Hội nghị Hàng hải của Liên hợp quốc đầu tiên đã được Hội đồng Kinh tế xã hội (ECOSOC) triệu tập tại Geneva (Thụy Sĩ) diễn ra từ ngày 19/2 đến 6/3/1948. Hội nghị đã thông qua Công ước thành lập Tổ chức Tư vấn liên chính phủ về hàng hải, gọi tắt là IMCO sau này được đổi tên thành Tổ chức Hàng hải Quốc tế IMO như hiện nay.
Tổ chức Hàng hải Quốc tế IMO là gì?
Tổ chức Hàng hải Quốc tế IMO (Viết tắt của: International Maritime Organization) là tổ chức quốc tế liên chính phủ được thành lập trên cơ sở của Công ước năm 1948 tại Geneva có hiệu lực từ năm 1958 thực hiện chức năng thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực hàng hải.
Tổ chức hàng hải quốc tế lúc đầu được gọi là Tổ chức tư vấn về hàng hải giữa các chính phủ IMCO. Đến tháng 5.1982, tổ chức này chính thức được đổi tên thành Tổ chức hàng hải quốc tế IMO.
Theo qui định, Công ước phải được 21 quốc gia, trong đó có 7 quốc gia có đội thương thuyền trọng tải trên một triệu tấn, phê chuẩn thì Công ước mới có hiệu lực.
Năm 1960, Tổ chức Hàng hải quốc tế IMO ký Hiệp định với Liên hợp quốc để trở thành cơ quan chuyên môn của tổ chức này (theo Điều 57 và 63 của Hiến chương Liên hợp quốc ). Tổ chức Hàng hải quốc tế có quan hệ với nhiều tổ chức liên chính phủ và phi chính phủ khác, có trụ sở tại London (Anh).
Tổ chức Hàng hải quốc tế IMO có 2 loại thành viên:
– Thành viên đầy đủ : gồm 172 quốc gia là thành viên của Liên hợp quốc sau khi đã chấp nhận Công ước thành lập Tổ chức Hàng hải quốc tế IMO.
– Thành viên liên kết: gồm 3 lãnh thổ hoặc các nhóm lãnh thổ do một nước hội viên Tổ chức Hàng hải quốc tế hoặc Liên hợp quốc chịu trách nhiệm về quan hệ quốc tế của lãnh thổ này.
Mục tiêu, chức năng của Tổ chức Hàng hải Quốc tế IMO
Mục tiêu của IMOĐẩy mạnh sự hợp tác giữa các quốc gia về các vấn đề có liên quan đến ngành hàng hải quốc tế, bảo đảm an toàn hàng hải, bảo vệ môi trường biển, tạo điều kiện thuận lợi trong giao thông hàng hải quốc tế…
Những mục tiêu hoạt động chính của IMO trong những năm 2000 theo Nghị quyết A.900(21) ngày 16/11/1999 của Đại hội đồng Tổ chức Hàng hải Quốc tế IMO là:
– Tiến hành các biện pháp thực hiện chính sách tích cực nhằm xác định và hạn chế tác hại của các xu hướng có tác động xấu đến an toàn hàng hải
– Hướng trọng tâm vào con người
– Đảm bảo sự thực hiện thống nhất các tiêu chuẩn và qui định hiện có của IMO
– Đảm bảo sự chấp nhận rộng rãi các tiêu chuẩn
– Phát triển nhận thức về môi trường và an toàn
– Tránh xây dựng quá nhiều qui định
– Củng cố các chương trình hợp tác kĩ thuật của IMO
– Thúc đẩy các nỗ lực ngăn chặn và trấn áp các hành động vi phạm pháp luật đe doạ an toàn của tàu thuyền, nhân viên trên tàu và môi trường.
