Mục lục bài viết
- 1. Cơ sở pháp lý xử lýkinh doanh đa cấp biến tướng
- 2.Kinh doanh đa cấp là gì ? Đa cấp biến tướng là gì ?
- 3. Quy định pháp luật về kinh doanh theo phương thức đa cấp
- 4. Cách thức nhận diện doanh nghiệp kinh doanh đa cấp biến tướng
- 5. Chế tài pháp luật và biện pháp ngăn ngừa các dạng đa cấp lừa đảo
Thưa luật sư, gần đây xem tin tức tôi thấy rất nhiều vụ việc nạn nhân tìm nhà đầu tư đòi lại tiền mà mọi người vẫn hay gọi là đa cấp lừa đảo. Bản thân tôi không hiểu cụ thể cách thức hoạt động của mô hình lừa đảo này và pháp luật quy định như thế nào để ngăn chặn ?
Rất mong được luật sư làm rõ. Tôi xin cảm ơn.
>> Luật sư tư vấn pháp luật Doanh nghiệp, gọi: 1900.6162
Trả lời:
Hoạt động kinh doanh đa cấp biến tướng trong nhiều năm trở lại đây đã được cảnh báo ở nước ta. Song cho đến hiện tại tính thời sự của thực trạng này vẫn chưa hề giảm. Ngày ngày chúng ta vẫn đều nghe được tin tức hệ thống ABC nào đó bị vỡ lở vì kinh doanh đa cấp lừa đảo. Chúng ta vẫn đọc những tin tức nạn nhân gào khóc đi đòi lại tiền từ những người tự xưng người đứng đàu kêu gọi đầu tư. Vậy lý do tại sao đã được cảnh báo rất nhiều về những mô hình kinh doanh đa cấp biến tướng nhưng vẫn nhiều nạn nhân đến vậy? Và quy phạm pháp luật điều chỉnh về vấn đề này như thế nào? Có biện pháp ngăn chặn và xử lý hiệu quả nào cho thực trạng này không?
1. Cơ sở pháp lý xử lýkinh doanh đa cấp biến tướng
- Bộ luật lao động năm 2019
- Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng.
>> Xem thêm: Hướng dẫn cách làm đơn tố cáo hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên facebook ?
2.Kinh doanh đa cấp là gì ? Đa cấp biến tướng là gì ?
Khoản 1 Điều 3 Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng quy định:
Kinh doanh theo phương thức đa cấp là hoạt động kinh doanh sử dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh, trong đó, người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh của mình và của những người khác trong mạng lưới.
Đầu tiên phải khẳng định, kinh doanh đa cấp được pháp luật Việt Nam thừa nhận là hợp pháp và là ngành nghề kinh doanh có điều kiện và chỉ được hoạt động khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp theo quy định của Chính phủ. Tuy nhiên, một số người, nhóm người đã sử dụng mô hình này với mục đích vụ lợi ngay từ đầu, họ tìm cách dụ dẫn người khác đưa tiền cho mình rồi tìm cách tháo chạy an toàn và mang theo số tiền đó. Họ thành lập công ty kinh doanh đa cấp (đương nhiên không tuân thủ điều kiện pháp luật quy định) mà ta hay gọi là đa cấp biến tướng.
Thông thường, các công ty đa cấp biến tướng này sẽ tổ chức các hội thảo chia sẻ về những chính sách đêm lại lợi nhuận khủng từ hệ thống cho người tham gia. Từ đó, kêu gọi vốn từ các nhà đầu tư bằng cách đưa ra lãi suất hứa hẹn không tưởng để đầu tư vào một mô hình kinh doanh được vẽ ra hoàn hảo, sau đó lấy tiền của người sau và trả lãi suất lợi nhuận cho người trước cho đến khi vụ việc vỡ lở. Tại những cùng nông thôn phổ biến là hình thức dụ dỗ nạn nhân mua hàng hóa với công dụng vượt trội và giá cả cao hơn rất nhiều giá trị thực để tham gia mạng lưới kinh doanh.
Vào mỗi thời điểm cách khác nhau, các công ty đa cấp biến tướng sáng tạo ra một cách thu hút đầu tư khác nhau, cách tiếp cận con mồi khác nhau. Và đối tượng tiếp cận sẽ là những người nhẹ dạ, cả tin, còn ít kinh nghiệm sống hoặc người ít tiếp cận thông tin. Bởi vậy, chúng ta thường thấy nạn nhân thường là sinh viên năm nhất, người trung niên ở các vùng nông thôn. Tuy nhiên, đối với khu vực thành thị chúng lại có những cách thức khác để thu hút được cả những người có tri thức. Ở đây, họ đánh vào tâm lý muốn làm giàu và làm giàu nhanh chóng, lòng tham đã tẩy não hoàn toàn và rồi họ trở thành nạn nhân.
