp nhân dân tham gia đảm bảo trật tự an toàn xã hội, giữ gìn trật tự mỹ quan đô thị, chấp hành các quy định về trật tự an toàn giao thông; giữ gìn vệ sinh môi trường... Trên cơ sở tiếp tục đẩy mạnh tích tích cực và hiệu quả các mô hình: “Tổ dân phố, thôn không có tội phạm và tệ nạn xã hội”, “Khu dân cư không có người vi phạm trật tự an toàn giao thông”, “Khu dân cư thân thiện với môi trường”; “Tuyến đường văn minh đô thị”…Tất cả phấn đấu tạo thành ý thức tự giác và nếp sinh hoạt thường xuyên của cộng đồng. - Vận động các tầng lớp nhân dân thực hiện cho kỳ được nếp sống văn hóa công cộng và hành vi ứng xử có văn hóa trong cuộc sống hàng ngày. Đây là nội dung rất quan trọng của Kế hoạch triển khai “Năm văn hóa văn minh đô thị”. Chúng ta rất đỗi tự hào về một Đà Nẵng đang từng giờ, từng ngày phát triển nhanh chóng về cơ sở hạ tầng theo hướng văn minh, hiện đại, thì chúng ta phải biết xây dựng cho người Đà Nẵng có những hành vi trong ứng xử có văn hóa phù hợp với truyền thống và hiện đại. Chúng ta phấn đấu làm cho mỗi người dân Đà Nẵng từ trẻ em đến cụ già; từ trong gia đình, trong nhà trường và ra ngoài xã hội…mỗi người đều có những hành vi ứng xử đẹp từ lời nói đến việc làm. Chúng ta phấn đấu để xây dựng để mỗi người Đà Nẵng trong mắt bạn bè là một người thân thiện, chân thành, hiếu khách; là người nhiệt tình, tận tụy và sáng tạo trong lao động, công tác và học tập; là người sống vì tập thể, vì mọi người, tôn trọng của công; là người lịch thiệp từ lời nói đến cử chỉ, hành động; biết nói lời “xin lỗi” và “cảm ơn” đúng lúc; là người khỏe mạnh, tháo vát… - Để góp phần thực hiện có hiệu quả Đề án “Năm văn hóa văn minh đô thị”, từ năm 2015 này Mặt trận các cấp cần phối hợp với ngành Văn hóa, với các tổ chức thành viên và chính quyền rà soát và có kế hoạch nâng cao chất lượng các danh hiệu văn hóa; để các danh hiệu như “Gia đình văn hóa” “Tổ dân phố Văn hóa” “Phường, xã văn hóa”… phải là những danh hiệu thực chất. Chúng ta đều hiểu rằng: Xây dựng một tòa nhà đẹp đẽ, hiện đại đã khó nhưng không khó bằng xây dựng những con người sống xứng đáng, phù hợp với ngôi nhà ấy. Xây dựng một thành phố Đà Nẵng văn minh hiện đại đã khó, nhưng không khó bằng xây dựng con người Đà Nẵng có nếp sống văn hóa, văn minh đô thị. Chúng ta cũng hiểu rằng để xây dựng con người Đà Nẵng chúng ta có nếp sống văn hóa văn minh đô thị là một quá trình, khó khăn, lâu dài, công phu; bởi “tập quán luôn là một sức ỳ” nên đòi hỏi cả hệ thống chính trị, các cấp các ngành và toàn dân thành phố qua từng thế hệ phải kiên trì thực hiện, kiên trì phấn đấu và “Năm Văn hóa, văn minh đô thị 2015” mà chúng ta phát động hôm nay là sự khởi đầu tuy có chậm nhưng vô cùng cần thiết. NGUYỄN MẠNH HÙNG (Chủ tịch Uỷ ban MTTQ Việt Nam thành phố) Xây bản sắc văn hóa đô thị TP HCM: Văn hóa thị dân làm nên văn minh đô thịTP HCM hướng đến một thành phố "văn minh - hiện đại - nghĩa tình", trong đó có sự tiếp nối truyền thống ứng xử tình nghĩa của người dân, đồng thời xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại, văn minh về nếp sống
