Như đã nhắc ở trên, hoa ngũ sắc có rất nhiều tên gọi khác nhau. Sở dĩ loài cây nay có nhiều cái tên cỏ cứt lợn như vậy là vì khi cho cây hoa vào tay rồi vò chúng có mùi hôi rất đậm, có thể gây buồn nôn. Cây có tên khoa học Ageratum conzoides L., thuộc họ Cúc (Asteraceae). Hoa ngũ sắc là cây thảo mọc thẳng, phân nhánh, mềm và có mùi đặc trưng. Cây sống quanh năm có rễ nông, dạng rễ chùm sợi. Cây phát triển với chiều cao có thể lên đến 1m. Thân và lá cây có phủ một lớp lông mịn màu trắng. Lá mọc đối xứng có hình trứng hay ba cạnh, có chiều dài có thể lên đến 7,5cm, mặt sau của lá có màu xanh nhạt hơn. Những bông hoa có màu tím, xanh lam ngả hồng hoặc trắng nên gọi là hoa ngũ sức. Hoa thường mọc thành chùm khoảng 30 đến 50 bông nhỏ xếp tròn. Cây có quả nhỏ màu nâu đen.
 Hoa ngũ sắc mọc thành chùm gồm nhiều bông hoa nhỏ xếp tròn gần nhau Phân bố, sinh thái Nguồn gốc của hoa ngũ sắc vẫn chưa được xác định rõ. Một số cho rằng hoa có nguồn gốc từ Hy Lạp, số khác cho thấy chúng mọc đầu tiên ở Trung, Nam Mỹ và Tây Ấn. Vì là loại cây dễ sinh sống nên hiện nay gần như mọc phân bố trên toàn cầu. Loài cây này thường mọc ở những khu đất ẩm ướt gần nơi sinh sống. Chúng phát triển mạnh trong bất kỳ khu vườn và đất nông nghiệp nào. Loài cây này còn xâm chiếm rừng, đồng cỏ, đất canh tác, các vùng ven sông (bờ sông), đất ngập nước và cồn ven biển. Cây hoa ngũ sắc thường có vòng đời không quá 12 tháng. Bộ phận sử dụng Toàn bộ cây từ rễ, thân lá, hoa ngũ sắc đều được sử dụng trong đời sống và trong y học. Thành phần hóa học Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng cây chứa nhiều chất chuyển hóa thứ cấp bao gồm: ● Flavonoid, ancaloit, cumarin ● Tinh dầu ● Tannin ● Hợp chất precocene I và precocene II có ảnh hưởng đến sự phát triển của côn trùng. Các thành phần này được các nhà khoa học đánh giá cao về giá trị dược liệu và công dụng trong việc tiêu diệt côn trùng. Công dụng Loài cây này đã được rất nhiều các nhà khoa học khắp thế giới nghiên cứu và phát hiện ra nhiều công năng tuyệt vời về dược học và sinh học. Theo Đông y Dược liệu này có vị hơi đắng, tính mát, được thu hoạch quanh năm và dùng tươi. Ngoài ra, vào mùa hè, hoa ngũ sắc được phơi khô để sắc thuốc uống dần. Loài cây này có nhiều công dụng trong y học như: ● Thanh nhiệt, giải độc, tiêu sưng, cầm máu ● Chống viêm, chống phù nề, chống dị ứng trong các trường hợp sổ mũi, viêm xoang mũi dị ứng cấp và mãn. ● Chữa chảy máu ngoài da do chấn thương, sưng, đau, mụn nhọt, ngứa lở, eczema bằng cách dùng cây tươi rửa thật sạch với nước muối, giã nát, đắp lên chỗ đau, hoặc nấu nước để tắm ● Có tác dụng trong hệ tiêu hóa như giảm đau dạ dày, đau bụng Hoa ngũ sắc có công dụng kháng vi sinh vật Hoa ngũ sắc có hoạt tính sinh học có thể được sử dụng trong nông nghiệp, thể hiện qua một số cuộc điều tra nghiên cứu ở các quốc gia khác nhau. Nhiều nghiên cứu chứng minh rằng dịch tiết của cây có chứa các hợp chất terpenic, chủ yếu là precocene, với hoạt tính nội tiết tố kháng vi sinh vật. Ngoài ra precocene I và II có trong hoa ngũ sắc làm cho côn trùng có tình trạng khi trưởng thành sẽ vô sinh hoặc chết. Cây cứt lợn hay cỏ hôi có tác dụng giải nhiệt, tiêu độc, tán sỏi nên được Đông y sử dụng để chữa viêm xoang, sỏi đường tiết niệu, sưng đau khớp, nhiệt độc… Có thể dùng dược liệu dưới dạng tươi hoặc khô với liều lượng là 15 – 30g một ngày. Hình ảnh cây cứt lợn
