Chụp xquang bụng không chuẩn bị là gì năm 2024
- 1. KHÔNG SỬA SOẠN Võ Tấn Đức Bộ môn chẩn đoán hình ảnh Đại học Y dược TPHCM Email: duc.vt@umc.edu.vn
- 2. của tia X Đặc tính gây bức xạ ion hóa do lấy e- lớp ngoài của nguyên tử biến đổi sinh học mức phân tử (DNA…)
- 3. đậm độ trong phân tích hình X quang
- 4. X quang bụng 1. Nghi ngờ tắc ruột 2. Nghi ngờ thủng tạng rỗng 3. Đau bụng trung bình đến trầm trọng mà không xác định được 4. Nghi ngờ có vật lạ 5. Theo dõi sỏi hệ niệu Không chỉ định trong: -Chấn thương bụng -Đau bụng ¼ trên-phải -Nghi ngờ tụ dịch -Xuất huyết tiêu hóa -U bụng -Táo bón …
- 5. Nằm ngửa: – tia trước-sau – nín thở – Trường 35 x 43 cm (thường không đủ cần ≥ 2) • Tư thế khác: – Đứng thẳng trước-sau (hơi dưới hoành, mức nước-hơi) – Nằm nghiêng trái (hơi tự do trên gan, mức nước-hơi) – Ngực thẳng (hơi dưới hoành)
- 6. lượng hình ảnh • Tùy mục đích k/sát: – toàn cảnh & – thấy được cái cần thấy? • Toàn bộ bụng-chậu: – vòm hoành 2 bên [1,2] x.mu [4] – Thành bụng bên 2 bên [3]
- 7. lượng hình ảnh • Cường độ chùm tia: ngày nay không còn quan trọng lắm do xử lý KTS xem trên trạm làm việc: vừa đủ thấy rõ cột sống – Quá mềm: “quá trắng” khó thấy hơi, bóng tạng – Quá cứng: ít vấn đề
- 8. thường X quang bụng 1. Phải – trái 2. Phân khu bụng
- 9. thường X quang bụng 3. các tạng
- 10. thường X quang bụng 3. các tạng
- 11. thường X quang bụng 4. khung xương, mô mềm
- 12. thường X quang bụng 5. chậu
- 13. thường X quang bụng 6. Đáy phổi
- 14. thường X quang bụng 7. Ruột: khung đại tràng
- 15. hiện diện & phân bố khác nhau - Không thấy: trống / đầy dịch
- 16. X quang bụng • Hệ thống! – 1. loại chụp (tư thế) – 2. tên BN – 3. ngày / giờ – 4. chất lượng hình – 5. phân tích theo trình tự A – B – C – D – E – 6. tóm tắt / kết luận Ghi nhớ: mô tả những gì mình thấy. Tốt nhất: tưởng tượng mình đang mô tả hình X quang cho đồng nghiệp qua điện thoại. Nếu thấy điều gì: hãy nói nơi thấy theo giải phẫu học & cái thấy có vẻ là…
- 17. trình tự ABCDE A = Air: hơi không đúng chỗ - hơi tự do trong / sau phúc mạc - hơi / đường mật, tm cửa B = Bowel - ruột dãn - xoắn ruột - dạ dày căng - thoát vị - dh dày thành ruột
- 18. trình tự ABCDE C = Calcification sỏi / đóng vôi - sỏi mật, sỏi thận, nephrocalcinosis, sỏi tụy, phình ĐMC - thai - đóng vôi sụn sườn, đá tĩnh mạch, hạch mạc treo, u xơ TC, PĐTTL, đóng vôi thành mạch D = Disabilitiy (các xương và tạng đặc) - gãy, xơ / hủy xương - cột sống: độ cao thân sống, các thành CS, cuống, mấu gai, “đốt sống ngà” - tạng đặc phì đại E = Everything else - dấu vết mổ trước đây, dụng cụ phẫu thuật - dị vật - đáy phổi
- 19. Vò trí o Thöôøng ôû phaàn cao oáng tieâu hoaù (vieâm loeùt, nhieãm truøng, thuûng do ngoaïi vaät nuoát vaøo…) o Caùc oáng tieâu hoaù tröôùc coät soáng (chaán thöông) o Đại traøng: tuùi thöøa * Daáu hieäu kinh ñieån: lieàm hôi döôùi hoaønh: xuaát hieän 6- 8 giôø sau thuûng vôùi löôïng hôi khoaûng 20-50ml (# 1ml). * Caùc tö theá khaùc: BN nghieâng (T) laáy heát bôø ngoaøi gan vaø hoá chaäu (P), naèm ngöõa tia phoùng ngang…
- 20. X quang • Liềm hơi dưới hoành • Hơi dưới gan, khoang Morrison • Dh dây chằng liềm • Dh khung thành (football sign) • Dh “chạm nổi quai ruột” (bowel relief sign) = dh “hai mặt của thành ruột” (double wall sign) = dh Rigler. • Dh “dây chằng rốn bên”: lateral umbilicus sign • Dh “dây chằng niệu-rốn” / “dây treo bàng quang”: urachus sign • Hơi giữa các quai ruột (hình tam giác…)
- 23. phúc mạc : hình bụng đứng KSS ở ¼ bụng trên (P) cho thấy dải khí mỏng dưới vòm hoành do tràn khí phúc mạc.