Hiện nay ở nước ta sự hình thành nhiều đô thị gắn liền với quá trình hiện đại hóa. Lối sống, nhịp sống thời công nghiệp tạo nên văn hóa đô thị thay đổi nhanh chóng, nhất là dưới tác động của "gia tăng dân số cơ học" là quá trình nhập cư với tốc độ và mật độ cao. Đô thị hiện nay thực hiện vai trò là trung tâm đa chức năng của một khu vực rộng lớn, do đó, văn hóa đô thị phản ánh ứng xử của cộng đồng người nhiều nguồn gốc cùng sống trong môi trường xã hội giới hạn về không gian, điều kiện vật chất không theo kịp dân cư luôn có xu hướng tăng nhanh và mang tính bất thường. Ứng xử với giao thông và truyền thông Nhìn từ sự phát triển kỹ thuật, tại đô thị luôn xuất hiện nhiều phương tiện vật chất mới nhằm phục vụ và giải quyết những nhu cầu của cuộc sống hiện đại. Việc sử dụng các phương tiện kỹ thuật mới phản ánh khá chính xác lối sống thị dân và văn hóa đô thị, tiêu biểu và quan trọng nhất là ứng xử với giao thông và truyền thông - 2 đặc trưng quan trọng của đô thị hiện đại. Về giao thông. Không đâu tập trung nhiều phương tiện và đầu mối giao thông như ở đô thị, đô thị càng lớn phương tiện giao thông càng nhiều, kéo theo hệ thống đường sá, cầu cống phát triển và hoàn thiện. Nhu cầu giao thông trong đô thị và giữa các đô thị với nhau là yếu tố tác động để có những phát minh mới về phương tiện và kỹ thuật giao thông, trong đó có phương tiện công cộng. Sử dụng phương tiện giao thông công cộng là một đặc điểm của thị dân. Nó tạo nên và củng cố thói quen đúng giờ, xếp hàng, tuân thủ quy định về an toàn giao thông, khuyến khích hoạt động cá nhân như đọc sách, nghe nhạc, lướt web, hạn chế thói quen gây ảnh hưởng đến người xung quanh như nói to, xả rác... trong không gian hẹp và đông người như xe buýt hay metro. Ngay cả việc sử dụng phương tiện giao thông cá nhân cũng đòi hỏi sự tôn trọng không gian công cộng: dừng xe đúng đèn tín hiệu, đúng vạch, đi đúng làn đường... để bảo đảm an toàn cho mình và cho người khác. Tiến tới ứng xử một cách văn minh như ở giao lộ sẵn sàng nhường đường cho người đi bộ, người khuyết tật... Sự tuân thủ luật pháp trở thành quy tắc đạo đức trong hành xử hằng ngày. Khi ấy, văn hóa giao thông ở đô thị là chuẩn mực cho nhiều tiểu vùng văn hóa khác. Về truyền thông. Ngày nay, đô thị là nơi tập trung dày đặc những con người làm việc không thể thiếu máy tính và mạng internet. Đây cũng là nơi thu nhận và lan tỏa tất cả các loại thông tin "nóng" hay "nguội" bằng nhiều hình thức truyền thông: báo in, TV, đài phát thanh, internet (báo mạng, các mạng xã hội...). Sự hiểu biết về truyền thông trong xã hội hiện đại chính là sự đòi hỏi người tiếp nhận thông tin phải có trách nhiệm chọn lọc cho mình và cho người khác. Vậy nhưng nhiều người đã sử dụng mạng xã hội tiếp tay cho những tin tức, hình ảnh "giật gân" mà thực sự không biết nguồn tin ấy thật giả thế nào. Ứng xử với thông tin thời hiện đại không thể bằng kiểu dư luận đồn thổi của làng xã như xưa kia. Truyền thông nào xã hội ấy và ngược lại. Nhìn vào văn hóa đô thị qua truyền thông có thể nhận biết văn hóa của thị dân. Bên cạnh sự điều hành của chính quyền đô thị với những quy tắc, luật lệ phù hợp sinh hoạt và vận hành của đô thị, các tổ chức cộng đồng xã hội cần được tạo điều kiện để phát huy trách nhiệm của mình với sự phát triển của đô thị. Đây là điều kiện quan trọng để đô thị phát triển bền vững. Sử dụng phương tiện giao thông công cộng là một đặc điểm của thị dân. Thực tế, cư dân TP HCM chưa làm tốt điều này. Ảnh: HOÀNG