Do đó, công tác quản lý dịch bệnh cho đàn vật nuôi trở nên rất quan trọng, quyết định tới hiệu quả chăn nuôi. Sử dụng vacxin để chủ động phòng chống dịch bệnh cho đàn vật nuôi được xem là một trong những biện pháp hiệu quả và ít tốn kém hơn cho người chăn nuôi. Vacxin là chế phẩm sinh học chứa các mầm bệnh đã bị làm yếu hay làm chết đi (không còn khả năng gây bệnh). Sau khi tiêm vào cơ thể chế phẩm này mới kích thích cơ thể sinh ra kháng thể đặc hiệu chống lại mầm bệnh (còn gọi là miễn dịch). Mỗi loại vacxin đều có những đặc thù riêng, hiệu quả và thời gian miễn dịch phụ thuộc rất nhiều vào người sử dụng vacxin. Nếu quản lý và sử dụng đúng quy trình kỹ thuật sẽ đảm bảo thời gian miễn dịch kéo dài và an toàn, ngược lại sẽ làm giảm khả năng tạo miễn dịch của vacxin. Do đó, khi sử dụng vacxin người chăn nuôi cần lưu ý một số vấn đề sau: 1. Bảo quản vacxin - Vacxin phải được bảo quản ở nhiệt độ thích hợp: < 0 độ C (đối với vacxin sống), từ 2 - 8 độ C (đối với vacxin chết); nên sử dụng riêng tủ bảo quản vacxin, vệ sinh sát trùng định kỳ tủ nhằm đảm bảo vô trùng. - Khi vận chuyển, cần giữ vacxin trong điều kiện râm mát, tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp. Nếu vận chuyển xa nên có hộp xốp, phích đá để bảo quản, nếu gần thì bảo quản bằng túi nilông tối màu và đá giữ lạnh. - Ghi chép việc xuất nhập kho từng loại vacxin, số lượng, thời hạn sử dụng để sử dụng đúng hạn, tránh lãng phí. 2. Sử dụng vacxin Khi dùng vacxin cần phải thực hiện theo đúng những nguyên tắc sau: - Đối tượng cần phòng bệnh + Thực hiện phòng bệnh hàng năm đối với những vùng có ổ dịch cũ, vùng có nhiều bệnh truyền nhiễm phát sinh theo mùa. + Những nơi chưa có dịch chỉ nên dùng vacxin chết. + Nên phòng bệnh cho vật nuôi 15 – 20 ngày trước khi vận chuyển đi xa và sau 20 – 30 ngày trong trường hợp nhập vật nuôi từ nơi khác về. + Vacxin phòng bệnh nào thì chỉ phòng được loại bệnh đó, không phòng được bệnh khác. Tình trạng sức khỏe của vật nuôi, điều kiện ngoại cảnh sẽ ảnh hưởng tới hiệu lực của vacxin. Chỉ sử dụng vacxin khi vật nuôi khỏe mạnh. - Thời gian có tác dụng của vacxin Tùy loại vacxin, thời gian cơ thể sẽ tạo được miễn dịch sau khi dùng vacxin là khác nhau. Trong thời gian đầu, vật nuôi chưa có miễn dịch đầy đủ nên vẫn có thể mắc bệnh và phát bệnh. - Liều sử dụng Cần sử dụng liều lượng vacxin đúng theo chỉ định của nhà sản xuất. - Số lần dùng Tuỳ loại vacxin, động vật cảm nhiễm và tình hình dịch tễ mà số lần sử dụng khác nhau, có loại chỉ dùng 1 lần đã đủ miễn dịch cho con vật, một số vacxin cần dùng nhắc lại hai hoặc nhiều lần (theo hướng dẫn sử dụng). - Kiểm tra lọ vacxin trước khi sử dụng + Thông tin trên nhãn: tên vacxin, số lô, số liều sử dụng, ngày sản xuất, số kiểm nghiệm xuất xưởng, thời hạn sử dụng, quy