Phản xạ là một nội dung kiến thức của môn sinh học và khá quen thuộc đối với mỗi người. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm rõ phản xạ là gì?
Chúng tôi sẽ giúp quý bạn đọc nắm rõ vấn đề này thông qua bài viết Phản xạ là gì hãy lấy vài ví dụ về phản xạ.
Như đã trình bày ở trên, phản xạ là một nội dung kiến thức mà chúng ta được học trong môn sinh học. Theo đó, khái niệm phản xạ được hiểu là một phản ứng của cơ thể, trả lời các kích thích của môi trường dưới sự điều khiển của hệ thần kinh.
Ví dụ như: Khi chạm tay vào nước nóng chúng ta sẽ có hành động co tay lại ngay lập tức; Khi nghe ai đó gọi tên ta ta thường quay đầu phía người phát ra âm thanh; khi đi trên đường nếu thấy đèn đỏ chúng ta có dừng xe lại.
Phản ứng này thực hiện nhờ hệ thần kinh, qua năm phần cơ bản hợp thành cung phản xạ:
+ Bộ phận cảm thụ: Các phân tử cảm thụ thường nằm trên da, bề mặt da, bề mặt khớp, thành mạch, bề mặt các tạng, cơ quan trong cơ thể.
+ Dây thần kinh truyền vào: Dây cảm giác hoặc dây thần kinh thực vật.
+ Trung tâm thần kinh.
+ Dây thần kinh truyền ra: Dây thần kinh vận động hoặc dây thần kinh thực vật.
+ Bộ phận đáp ứng là cơ hoặc tuyến.
Các loại phản xạ
Ngoài việc chia sẻ Phản xạ là gì hãy lấy vài ví dụ về phản xạ chúng tôi chia sẻ về các loại phản xạ.
Phản xạ bao gồm phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện, cụ thể:
– Phản xạ có điều kiện được hiểu là những phản xạ được thành lập trong cuộc sống, sau quá trình luyện tập và phải dựa trên cơ sở của phản xạ không điều kiện, hay nói một cách khác muốn tạo phản xạ có điều kiện cần phải có tác nhân kích thích không điều kiện. Phản xạ có điều kiện là phản ứng linh hoạt của cơ thể, giúp có thể thích nghi với mọi sự biến đổi của môi trường, đảm bảo sự thăng bằng cơ thể và môi trường, giúp đề phòng trước những tai nạn, biết hướng tìm kiếm thức ăn, biết đường phát triển bản thân trong cuộc sống.
Ví dụ: Khi đang đi xe máy trên đường, bỗng chúng ta thấy đèn đỏ thì chúng ta dừng lại; khi đi xe máy trên đường, thấy trời mưa thì chúng ta dừng xe lại và mặc áo mưa.
Phản xạ có điều kiện được hình thành dựa trên những cơ sở như sau:
+ Điều kiện thứ nhất: Chọn kích thích, phải có sự phối hợp giữa kích thích trung tính và kích thích không điều kiện.
+ Điều kiện thứ hai: Tác động của kích thích có điều kiện phải xảy ra trước kích thích không điều kiện, trong ví dụ trên ánh sáng phải xảy ra trước sau đó mới cho vật thí nghiệm ăn. Thời gian giữa hai kích thích phải hợp lý.
+ Điều kiện thứ ba: Là cơ thể phải ở trong tình trạng tỉnh táo, các trung tâm tương ứng của phản xạ phải có tính hưng phấn cao. Trạng thái hoạt động của vỏ não là điều kiện quan trọng để xây dựng các phản xạ có điều kiện ở con người, kể cả việc tập luyện các kỹ năng kỷ xảo và các động tác thể thao.
+ Điều kiện thứ tư: Là tránh kích thích không cần thiết để có thể gây những phản xạ không được dự định, các kích thích gây nhiễu như nói chuyện, tiếng ồn, nóng, lạnh… ảnh hưởng xấu tới việc hình thành phản xạ có điều kiện.