3. Quy định pháp luật về kinh doanh theo phương thức đa cấp
Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng quy định về đối tượng kinh doanh theo phương thức đa cấp như sau:
- Hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp chỉ được thực hiện đối với hàng hóa. Theo phương thức đa cấp với đối tượng không phải là hàng hóa đều bị cấm, chưa trường hợp pháp luật có quy định khác.
- Những hàng hóa sau không được kinh doanh theo phương thức đa cấp
- Hàng hóa gọi là thuốc, trang thiết bị y tế, các loại thuốc thú y (bao gồm cả thuốc thú y thủy sản), thuốc bảo vệ thực vật, hóa chất, chế phẩm diệt côn trùng, diệt khuẩn hạn chế sử dụng và cấm sử dụng trong lĩnh vực gia dụng và y tế và các loại hóa chất nguy hiểm;
- Sản phẩm nội dung thông tin số
>> Xem thêm: Thủ tục thành lập công ty theo quy định mới nhất năm 2022
Theo đó, hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp chỉ được thực hiện đối với hàng hóa. Mọi hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp với đối tượng không phải là hàng hóa đều bị cấm. Ngoài ra, những hàng hóa như là thuốc, trang thiết bị y tế, sản phẩm nội dung thông tin số là những hàng hóa không được phép bán theo mô hình đa cấp. Tuy nhiên, hiện nay chúng ta thấy xuất hiện rất nhiều mô hình đa cấp kinh doanh tiền ảo hay đa cấp mua bán cổ phần và đa cấp tuyển dụng việc làm. Như vậy, những công ty này đã vi phạm điều cấm của pháp luật Việt Nam.
4. Cách thức nhận diện doanh nghiệp kinh doanh đa cấp biến tướng
Thứ nhất, hiểu được kinh doanh đa cấp là gì ?
Kinh doanh theo phương thức đa cấp là hoạt động kinh doanh sử dụng mạng lưới người tham gia gồm nhiều cấp, nhiều nhánh, trong đó, người tham gia được hưởng hoa hồng, tiền thưởng và lợi ích kinh tế khác từ kết quả kinh doanh của mình và của những người khác trong mạng lưới. Nếu thấy các đặc điểm này thì khi được gọi đầu tư hay tham gia một công ty thì ta phải nhận diện được rằng mình đang được mời gọi tham gia vào một mô hình đa cấp. Từ đó chúng ta phải tìm hiểu công ty đó có đủ điều kiện để hoạt động kinh doanh đa cấp một cách hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam hay không?
Thứ hai, doanh nghiệp không có giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp
Tính đến nay chỉ có 33 doanh nghiệp được đủ điều kiện hoạt động bán hàng đa cấp theo báo cáo của Cục cạnh tranh và bảo vệ người tiêu dùng. Nhưng trong đó có một số công ty đã bị chấm dứt hoạt động. Như vậy trước khi tham gia mạng người đa cấp của bất cứ công ty nào, người tham gia cần phải kiểm tra xem doanh nghiệp này có được phép hoạt động kinh doanh đa cấp hay không. Việc có giấy phép hoạt động bán hàng đa cấp rất quan trọng, bởi vì một doanh nghiệp được cấp phép sẽ phải đáp ứng các điều kiện về mẫu hợp đồng tham gia bán hàng đa cấp, quy tắc hoạt động, kế hoạch trả thưởng, chương trình đào tạo cơ bản rõ ràng, minh bạch và phù hợp với quy định của pháp luật, có hệ thống thông tin liên lạc để tiếp nhận, giải quyết thắc mắc, khiểu nại của người tham gia bán hàng đa cấp. Ngoài ra, doanh nghiệp bán hàng đa cấp có trách nhiệm mở tài khoản ký quỹ và ký quỹ một khoản tiền tương đương 5% vốn điều lệ nhưng không thấp hơn 10 tỷ đồng tại một ngân hàng thương mại hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài tại Việt Nam. Doanh nghiệp này chỉ được rút tiền ký quỹ nếu không được cấp phép hoạt động hoặc chấm dứt hoạt động.Tiền ký quỹ này nhằm đảm bảo nghĩa vụ của doanh nghiệp bán hàng đa cấp với người tham gia bán hàng đa cấp và nhà nước. Chúng ta có thể kiểm tra thông tin doanh nghiệp đủ điều kiện hoạt động kinh doanh đa cấp tại website của Cục quản lý cạnh tranh.