Chức năng của IMOChức năng chủ yếu của Tổ chức Hàng hải quốc tế IMO là thúc đẩy sự hợp tác giữa các chính phủ trong lĩnh vực kỹ thuật và các lĩnh vực khác của giao thông đường biển tiến tới thống nhất ở mức cao nhất các tiêu chuẩn về an toàn hàng hải và giao thông trên biển.
Tổ chức Hàng hải quốc tế IMO có trách nhiệm đặc biệt trong việc bảo vệ biển, và môi trường biển thông qua việc ngăn chặn ô nhiễm biển từ các phương tiện hàng hải, quan tâm đến các vấn đề pháp lý và hành chính liên quan đến giao thông biển quốc tế và vấn đề đơn giản hoá các thủ tục về hàng hải quốc tế; giúp đỡ kỹ thuật và đào tạo thuyền viên, chủ tầu, thợ máy tầu.
Cung cấp các thông tin chuyên ngành cho các nước thành viên, đặc biệt là các nước đang phát triển; khuyến khích việc bãi bỏ những biện pháp phân biệt đối xử và những hạn chế không cần thiết của các chính phủ đối với hàng hải quốc tế, đưa hàng hải vào phục vụ thương mại quốc tế, giúp đỡ và khuyến khích các chính phủ củng cố và hiện đại hoá ngành hàng hải quốc gia.
Cơ cấu tổ chức và Việt Nam tham gia IMO khi nào?
Cơ cấu tổ chức1. Đại hội đồng là cơ quan cao nhất bao gồm tất cả các quốc gia thành viên, tiến hành họp thường kì 2 năm một lần. Đại hội đồng có thẩm quyền quyết định chính sách của IMO và các vấn đề đã được các cơ quan của Đại hội đồng xem xét. bầu Ban lãnh đạo của Tổ chức và kết nạp các thành viên mới; xem xét, thông qua chương trình ngân sách, các khuyến nghị của các uỷ ban; xem xét việc sửa đổi, bổ sung Công ước v.v.
2. Hội đồng được Đại hội đồng bầu ra gồm 40 thành viên trong đó 10 thành viên là các quốc gia đặc biệt quan tâm đến việc cung cấp dịch vụ hàng hải quốc tế, 10 thành viên khác là các quốc gia đặc biệt quan tâm đến thương mại hàng hải quốc tế, 20 thành viên còn lại là những quốc gia có lợi ích đặc biệt trong vận tải biển, cuộc bầu cử phải bảo đảm nguyên tắc là tất cả các khu vực địa lý lớn đều có đại diện trong Hội đồng.
Hội đồng có nhiệm kỳ 2 năm, hết nhiệm kỳ được bầu lại là cơ quan chấp hành của Tổ chức Hàng hải quốc tế IMO và chịu trách nhiệm giải quyết toàn bộ các công việc của Tổ chức (xem xét các báo cáo, các khuyến nghị của các uỷ ban, xét duyệt chương trình ngân sách, chuẩn bị các báo cáo lên Đại hội đồng).
Giữa hai kỳ họp của Đại hội đồng, Hội đồng thực hiện tất cả các chức năng của Đại hội đồng, ngoại trừ chức năng đưa ra các khuyến nghị cho các chính phủ về an toàn biển và ngăn chặn ô nhiễm (quyền dành riêng của Đại hội đồng theo Điều 15 của Công ước). Hội đồng cũng có trách nhiệm chỉ định Tổng thư ký để Đại hội đồng chuẩn y. Hội đồng họp ít nhất mỗi năm một lần.