– Phản xạ không có điều kiện là một trong hai loại phản xạ của cơ thể. Khi vừa mới sinh ra, mọi sinh vật đều đã có loại phản xạ này. Khác với phản xạ có điều kiện, phản xạ không điều kiện không cần phải có quá trình rèn luyện, mang tính bản năng và tính loài và tồn tại vĩnh viễn suốt đời, có một số hoạt động không điều kiện vô thức như thở… nói tóm lại là phản xạ tồn tại trong bản năng của mỗi người từ khi sinh ra.
Ví dụ: Tay chạm phải vật nóng, rụt tay lại; Đi nắng, mặt đỏ gay, mồ hôi vã ra
Sự khác nhau giữa phản xạ ở thực vật và phản xạ ở động vật
Có thể khẳng định rằng sự phản xạ ở thực vật và phản xạ ở động vật hoàn toàn khác nhau.
Như đã trình bày ở phần trên, phản xạ là phản ứng của cơ thể trả lời các kích thích của môi trường dưới sự điều khiển của hệ thần kinh. Như vậy có thể thấy phản xạ được điều khiển bởi hệ thần kinh, mà ở động vật thì có hệ thần kinh còn ở thực vật thì chúng không có hệ thần kinh. Đây là sự khác biệt giữa phản xạ của động vật và phản xạ của thực vật.
Thông thường ở thực vật người ta không dùng phản xạ mà thay vào đó là cụm từ cảm ứng ở thực vật. Cảm ứng ở thực vật là những phản ứng lại kích thích của môi trường.Ví dụ: hiện tượng cụp lá ở cây xấu hổ chủ yếu là những thay đổi về trương nước ở các tế bào gốc lá, không phải do thần kinh điều khiển.
Cung phản xạ là gì?
Cung phản xạ là con đường mà xung thần kinh truyền từ cơ quan thụ cảm (da …) qua trung ương thần kinh đến cơ quan phản ứng (cơ, tuyến …)
Thành phần 1 cung phản xạ gồm 5 yếu tố: cơ quan thụ cảm, 3 noron (noron hướng tâm, noron trung gian và noron li tâm) và cơ quan cảm ứng.
Trên đây là nội dung bài viết về Phản xạ là gì hãy lấy vài ví dụ về phản xạ. Chúng tôi hi vọng rằng những chia sẻ từ bài viết sẽ hữu ích và giúp quý bạn đọc hiểu rõ được nội dung này. Nếu có thắc mắc về vấn đề này xin vui lòng liên hệ chúng tôi để được giải đáp. Xin cảm ơn!
Hãy xác định xem trong các ví dụ nêu dưới đây, đâu là phản xạ không điều kiện và đâu là phản xạ có điều kiện và đánh dấu (✓) vào cột tương ứng ở bảng 52-1.
Bảng 52 - 1. Các phản xạ không điều kiện và phản xạ có điều kiện
- Hãy tìm thêm ít nhất 2 ví dụ cho mỗi loại phản xạ
- PXCĐK: Nghe tiếng gọi tên mình thì quay đầu lại, thầy giáo vào lớp cả lớp đứng dậy chào. Bị gai đâm vào tay ta rụt tay lại.
- PXKĐK: Khi thức ăn chạm vào khoang miệng, nước bọt tiết ra. Khi hít phải luồng không khí có nhiều bụi ta hắt hơi. Bị muỗi cắn ngứa chân. Ta đưa tay gãi chỗ ngứa ở chân.
Phản xạ có điều kiện và phản xạ không điều kiện là hai phương thức có xảy ra ở người. Trong đó, giải thích cho các hiện tượng và cách thức diễn biến của một số hiện tượng. Với các tác động đến từ bên ngoài, dẫn đến những hình ảnh được nhìn thấy. Với phản xạ có điều kiện, tính chất luyện tập trong cuộc sống được khắc họa. Khi đó, trong cùng các hiện tượng đó, động vật bậc cao sẽ có cách sử lý hiệu quả nhất. Điều này đến từ thói quen và quá trình luyện tập, rèn luyện lâu dài.