Mô tả về cây cứt lợn Đặc điểm thực vật
Phân bố Cây cứt lợn có thể thích nghi được với mọi loại đất nên có thể mọc hoang ở khắp nơi. Từ các khu đất trống, bên vệ đường, bờ ruộng hay trong vườn nhà đều có thể dễ dàng tìm thấy loại cây này. Bộ phận dùng Trừ rễ ra thì tất cả các bột phận còn lại của cây đều có tác dụng trị bệnh Thu hái – Sơ chế Cây cỏ hôi mọc quanh năm nên có thể thu hái bất cứ lúc nào. Những cây trưởng thành được nhổ về, cắt bỏ rễ và loại bỏ những lá sâu bệnh, héo úa. Tiếp đó, dược liệu được rửa đi rửa lại qua nhiều lần nước để loại bỏ đất cát và bụi bẩn. Có thể dùng tươi hoặc khô. Nếu dùng tươi, cần ngâm với nước muối pha loãng để khử trùng. Trường hợp dùng khô, băm nhỏ cây hoa cứt lợn thành những khúc ngắn cỡ 2 – 3 cm trước khi đem phơi hoặc sấy khô. Bảo quản Với dược liệu tươi, bạn nên dùng ngay để giữ được trọn vẹn dược tính có trong cỏ hôi. Nếu bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh thì phải để thật ráo nước, cho vào túi ni lông rồi đục vài lỗ nhỏ. Tuy nhiên làm như vậy cũng chỉ tích trữ được thuốc từ 2 – 3 ngày. Khi bảo quản cứt lợn khô, bạn chỉ cần tránh để nơi ẩm ướt là được. Thành phần hóa học
Vị thuốc cứt lợn Tính vị Cứt lợn tính mát, vị cay, đắng nhẹ Quy kinh Cứt lợn có khả năng tác động tới 2 kinh gồm:
Cây cứt lợn có tác dụng gì? – Theo y học cổ truyền: Đông y cho rằng cây cỏ cứt lợn có tác dụng giải nhiệt, tiêu sỏi, thải độc, giảm sưng, chống chảy máu. Chủ trị các chứng bệnh sau:
Cây hoa cứt lợn được phơi khô dùng làm dược liệu – Theo y học hiện đại:
Cách dùng và liều lượng – Liều lượng khi dùng theo đường uống: 15 – 30g cứt lợn khô ( tương đương 30 – 60g tươi ) – Hình thức sử dụng:
Độc tính Nghiên cứu đã xác định được lượng độc tố cấp LD-50 khi dùng cây cứt lợn theo đường uống với liều lượng 82g/kg. Bài thuốc chữa bệnh có cây cứt lợn 1. Trị gàu, giảm ngứa da đầu, làm tóc suôn mượt
2. Điều trị bệnh viêm họng
3. Trị cảm mạo gây sốt (theo Quảng Tây trung thảo dược)
4. Chữa rong huyết ở phụ nữ sau sinh
5. Điều trị bệnh viêm xoang, viêm mũi dị ứng
6. Chữa mụn nhọt độc gây sưng đau
7. Chữa đau nhức, sưng tấy do sái khớp, giãn gân (theo Phúc Kiến dân gian thảo dược)
8. Điều trị xuất huyết do ngoại thương
9. Trị cảm mạo, sốt rét (theo Văn Sơn trung thảo dược)
10. Điều trị bệnh ở yết hầu – Cách 1:
– Cách 2:
11. Chữa mụn nhọt có mủ nhưng chưa vỡ (theo Quảng Tây trung thảo dược)
12. Điều trị chứng “ngư khẩu tiện độc” (sưng hạch bên trái hoặc bên phải do bị giang mai)
13. Điều trị bệnh viêm miệng áp tơ (nga khẩu sang), mụn đinh nhọt sưng đau và tấy đỏ
14. Chữa đau nhức xương khớp, phong thấp, gãy xương (sau khi đã được băng cố định)
15. Điều trị bệnh sỏi đường tiết niệu
16. Chữa viêm nhiễm ở đường hô hấp
17. Hỗ trợ điều trị bệnh ung thư cổ tử cung ở phụ nữ và ung thư dạ dày
18. Chữa băng huyết, chảy máu không ngừng ở phụ nữ sau sinh
19. Điều trị bệnh chàm da ( eczema ), chốc đầu
20. Điều trị viêm tai
Lưu ý khi sử dụng cây hoa cứt lợn
|