cách bảo quản. + Những hư hỏng trong lọ vacxin: nút chặt hay lỏng, nguyên vẹn hay bị rách, tình trạng lớp sáp phủ bên ngoài, lọ thủy tinh có bị rạn nứt không. + Tình trạng vacxin trong lọ: màu sắc, kết cấu, có bị vón không, có vật lạ không, độ đồng nhất (nếu khi lắc lọ vacxin vẫn chia thành 2 lớp là đã bị hư hỏng). - Thao tác khi sử dụng vacxin + Khử trùng các dụng cụ dùng để đựng, pha chế vacxin bằng cách hấp hoặc luộc, sau đó rửa bằng nước sạch (nước sôi để nguội). Không được rửa bằng thuốc sát trùng. + Sát trùng bằng cồn 70: tay người thực hiện, vùng da được tiêm, nút cao su của lọ chứa vacxin. + Trong lúc tiêm phòng cần tránh ánh nắng mặt trời. 3. Những vấn đề cần lưu ý khi sử dụng vacxin a. Đường đưa vacxin - Tiêm bắp thịt: vacxin được tiêm vào trong cơ thường được hấp thu vào trong máu nhanh hơn so với tiêm dưới da. Để tránh trào thuốc ra ngoài từ vị trí tiêm, nên kéo da qua một bên trước khi đâm kim. Gia súc thường tiêm bắp thịt ở đùi, gia cầm là sau gáy, vị trí 1/3 giáp thân; cơ cánh, cơ ức. - Phun sương, nhỏ mắt, mũi, miệng: vacxin Lasota, Gumboro, IB,… - Chủng màng da: vacxin đậu. b. Phản ứng sau khi dùng vacxin - Sau khi dùng vacxin, vật nuôi có thể bị phản ứng do: các chất phụ trợ trong vacxin, cơ thể đang ủ bệnh... Phản ứng cục bộ tại chỗ tiêm là sưng, nóng, đau… nhưng sau một thời gian phản ứng này sẽ mất. Khi có phản ứng cục bộ cần xử lý bằng cách chườm nước nóng tại vị trí tiêm. Trường hợp nơi tiêm bị nhiễm trùng gây apxe mủ thì phải điều trị bằng kháng sinh. - Tiêm vacxin còn có thể gây phản ứng dị ứng, vật nuôi có biểu hiện: sốt, run rẩy, nôn mửa, thở gấp, nổi mẩn trên mặt da (thường gặp ở lợn). Nếu phản ứng nhẹ thì sau một thời gian sẽ hết, nếu phản ứng ở mức độ nặng thì vật nuôi có thể bị chết. Khi có hiện tượng dị ứng nên sử dụng các loại thuốc chống Histamin như: Dimadron, Epharin, Phenergan, Adrenalin. c. Xử lý vacxin thừa Sau khi dùng vacxin nhược độc cho vật nuôi, tất cả vắc xin thừa cần tập trung lại và tiêu hủy (dùng nhiệt hoặc hóa chất), các dụng cụ tiêm hoặc nhỏ vacxin phải rửa sạch và sát trùng ngay. d. Sổ ghi chép Phải có sổ theo dõi: ghi chép đầy đủ ngày dùng, tên, số lô, trạng thái và hạn sử dụng của vacxin; tình trạng sức khoẻ của vật nuôi trước và sau khi sử dụng vacxin.
Tư vấn khách hàng
Vaccine là chế phẩm sinh học chứa các mầm bệnh đã bị làm yếu hay làm chết đi. Sau khi tiêm vào cơ thể chế phẩm này mới kích thích cơ thể sinh ra kháng thể đặc hiệu chống lại mầm bệnh. Có hai loại vaccine chủ yếu: Vaccine (vaccine nhược độc): Là loại vaccine được chế từ vi khuẩn hoặc virus đã được làm yếu đi đến mức không gây nguy hiểm cho cơ thể nhưng vẫn đáp ứng miễn dịch tốt, hoặc từ những chủng vi sinh vật vốn có tính gây bệnh thấp đối với động vật được tuyển chọn từ tự nhiên.