Tư vấn luật trực tuyến miễn phí qua tổng đài điện thoại: 1900.6568
1. Phản xạ có điều kiện là gì?
Hoạt động tiến hành nghiên cứu:
Phản xạ có điều kiện là một phương thức phản xạ của động vật bậc cao. Trong đó, điều kiện cần xác định cụ thể để hình thành các phản xạ. Lần đầu tiên được nghiên cứu chi tiết và công bố bởi nhà khoa học Nga là I.P.Paplop. Thông qua các thí nghiệm được làm với chó và được công bố năm 1897. Chó là động vật bật cao với các thể hiện trong nhiều hoạt động hằng ngày. Phương thức phản xạ này cũng xảy ra ở người, với các hoạt động cụ thể.
Với mỗi người khác nhau có môi trường tiếp xúc khác. Do đó mà tính chất tiếp cận hay thường xuyên gặp tình huống để phản xạ cũng khác nhau. Điều đó làm cho các phản xạ có điều kiện xảy ra là không giống nhau ở mỗi cá thể. Tuy nhiên, ở một cá thể thì phản xạ này chỉ hình thành khi có các điều kiện cụ thể. Việc quan sát và tìm ra đâu là phản xạ có điều kiện dựa trên các đặc điểm cụ thể đó. Phản xạ xảy ra khi cá thể có được kinh nghiệm với nhiều lần gặp trước đó.
Khái niệm:
Phản xạ có điều kiện là phản xạ được thành lập trong cuộc sống. Diễn ra sau quá trình luyện tập và phải dựa trên cơ sở của phản xạ không điều kiện. Khi đó, các phản xạ thể hiện với hành động sẽ làm nếu gặp trường hợp đó. Với tính thời điểm, hành động được nhìn nhận như diễn ra trong vô thức. Tuy nhiên nó chỉ được thực hiện khi đã có được kinh nghiệm hay bài học trước đó. Hay nói một cách khác, muốn tạo phản xạ có điều kiện cần phải có tác nhân kích thích không điều kiện.
Phản xạ có điều kiện là phản ứng linh hoạt của cơ thể. Diễn ra với các hành động chắc chắn sẽ được thực hiện với một tình huống cụ thể. Giúp có thể thích nghi với mọi sự biến đổi của môi trường, thích nghi với những hiện tượng thường xuyên lặp lại. Đảm bảo sự thăng bằng cơ thể và môi trường, bên cạnh lợi ích được đảm bảo. Giúp đề phòng trước những tai nạn, biết hướng tìm kiếm thức ăn, biết đường phát triển bản thân trong cuộc sống.
Những tính chất cụ thể được thể hiện với cách làm quen thuộc. Gặp một tình huống liên tục nhiều lần, một cách làm hiệu quả, ý nghĩa cũng sẽ là ý tưởng duy nhất lóe ra và được thực hiện. Điều kiện của phản xạ được xem là không điều kiện. Gắn với tính chất của phản xạ đó là có điều kiện.
2. Ví dụ về phản xạ có điều kiện:
– Phản xạ có điều kiện là phản xạ được hình thành trong đời sống. Là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện, rút kinh nghiệm,… Khi sự việc quen thuộc lặp đi lặp lại quá nhiều lần trong khoảng thời gian nhất định, chắc chắn sẽ tạo ra cho bạn thói quen giải quyết công việc. Khi đó, với các dấu hiệu của sự việc diễn ra, bạn sẽ thực hiện các công việc như cách làm của những lần trước đó.
Xem thêm: Đa dạng sinh học là gì? Vai trò và ý nghĩa của đa dạng sinh học?