Để giúp việc cho Hội đồng còn có các Ban và Ủy ban chuyên môn như Ban an toàn hàng hải; Ban bảo vệ môi trường biển; Ban pháp luật;… Ban thư kí là cơ quan thường trực của IMO gồm tổng thư kí, phó tổng thư kí và các nhân viên có nhiệm kỳ 4 năm bầu một lần chịu trách nhiệm toàn bộ các vấn đề về hồ sơ, tài liệu, lập và trình lên Hội đồng xem xét các khoản chi và ngân sách hàng năm…
* Các Ủy ban chuyên môn bao gồm:
– Ủy ban An toàn hàng hải (Maritime Safety Committee): gồm toàn bộ các thành viên của Tổ chức, mỗi năm họp một lần. Nhiệm vụ chủ yếu của Ủy ban này là chịu trách nhiệm toàn bộ các vấn đề liên quan đến an toàn hàng hải, đến các qui tắc tránh đâm va, xử lý các hàng nguy hiểm, tìm kiếm và cứu nạn, phòng chống cháy nổ, giúp đỡ các nước trong lĩnh vực kỹ thuật đóng tàu, trang bị cho tàu, các tiêu chuẩn đào tạo, mẫu mã tàu…
– Ủy ban Bảo vệ môi trường biển (Marine Environment Protection Committee): gồm toàn bộ các thành viên của Tổ chức, cùng với đại diện một số quốc gia không tham gia IMO nhưng là thành viên của các hiệp ước liên quan đến những lĩnh vực mà Ủy ban hoạt động. Nhiệm vụ chính là điều phối và quản lý các hoạt động của Tổ chức về ngăn ngừa và kiểm soát ô nhiễm biển do tàu gây ra và tìm ra các biện pháp để chống lại sự ô nhiễm, bảo vệ tốt môi trường biển.
– Ủy ban Pháp lý (Legal Committee): bao gồm tất cả thành viên, mỗi năm họp 1 lần. Nhiệm vụ chủ yếu của Ủy ban này là chịu trách nhiệm toàn bộ các vấn đề pháp lý trong thẩm quyền của Tổ chức, dự thảo các công ước, các điều khoản bổ sung Công ước và trình lên Hội đồng. Uỷ ban cũng đồng thời giải quyết bất kỳ vấn đề pháp lý nào do các cơ quan khác của Tổ chức yêu cầu.
– Ủy ban hợp tác kỹ thuật (Technical Cooperation Committee): bao gồm tất cả các thành viên. Mỗi năm họp một lần. Nhiệm vụ chính của Ủy ban này là nghiên cứu và đề xuất việc thực hiện các đề án hợp tác kỹ thuật với các nước thành viên. Theo dõi các công việc của Ban Thư ký có liên quan đến hợp tác kỹ thuật.
Việt Nam tham gia Tổ chức Hàng hải Quốc tế IMO khi nào?Việt Nam gia nhập Tổ chưc Hàng hải quốc tế IMO ngày 28/5/1984. Hiện nay đã chính thức tham gia 15 Công ước và nghị định thư của IMO (tổng số có khoảng 40 Công ước và Nghị định thư).
IMO đã giúp Việt Nam đào tạo một số cán bộ kỹ thuật hàng hải, một số kỹ sư máy tàu, sửa chữa tàu qua việc tham gia các hội nghị, hội thảo quốc tế và trong nước cũng như các lớp đào tạo ngắn và dài hạn do IMO tổ chức. Việt Nam cũng đã tham gia đầy đủ các hội nghị thường niên của Đại hội đồng IMO được tổ chức 2 năm/lần.
Những đóng góp của Việt Nam trong các hoạt động của IMO đã được đánh giá cao. Việt Nam cũng đã và đang tranh thủ các Ủy ban của IMO trong việc đào tạo cán bộ cho ngành hàng hải, nhất là lĩnh vực pháp luật, an toàn, an ninh hàng hải cũng như bảo vệ môi trường biển.
Hiện nay, Việt Nam đang nghiên cứu việc tham gia vào chương trình đánh giá tàu biển IMO và việc phá dỡ tàu hết thời hạn sử dụng. Việt Nam cũng góp phần vào thể hiện quyết tâm trong hoạt động của ngành hàng hải quốc tế trong việc đảm bảo an toàn, an ninh hàng hải và bảo vệ môi trường biển thông qua việc tăng cường hợp tác giữa các nước thành viên IMO.