Tiêm vaccine để tăng cường khả năng phòng bệnh cho vật nuôi Ảnh: IE Vaccine chết (vaccine vô hoạt): Là loại vaccine được chế từ vi khuẩn, virus đã bị giết chết. Đây là loại vaccine an toàn, ổn định và dễ sử dụng, nhưng hiệu lực thường kém và thời gian sử dụng ngắn. Nguyên tắc sử dụng Hàng năm, người chăn nuôi cần thực hiện phòng bệnh đối với những vùng có ổ dịch, vùng có bệnh truyền nhiễm và phát sinh theo mùa. Không dùng vaccine cho vật nuôi đang ốm hoặc nghi ốm. Dùng vào khoảng thời gian mát mẻ hay ấm áp trong ngày, không để ánh nắng chiếu trực tiếp vào vaccine trong quá trình sử dụng. Nên phòng bệnh cho vật nuôi 15 – 20 ngày trước khi vận chuyển đi xa và sau 20 – 30 ngày trong trường hợp nhập vật nuôi từ nơi khác về. Mỗi loại vaccine đều có những đặc thù riêng nên chỉ phòng được loại bệnh đó, không phòng được bệnh khác. Dùng vacccine phải đảm bảo đủ liều, đúng lịch theo hướng dẫn của cơ sở sản xuất. Để có hiệu lực tốt nhất khi sử dụng vaccine phải đảm bảo đúng đường đưa thuốc như tiêm dưới da, tiêm bắp, phun cám, hòa nước cho uống, nhỏ mắt, nhỏ mũi, nhỏ miệng… Tùy loại vaccine, động vật cảm nhiễm và tình hình dịch tễ mà số lần sử dụng khác nhau, có loại chỉ dùng 1 lần đã đủ miễn dịch cho con vật, một số vaccine cần dùng nhắc lại hai hoặc nhiều lần. Người nuôi cần mua vaccine ở những nơi có đủ điều kiện được phép bán, tốt nhất mua tại trạm thú y huyện hoặc các cửa hàng được trạm ủy quyền để đảm bảo chất lượng và được tư vấn kỹ thuật về cách sử dụng các loại vaccine. Liều lượng vaccine dùng đúng theo chỉ định của nhà sản xuất. Khi sử dụng vaccine cần khử trùng các dụng cụ dùng để đựng, pha chế bằng cách hấp hoặc luộc, sau đó rửa bằng nước sạch. Không dùng cồn để sát trùng bơm kim tiêm khi tiêm vaccine. Lắc kỹ lọ vaccine trước khi sử dụng, không được để vaccine qua ngày hoặc sử dụng lại vaccine cũ. Bảo quản Vaccine luôn đòi hỏi phải bảo quản ở một điều kiện nghiêm ngặt, đặc biệt là các loại vaccine nhược độc. Vaccine phải được bảo quản ở nhiệt độ thích hợp: < 00C (đối với vaccine sống), từ 2 – 80C (đối với vaccine chết); nên sử dụng riêng tủ bảo quản vaccine, vệ sinh sát trùng định kỳ tủ nhằm đảm bảo vô trùng. Khi vận chuyển, cần giữ vaccine trong điều kiện râm mát, tránh ánh nắng mặt trời chiếu trực tiếp. Nếu vận chuyển xa nên có hộp xốp, phích đá để bảo quản, nếu gần thì bảo quản bằng túi nilông tối màu và đá giữ lạnh. Nếu dư thừa vaccine đã sử dụng cho vật nuôi, người nuôi cần dùng nhiệt hoặc hóa chất tiêu hủy. Rửa sạch và sát trùng các dụng cụ sau khi sử dụng. Phải có sổ theo dõi, ghi chép đầy đủ ngày dùng, tên, số lô, trạng thái và hạn sử dụng của vaccine; tình trạng sức khỏe của vật nuôi trước và sau khi sử dụng vaccine. Hiệu quả và thời gian miễn dịch phụ thuộc rất nhiều vào người sử dụng vaccine. Nếu quản lý và sử dụng đúng quy trình kỹ thuật sẽ đảm bảo thời gian miễn dịch kéo dài và an toàn, ngược lại sẽ làm giảm khả năng tạo miễn dịch của vaccine. Do đó, khi sử dụng vaccine người chăn nuôi cần hiểu rõ và thực hiện nghiêm ngặt quy định cách sử dụng và bảo quản vaccine. Hà Nguyễn Nguồn : Tạp chí Người chăn nuôi |