- 24. mạc : hình ngực thẳng cho thấy liềm hơi ở bờ ngoài lách và mặt trên gan.
- 26. mạc: hình chụp ngực thẳng thấy tụ khí lượng lớn dưới vòm hoành hai bên do thủng ổ loét tá tràng
- 27. mạc : BN nam 24 tuổi, tiền sử bệnh Crohn, NV vì đau bụng cấp. H.trái: hình chụp bụng thẳng – nằm ngửa cho thấy ¼ trên bụng (P) có hình thấu quang mờ chồng ảnh gan. H.phải: hình chụp nghiêng (T) cho thấy hình ảnh tràn khí phúc mạc rõ. Chú ý hình ảnh mực nước hơi trong quai ruột do tắc ruột kèm theo. Chẩn đoán sau mổ là thủng đoạn cuối hồi tràng thứ phát do bệnh Crohn.
- 29.
- 30. phúc mạc : BN lớn tuổi, TNGT, đau vùng hông. Phim chậu thẳng có gãy cổ xương đùi (T). • Ghi nhận: dh “chạm nổi quai ruột”. • BN được phẫu thuật và xác định có thủng ruột non thứ phát do chấn thương bụng kín.
- 31. phúc mạc: hình chụp khu trú vùng bụng thấp cho thấy dấu dây chằng rốn bên (mũi tên) dấu hiệu của tràn khí phúc mạc trên phim XQ bụng kèm dh chạm nổi quai ruột.
- 32. phúc mạc: hình chụp khu trú vùng bụng thấp thấy dấu hiệu “ dây chằng niệu-rốn” (mũi tên), một dh của tràn khí phúc mạc lượng lớn khác trên phim bụng thẳng.
- 33. phúc mạc : sơ đồ ¼ bụng trên (P) cho thấy vị trí tụ khí dạng hình chữ nhật ở vùng dưới gan thấy trên phim bụng thẳng.
- 34. phúc mạc: phim bụng thẳng cho thấy hình tụ khí dạng hình elip vùng dưới gan. Chú ý dh chạm nổi quai ruột.
- 35.
- 36. phúc mạc : sơ đồ của ¼ trên bụng (P) thấy tụ khí hình tam giác trong khoang Morrison giống như quan sát trên hình bụng thẳng. Vùng tụ khí này liên quan với xương sườn 11, có thể có dạng hình tam giác, hình liềm hay hình bán khuyên.
- 37. phúc mạc: hình bụng đứng KSS của bệnh nhân cho thấy tụ khí hình tam giác ở khoang Morrison (mũi tên đen) Chú ý dh chạm nổi quai ruột (mũi tên trắng).
- 38. mạc • H.trái: chụp bụng nằm ngửa thấy ít hơi dưới hoành. • H.phải: dh hơi hình tam giác trong khoang Morrison.
- 39. MẶT CỦA THÀNH RUỘT / RIGLER ‘ S SIGN HƠI GIỮA CÁC QUAI RUỘT – RIGLER ‘ SIGN
- 40. SIGN
- 41. phúc mạc: Sơ đồ ¼ trên bụng (P) cho thấy vùng tụ khí hình tròn chồng ảnh gan nằm giữa mặt trước gan và thành ngực – bụng trước.
- 42. mạc: • Hình CT tiêm thuốc tương phản cắt ngang gan: tụ khí phía trước gan. • Chú ý hơi quanh túi mật và hình ảnh thoát thuốc cản quang ở BN bị thủng ổ loét tá tràng.
- 43. phúc mạc (trái) SA mặt cắt đứng dọc qua gan thấy ảnh giả đuôi sao chổi do hơi ở vùng trước gan- dưới hoành tạo bóng lưng. Chú ý dịch ổ bụng. • Lát cắt ngang – chếch qua giữa bụng (phải): dãn các quai ruột non với các dải dịch giữa các quai ruột.