Thứ ba, công ty yêu cầu người tham gia đặt cọc, mua hàng hóa hay nộp một khoản tiền mới được tham gia hệ thống
>> Xem thêm: Dịch vụ thành lập công ty theo quy định mới nhất năm 2022
Bất cứ yêu cầu bắt buộc mua hàng hóa, đặt cọc, phải nộp tiền là điều kiện để tham gia hệ thống công ty đa cấp đều là biểu hiện của hoạt động đa cấp biến tướng, vi phạm quy định pháp luật. Theo quy định pháp luật lao động, người sử dụng lao động không được yêu cầu người lao động phải thực hiện biện pháp bảo đảm bằng tiền hoặc tài sản khác cho việc thực hiện hợp đồng lao động và không được thu học phí của người tham gia học nghề
Thứ tư, cam kết các khoản lợi nhuận, lãi suất khổng lồ.
Một nguyên tắc phổ biến của kinh tế học là lợi nhuận càng cao thì rủi do càng lớn và ngược lại. Thường thì các công ty đa cấp này sẽ chi trả lãi suất, lợi nhuận trong thời gian đầu để lấy niềm tin và kích thích lòng tham, xóa nhòa lí trí của người tham gia. Đến khi niềm tin lên đến đỉnh điểm, chính họ sẽ tiếp tục dùng tiền thưởng của mình để tái đầu tư và mời gọi những người xung quanh tham gia hệ thống mà không biết rằng số tiền để trả lãi suất, lợi nhuận chính là tiền của những người đến sau.
Thứ năm, dùng các mỹ từ thuyết phục người tham gia
Trong thời gian qua, các khóa học thành công, chương trình khởi nghiệp phát triển rầm rộ khiến tinh thần khởi nghiệp lên cao, mong muốn làm chủ không làm thuê, trở thành doanh nhân thành đạt là điểm yếu dễ dàng bị lợi dụng của người trẻ. Theo đó các công ty đa cấp biến tướng luôn tìm cách tẩy não người tham gia với các điệp khúc như: tương lai của bạn là do bạn quyết định đừng bao giờ bị cản trở bởi người khác, muốn thành công thì phải hành động dù đó là hành động sai trái như lấy tiền của gia đình và nói dối, muốn làm chủ thì phải bỏ tiền đầu tư… Một mẩu tin tuyển dụng giả để dẫn dụ sinh viên, và một văn phòng đủ các bộ phận, phòng ban, sếp lớn, sếp nhỏ như một tấm lưới được giăng sẵn rất khó thoát ra.
Vì vậy, sinh viên khi xin việc vào một công ty cần phải tìm hiểu rõ thông tin của công ty đó, chủ sở công ty, ngành nghề hoạt động để không bị mời gọi tới các địa điểm được dựng lên và liên tục thay đổi. Thông tin của bất kỳ doanh nghiệp nào cũng được con bố công khai tại cổng thông tin quốc gia về đăng ký doanh nghiệp.
Thứ sáu, doanh nghiệp chỉ quan tâm tới việc tìm người tham gia hệ thống
>> Xem thêm: Thành lập công ty kinh doanh dịch vụ đòi nợ theo quy định mới 2022
Chỉ khi có người tham gia hệ thống thì mới có dòng tiền tiếp theo. Do đó việc tìm người tham gia vào hệ thống gần như là mục tiêu sống còn của công ty đa cấp biến tướng. Nhận thấy điều này, pháp luật cấm hành vi doanh nghiệp cho người tham gia bán hàng đa cấp nhận tiền hoặc lợi ích kinh tế khác từ việc giới thiệu người khác tham gia vào hoạt động bán hàng đa cấp mà không phải từ việc mua, bán hàng hóa của người được giới thiệu (Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng)
Thứ bảy, công ty không giao hàng hoặc không cho trả lại hàng hóa đã mua
Pháp luật quy định hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp chỉ được thực hiện đối với hàng hóa vào hoạt động mua bán hàng hóa này cũng có đi nhiều điểm khác biệt so với giao dịch nó bán hàng hóa thông thường. Mà cụ thể là:
Doanh nghiệp bán hàng đa cấp có trách nhiệm giao đầy đủ hàng hóa và người tham gia bán hàng đa cấp có trách nhiệm nhận đầy đủ hàng hóa từ doanh nghiệp này trong vòng 30 ngày từ ngày người tham gia thanh toán tiền mua hàng (Điều 46 Nghị định 40/2018/NĐ-CP). Việc giao và nhận hàng là nghĩa vụ của cả doanh nghiệp và người tham gia. Nếu việc giao nhận hàng không được thực hiện, hoặc không thực hiện đúng thời hạn thì doanh nghiệp có trách nhiệm vì giao dịch và soạn trả toàn bộ số tiền cho người tham gia
Người tham gia bán hàng đa cấp có quyền trả lại hàng hóa đã mua từ doanh nghiệp bán hàng đa cấp, bao gồm cả hàng hóa đã được mua theo chương trình khuyến mại, trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận hàng mà không cần bất cứ lý do gì và doanh nghiệp phải mua lại với giá thấp nhất bằng 90 % số tiền mà người tham gia đã trả (Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng).