Ví dụ: Đi qua ngã tư thấy đèn đó vội dừng lại trước vạch kẻ đường. Với quy định trong giao thông và việc phạt vi phạm giao thông. Nếu chỉ là quy định, có thể bạn sẽ không thực hiện nghiêm túc. Nhưng nếu các chế tài xử phạt vi phạm được áp dụng hiệu quả. Chắc chắn bạn sẽ đưa ra phản xạ nhanh chóng. Vì vậy khi thấy đèn đỏ, bạn sẽ không tiếp tục đi. Vừa tuân thủ luật, vừa an toàn trong quá trình tham gia giao thông.
3. Cơ chế hình thành phản xạ có điều kiện:
Cơ chế hình thành phản xạ có điều kiện là sự hình thành đường dây liên hệ tạm thời giữa các trung tâm của kích thích không điều kiện và có điều kiện trên vỏ não. Cũng mang đến kết nối để tìm kiếm giải pháp nhanh nhất. Ứng vào các trường hợp cụ thể, các phản xạ được hình thành và triển khai. Và như vậy, đó cũng chính là hướng giải quyết duy nhất hình thành và được thực hiện.
Với chó được thực hiện trong thí nghiệm về phản xạ có điều kiện:
Trong phản xạ tiết nước bọt bằng ánh sáng. Đó là đường dây liên hệ tạm thời giữa trung tâm thị giác (thùy chẩm) và thức ăn (hành não. Đường dây liên hệ này được hình thành như sau:
Khi có kích thích trung tính (ánh sáng) tác động vào cơ quan cảm thụ (võng mạc mắt). Ánh sáng là một điều kiện được sử dụng từ đầu và xuất hiện liên tục trong quá trình tiến hành thí nghiệm. Việc nhìn nhận thấy thức ăn mang đến kích thích ở một mức độ nhất định. Ở vùng cảm giác tương ứng trên vỏ não (thùy chẩm) xuất hiện hưng phấn. Sau đó kích thích không điều kiện (thức ăn) sẽ gây một vùng hưng phấn trên vỏ não (hành não).
Theo nguyên tắc ưu thế vùng hưng phấn mạnh mẽ lôi cuốn các trung tâm hưng phấn yếu hơn về phía mình. Khi đó giữa hai trung tâm hình thành đường dây liên hệ tạm thời, chưa có từ trước. Đường dây này được lặp đi lặp lại nhiều lần hình thành định hình động lực. Mang đến một thói quen có cường độ lớn trong khoảng thời gian gần nhất. Và khi bỏ thức ăn chỉ sử dụng ánh sáng thì chó vẫn tiết nước bọt. Phần điều kiện đảm bảo với không gian và các đặc điểm cơ bản.
Chứng minh với phản xạ xảy ra với các điều kiện được mô phỏng lại. Với thói quen đó hình thành trong suy nghĩ tác động hưng phấn về thức ăn. Và lần nào thì nước bọt cũng được tiết ra. Tuy nhiên, đến lần không có thức ăn, cho vẫn thấy điều kiện khác thể hiện đặc điểm ổn định. Và nước bọt cũng được tiết ra là một phản xạ.
Phản xạ có điều kiện tiếng Anh là Conditioned reflex.
Xem thêm: Suy giảm đa dạng sinh học là gì? Nguyên nhân, biện pháp hạn chế mất đa dạng sinh học?
4. Phân biệt với phản xạ không điều kiện:
– Tính chất bẩm sinh:
+ Phản xạ không điều kiện: Phản xạ không điều kiện là một trong hai loại phản xạ của cơ thể. Khi vừa mới sinh ra, mọi sinh vật đều đã có loại phản xạ này. Tính chất chung này tạo nên hành động được thực hiện trong vô thức. Với các điều kiện được thực hiện, khi con người chưa xác định được mối nguy hiểm hay tính chất cần thiết, hoạt động đó đã diễn ra. Thậm chí có những phản xạ diễn ra rất nhanh mà con người chưa kịp định hình.