TRIỀU Phương cách gìn giữ đặc trưng văn hóa đô thị Qua hàng chục, hàng trăm năm, lối sống, văn hóa đô thị được hình thành qua nhiều thế hệ thị dân. Tuy nhiên, khi đô thị chịu nhiều biến động, có những thay đổi lớn về cơ cấu dân cư trong một thời gian ngắn thì không kịp "di truyền và củng cố" lối sống thị dân và văn hóa đô thị. Vì vậy, giữ cho đô thị ổn định về dân cư, nhất là ở trung tâm hay khu vực có lịch sử dân cư lâu đời, tránh gây ra xáo trộn lớn gây bất ổn về tâm lý, lối sống, văn hóa... Đây chính là một trong những phương cách gìn giữ đặc trưng văn hóa đô thị. Như vậy, thị dân mới có thể tích lũy những hiểu biết về văn hóa, từ đó tự hào về văn hóa đô thị, tiến tới xây dựng thương hiệu cho từng đô thị. TP HCM hướng đến một thành phố "văn minh - hiện đại - nghĩa tình". Trong mục tiêu đó có sự tiếp nối truyền thống ứng xử tình nghĩa của người dân, đồng thời xây dựng cơ sở hạ tầng hiện đại, văn minh về nếp sống. Lĩnh vực giao thông và truyền thông phản ánh phần quan trọng của điều kiện vật chất và tinh thần của thành phố. Hiện nay, nếu truyền thông khá phát triển (internet, báo online, mạng xã hội...) thì giao thông còn nhiều vấn nạn (đường sá không đáp ứng nhu cầu, thường xuyên kẹt xe, tắc đường, ngập nước...). Tuy nhiên, những hiện tượng ứng xử chưa văn minh trong tham gia giao thông (đặc biệt là giao thông cá nhân), tham gia truyền thông (nhất là mạng xã hội) thì khá giống nhau. Có thể nhận thấy do "cung và cầu" chưa phù hợp: dân số tăng nhanh, mật độ ngày càng đông đúc, nhịp sống ngày càng hối hả nhưng đường sá không tăng tương ứng, lại thường xuyên hư hỏng xuống cấp...; internet phát triển nhanh, phủ sóng rộng với nhiều hình thức nhưng một bộ phận người dân và nhà quản lý không biết sử dụng hoặc sử dụng chưa cho hiệu quả tốt. Khi yếu tố khách quan (kỹ thuật hiện đại, phù hợp môi trường đô thị) và yếu tố chủ quan (nhận thức, trình độ của nhà quản lý và văn hóa của thị dân) phát triển đồng bộ, khi ấy sẽ tạo nên diện mạo một thành phố văn minh - hiện đại. Thị dân là gì? Câu hỏi tưởng chừng có câu trả lời đơn giản nhưng hóa ra lại khá phức tạp, bởi vì văn hóa của thị dân góp phần quan trọng tạo nên diện mạo một đô thị. Từ đó "thương hiệu" của đô thị được hình thành và củng cố, nhìn từ góc độ văn hóa. Trước đây, người ta hiểu thị dân là người sống ở đô thị. Nhưng giờ đây, với sự phát triển đa dạng của đô thị và sự phức tạp của quá trình đô thị hóa, cách hiểu này chưa đầy đủ. Không thể định nghĩa thị dân bằng cách xác định nơi sinh sống mà phải từ khía cạnh văn hóa của người sống ở đô thị. Một vài đặc điểm nhận dạng thị dân và văn hóa thị dân như sau: Thị dân là người sinh sống ở một trong những thành phố lớn trên thế giới. Là người tiêu dùng khá giả, có quan điểm sống lạc quan và rất khác những người sống ở "thị trấn nhỏ" hoặc khu vực nông thôn... Văn hóa thị dân vừa là một tiểu văn hóa (subculture) vừa là một lối sống hiện đại. Thị dân có 6 đặc điểm chính: thiếu thời gian, tự hào về văn hóa đô thị, có hiểu biết về truyền thông (media-literate), có ý thức về thương hiệu hàng hóa, tiêu dùng theo thị hiếu (trend-sensitive) và có ý thức về văn hóa" (theo từ điển online có tên urbandictionary.com). Xem Báo Người Lao động từ số ra ngày 16-11 Kỳ tới Bán anh em xa mua láng giềng gần |