Như vậy, một doanh nghiệp bán hàng đa cấp nếu không giao hàng hoặc không cho trả lại hàng hóa đã mua thì đã vi phạm các quy định của pháp luật.
5. Chế tài pháp luật và biện pháp ngăn ngừa các dạng đa cấp lừa đảo
Nghị định số 98/2020/NĐ-CP quy định xử phạt hành chính trong hoạt động thương mại, sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng cấm và bảo vệ người tiêu dùng quy định xử lý vi phạm pháp luật trong hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp với khung hình phạt cao nhất là 200.000.000 đồng. Mức phạt này không có sức răn đe khi số tiền thu lợi có thể tới hàng tỷ đồng. Bộ luật hình sự quy định các tội danh liên quan tới hành vi lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản với hoạt hình phạt cao nhất là chung thân nhưng không phải vụ việc kinh doanh đa cấp biến tướng nào cũng được điều tra tận gốc. Trong quá trình áp dụng luật cơ quan điều tra thường e ngại việc “hình sự hóa các giao dịch dân sự, kinh tế” mà dẫn tới bỏ lọt tội phạm. Sau đó, những mô hình đa cấp biến tướng bất hợp pháp với quy mô nhỏ, đi sâu về các vùng nông thôn, ít truyền thông rầm rộ trên báo đài mà âm thầm đánh vào những nhóm đối tượng nhất định như đã nêu ở trên nên sẽ khó bị lôi ra ánh sáng.
>> Xem thêm: Thành lập công ty sản xuất may mặc theo quy định mới năm 2022
Thông thường các công ty đa cấp này được thành lập trong thời gian ngắn, liên tục di chuyển và thay đổi địa điểm hoạt động, thu hút một nhóm người tham gia cho đến khi thông tin bị bại lộ thì chấm dứt hoạt động công ty và thành lập công ty mới. Như vậy để ngăn ngừa thiệt hại do công ty đa cấp biến tướng này gây ra có lẽ cần sự vào cuộc của cả xã hội.
-Bản thân mỗi người, mỗi sinh viên cần tìm hiểu về mô hình kinh doanh đa cấp và pháp luật kinh doanh đa cấp để phòng ngừa rủi ro cho mình.
-Bên cạnh đó, cơ quan truyền thông, báo chí phải thường xuyên đưa tin và đưa tin chính xác về các sự việc, hiện tượng đa cấp biến tướng. Nhằm cảnh giác và tuyên truyền thông tin pháp luật về đa cấpcho người dân rộng rãi trên khắp các tỉnh thành.
-Cơ quan công an địa phương, cơ quan quản lý nhà nước phải nhanh chóng điều tra làm rõ sự việc ngay khi có dấu hiệu nghi ngờ các tội đối tượng mới đến ở địa bàn mình tổ chức sự kiện, hội nhóm hoặc ngay khi có đơn tố giác từ người thân
-Tăng cường tuyên truyền phổ pháp luật sâu rộng trong nhân dân.
Luật Minh Khuê đã tiếp nhận và hỗ trợ rất nhiều trường hợp sinh viên bị lừa đảo cuốn vào vòng xoáy của mô hình kinh doanh đa cấp. Hiểu được tính chất phức tạp và nguy hiểm của hoạt động kinh doanh đa cấp biến tướng, với bài viết này chúng tôi hy vọng sẽ đem đến cho bạn đọc cái nhìn sâu hơn về vấn đề này. Từ đó dễ dàng nhận diện được hành vi lừa đảo từ các mô hình đa cấp biến tướng để bảo vệ chính mình và người thân tránh được những thiệt hại về tài chính. Bài viết cũng góp phần đưa pháp luật về hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp đến gần người dân hơn theo phương châm hoạt động của chúng tôi.
Trên đây là tư vấn của chúng tôi. Nếu còn vướng mắc, chưa rõ hoặc cần hỗ trợ pháp lý khác bạn vui lòng liên hệ bộ phận tư vấn pháp luật trực tuyến qua tổng đài điện thoạigọi ngay tới số: 1900.6162 để được giải đáp.
Rất mong nhận được sự hợp tác!
Trân trọng./.
Bộ phận tư vấn pháp luật Doanh nghiệp - Công ty luật Minh Khuê
>> Xem thêm: Thành lập công ty sản xuất đồ uống theo quy định mới nhất 2022