Phản xạ không điều kiện không cần phải có quá trình rèn luyện. Mang tính bản năng, tính loài và tồn tại vĩnh viễn suốt đời. Với các loài khác nhau, tồn tại các phản xạ. Và dễ dàng giải thích được các phản xạ đó theo nghiên cứu khoa học. Phản xạ không điều kiện là phản xạ sinh ra đã có, không cần phải học tập. Cũng như các gắn kết với loài theo suốt thời gian dài, trong điều kiện bình thường. Có tính chất di truyền qua các thế hệ. Bởi tập tính được hình thành tạo nên bản năng.
Ví dụ như: khi tay chạm phải vật nóng thì sẽ rụt tay lại. Khi đi ngoài trời nắng mồ hôi vã ra,…
+ Phản xạ có điều kiện: Được xây dựng trong quá trình sống, với các kinh nghiệm và bài học. Đặc trưng với tính chất luyện tập có cường độ cao, thường xuyên, gắn với thời gian gần. Phản xạ này không có tính chất di truyền cũng như có thể cố gắng sửa đổi theo thời gian.
– Tính chất loài:
+ Phản xạ không điều kiện: Có tính chất loài với các tính chất di truyền. Đặc biệt khi không cần học tập hoặc gặp tình huống trước đó. Các phản xạ diễn ra vô cùng tự nhiên và không được kiểm soát bởi hành vi. Như khi gặp nguy hiểm con mèo hay cuộng người lại. Nhím cuộn mình để lông gai quanh mình. Với các nguy hiểm thường xuyên gặp phải, hai con vật này sẽ vô thức bảo vệ mình.
+ Phản xạ có điều kiện: Có tính chất cá thể với phản xạ của các cá nhân là khác nhau. Với các giai đoạn thời gian quá xa, có thể các phản xạ cũng không được giữ lại.
Xem thêm: Bảo vệ đa dạng sinh học là gì? Các biện pháp bảo tồn đa dạng sinh học?
– Trung tâm phản xạ:
+ Phản xạ không điều kiện: Là hoạt động phần dưới của hệ thần kinh trung tâm của phản xạ gót chân. Phản xạ đùi bìu là ở tủy sống hay các bộ phận khác của cấu tạo cơ thể sống. Tất cả đều được giải thích với tính chất vô thức và không thể sửa. Mang đến các bản năng chắc chắn sẽ được thực hiện trong hoàn cảnh cụ thể.
+ Phản xạ có điều kiện: Là hoạt động của vỏ bán cầu đại não với các ghi nhớ và luyện tập nhuần nhuyễn. Vỏ não là nơi đường liên lạc tạm thời nối kín mạch truyền xung động thần kinh gây phản xạ có điều kiện. Khi đó, các cách thức giải quyết được tiến hành thực hiện nhanh chóng.
– Tác nhân kích thích và bộ phận kích thích:
+ Phản xạ không điều kiện: Phản xạ không điều kiện phụ thuộc vào tác nhân kích thích và bộ phận cảm thụ bị kích thích. Có thể nói nó là mối liên kết ràng buộc vĩnh viễn giữa con người và môi trường xung quanh. Với các điều kiện phản ánh của môi trường sẽ là các trả lời tương ứng của cơ thể. Cũng như gắn với đúng các tình huống cụ thể, chính xác thì phản xạ sẽ được thực hiện.
Tùy thuộc tính chất của tác nhân kích thích và bộ phận cảm thụ ánh sáng chiếu vào mắt gây co đồng tử, nhưng tiếng động không gây co đồng tử. Ánh sáng chiếu vào da không có phản ứng như vào mắt. Với hoạt động thực hiện không mang đến tác nhân kích thích. Và do đó mà không diễn ra phản xạ không điều kiện.
+ Phản xạ có điều kiện: Chỉ phụ thuộc điều kiện xây dựng phản xạ. Với luyện tập cường độ cao trong thời gian dài. Các tình huống càng thường xuyên lặp lại, phản xạ càng được nhớ lâu. Từ đó mà các hành động phản xạ lại luôn theo cách thức quy định.