- 44. phúc mạc : BN nam 66 tuổi, nhập viện do bí tiểu và được khảo sát bệnh lý tiền liệt tuyến. Khi BN đang ở trong bệnh viện thì đột ngột đau bụng dữ dội. Hình bụng KSS trên được đọc là bình thường, nhưng chú ý hình thấu quang dạng quả lê chồng ảnh gan gợi ý tràn khí phúc mạc.
- 45. Hình quét trước khi chụp CT (scout view) thấy dh “dây chằng liềm” và rò thuốc cản quang đã uống thứ phát sau tràn khí phúc mạc.
- 46. phúc mạc : CT không cản quang qua vùng trần gan cho thấy hình ảnh thoát thuốc cản quang / BN thủng ổ loét dạ dày.
- 47. phúc mạc: BN nam, 49t, nhập viện do đau bụng cấp. Hình chụp bụng KSS không phát hiện bất thường. Vì nguyên nhân đau bụng không rõ, chụp tiêu hóa trên với thuốc cản quang tan trong nước đường uống được chỉ định. H.trái: hình chụp sớm cho thấy không có thoát thuốc, nhưng có dấu tụ khí hình tam giác trong khoang Morrison. H.phải: Trên phim XQ được trả kết quả bình thường trước đó, đã có hiện dịch khí trong khoang Morrison, nhưng không được phát hiện.
- 48. phúc mạc : hình bụng nằm ngửa ở BN nam 26 tuổi tiền sử bệnh Crohn, đau bụng cấp. Hình bụng KSS được đọc bình thường. Trên phim thấy cản quang nằm trong dạ dày, nhưng chú ý hình ảnh hơi trong hậu cung mạc nối và khoang Morrison. Tình trạng thủng ổ loét thủng ổ loét tá tràng được khẳng định sau phẫu thuật.
- 49. phúc mạc : hình bụng nằm có dấu dây chằng liềm.
- 50. mạc: - Hình trái: cản quang Barit ở BN đau bụng cấp. Chú ý ổ loét tá tràng và dấu hiệu hơi trong dây chằng tròn. - Hình phải: theo dõi sau chụp Baryt cho thấy hình ảnh thoát thuốc cản quang và hơi trong dây chằng tròn vẫn còn hiện diện.
- 51. phúc mạc: hình chụp bụng KSS ở BN nam, 24t, đau bụng cấp sau khi chụp cản quang tiêu hóa trên với baryt để đánh giá ổ loét dạ dày. Chú ý hình ảnh Baryt thoát ra khoang dưới hoành - trước. Chú ý sự giới hạn bờ dây chằng liềm do thoát baryt. Quan sát được baryt trong các rãnh mạch máu mạc treo. Dấu hiệu hai mặt của thành ruột được quan sát rõ ràng.
- 52. mạc: H.trái, hình ngực thế PA ở BN được điều trị steroid dài hạn với biểu hiện khó thở nhưng không có đau bụng. Tràn khí phúc mạc lượng lớn được phát hiện nhưngdo không có dấu hiệu ở ổ bụng nên được theo dõi. H.phải: hai tuần sau, hình chụp thế AP được thực hiện lại do BN cảm thấy không khỏe, nhưng không có triệu chứng ở bụng. Chú ý mực nước hơi bên trái cột sống thắt lưng và tràn dịch màng phổi vùng đáy (T). BN được phẫu thuật và có một khối abscess sau phúc mạc thứ phát sau thủng đại tràng. • Cần chú ý nhữngBN tiểu đường hoặc sử dụng steroid thường có thủng tạng rỗng không triệu chứng.
- 53. phúc mạc: Hình bụng KSS / sau ERCP cho thấy dấu hiệu dây chằng liềm và dh hai mặt của thành ruột. BN không có triệu chứng ở bụng nên được điều trị bảo tồn, và đã hồi phục hoàn toàn.
- 54. phúc mạc: hình bụng KSS ở BN tràn khí sau phúc mạc sau khi làm ERCP.
- 55. sau phúc mạc: Hình ngực và bụng KSS cho thấy tràn khí mô mềm do phẫu thuật và hơi sau phúc mạc thứ phát sau thủng ruột ở vị trí sau phúc mạc.
- 56. phúc mạc: hình ảnh thủng ruột sau hoạt tử ruột. Chú ý tràn khí phúc mạc và hơi trong hệ cửa.
- 57. roãng khoâng thaáy lieàm hôi döôùi hoaønh: 1. Thuûng vaøo khoang sau phuùc maïc 2. Loã thuûng nhoû bò giaû maïc hoaëc môõ chaøi bít laïi 3. Thuûng ruoät non ñang chöùa ñaày dòch vaø döôõng chaáp 4. Phuø neà thaønh ruoät sau thuûng laøm bít kín loã thuûng 5. Chuïp X quang quaù sôùm < 6 giôø sau thuûng 6. Kyõ thuaät chuïp X quang khoâng chuaån
- 58. taïng roãng nhöng coù lieàm hôi döôùi hoaønh: Hôi trong phuùc maïc do nguyeân nhaân khaùc: phuï nöõ vaän ñoäng TT, haäu phaãu (3 ngaøy ñeán 3 tuaàn) Khoâng coù hôi töï do trong phuùc maïc nhöng cho hình aûnh XQ gioáng lieàm hôi döôùi hoaønh: 1. HC Chilaiditi 2. Tuùi hôi daï daøy vôùi löôïng hôi raát nhoû naèm saùt döôùi hoaønh (T) 3. Phaàn nhoû cuûa ñaùy phoåi (P) hay (T) naèm saùt bôø döôùi cung söôøn ngang möùc voøm hoaønh
- 60. khí phúc mạc: hình ảnh khí thũng thành ruột thứ phát sau viêm ruột hoại tử.
- 61. khí phúc mạc: xẹp phổi dạng dĩa ở vùng đáy phổi (P).
- 62. khí phúc mạc: bóng khí to ở vùng đáy phổi (P) giống tràn khí phúc mạc.
- 63. phúc mạc: hình ảnh đại tràng xen giữa phổi và bụng, chú ý hình ảnh múi của đại tràng.
- 64.
- 65.
- 67. khí phúc mạc: quai ruột chướng hơi trong thoát vị hoành thể Morgagni.
- 68. phúc mạc: hơi trong hệ cửa thứ phát sau hoại tử ruột là dấu hiệu xấu ở BN trưởng thành.
- 69. khí phúc mạc: hơi trong đường mật sau thủ thuật cắt cơ vòng.
- 70. khí phúc mạc: thủng ổ loét tá tràng phía sau tạo hình ảnh dịch quanh túi mật giả viêm túi mật.
- 71. daõn, tröôùng hôi vaø dòch 1. Ruoät non > 3cm 2. Ruoät giaø > 6cm, manh traøng > 9cm 3. Möïc nöôùc – hôi ( xuaát hieän töø 12-24giôø) 4. Thaønh ruoät phuø neà ( >3mm) 5. OÅ buïng môø (dòch trong oå buïng)
- 72. Theo vò trí: 1. Ruoät non / Ruoät giaø 2. Cao / thấp 2. Theo nguyeân nhaân: 3. Theo cơ chế: 1. Cô naêng = liệt ruột 2. Cô hoïc: 1. Do bít: bít loøng ít aû/h m/maùu 2. Do thắt: d/c cheïn, xoaén R, TV ngheït, TR quai kín ả/h sớm m/ m Từ ngoài • dây dính • thoát vị • xoắn Tại thành • U ác / lành • lồng R • hẹp (xạ/mổ) Trong lòng • dị vật / bezoars • sỏi mật Bẩm sinh • hẹp / teo • xoắn ruột giữa
- 73. ruoät cô naêng vaø cô hoïc Cô Hoïc -Coù bít taéc oáng tieâu hoaù -Coøn nhu ñoäng ruoät -Chæ daõn treân ñoaïn taéc -Hai möïc nöôùc hôi cheânh nhau treân cuøng quai ruoät Cô Naêng -Khoâng coù bít taéc oáng TH -Khoâng coøn nhu ñoäng -Giaõn toaøn boä hoaëc khu truù -Hai möïc nöôùc hôi ngang nhau treân cuøng quai ruoät
- 74. nöôùc hôi trong: 1. Taéc ruoät non: - Naèm ôû trung taâm: hoá chaäu (P) haï söôøn (T) - Chieàu roäng > chieàu cao - Caùc van ruột maûnh, saùt nhau, chaïy heát beà roäng - Nhieàu quai ruoät, kích thöôùc nhoû 2. Taéc ruoät giaø: - Naèm ôû ngoaïi vi - Chieàu cao > chieàu roäng - Caùc neáp daøy, caùch xa, khoâng chaïy heát beâ roäng - Vaøi quai ruoät voùi kích thöôùc lôùn - Veà sau keøm theâm taéc ruoät non
- 78. sỏi mật
- 79. chậu hông
- 80.
- 81.
- 82.
- 83.
- 96.