Điều đáng báo động là tên gọi “South China Sea” (biển nam Trung Quốc - Nam Hải) dành cho Biển Đông, vốn được nhiều người sử dụng từ trước đến nay, lại đang bị hiểu lầm và bị lợi dụng xuyên tạc. Chủ quyền Biển Đông bị xuyên tạc trắng trợn Tư lệnh Hạm đội Bắc Hải của Trung Quốc, Phó Đô đốc Viên Dự Bách hồi tháng 9-2015 đã gây sốc khi ngang nhiên tuyên bố “South China Sea (Biển Đông) phải là của Trung Quốc (China) bởi cái tên của nó đã chỉ ra tất cả (!?)”. Đối với nhiều người, các luận điệu xuyên tạc và yêu sách của Bắc Kinh trên Biển Đông vốn đã là điều phi lý. Nhưng điều nực cười hơn nữa là một quan chức quân đội cấp cao như Tư lệnh Viên lại không biết gì về nguồn gốc tên gọi thật sự của tên gọi “South China Sea”, rồi vơ vào và nhận xét xằng bậy. Tạp chí Times trong một bài phản bác sau đó đã viết rằng, không còn từ nào để diễn tả được sự vô lý trong tuyên bố đó. Bởi nếu nói theo cách của Trung Quốc thì Ấn Độ Dương đã là đại dương của Ấn Độ, vịnh Mexico thì thuộc về Mexico chỉ đơn giản là vì… tên gọi của chúng. Có lẽ Phó Đô đốc Viên đã không biết được rằng, chính tổ tiên Trung Quốc từ xa xưa đã gọi Biển Đông ngày nay là “Giao Chỉ dương” (biển của người Giao Chỉ - Việt Nam) trong các thư tịch cổ từ trước thời nhà Hán. Và nếu dựa theo lập luận của ông Viên, thì Việt Nam đã có chủ quyền với Biển Đông ngay từ thời nước ta còn được gọi là Giao Chỉ, thời trước công nguyên. Nhưng Việt Nam đã không làm vậy, chúng ta hiểu rõ tên gọi “South China Sea” bắt nguồn từ đâu và chúng ta có đầy đủ bằng chứng pháp lý, lịch sử để chứng minh cho chủ quyền đó chứ không phải chỉ dựa vào tên gọi để đòi chủ quyền. Quay trở lại thế kỷ 19, giao thương đường biển giữa Trung Quốc và các nước phương Tây trở nên nhộn nhịp. Theo Wall Street Journal, sau 1800, cái tên “China sea” được dùng chung chung trong các bản đồ phương Tây để chỉ vùng biển ở gần Trung Quốc, nơi các thương buôn thường đi ngang. Đến khoảng những năm 1930, “South China Sea” mới được sử dụng để phân biệt với “East China Sea” (biển Hoa Đông) cũng ở gần Trung Quốc, tuyệt nhiên không có ý chỉ các vùng biển này là của người Trung Quốc. Trước đó, các tàu buôn Ả rập hồi thế kỷ thứ 10 đã dùng tên gọi biển Malay để chỉ vùng biển phía tây nam nằm giữa eo Sumatra và Chiêm Thành (một quốc gia trong lịch sử nằm ở phía nam Việt Nam ngày này). Tiếp đó, vào đầu thế kỷ 16, các nhà hàng hải Bồ Đào Nha khi lần đầu tiên đến Đông Nam Á đã gọi phần phía tây Biển Đông là biển Chiêm Thành, phần phía đông là biển Luzon (đảo Luzon của Philippines). Những cách gọi này chỉ đơn thuần là cách đánh dấu của các nhà làm bản đồ và giới thương thuyền phương Tây, hoàn toàn không có hàm ý chủ quyền gì ở đây cả. Rục rịch các động thái mới Trang Quartz ngày 22-8 dẫn lời Ahmad Santosa, người đứng đầu cơ quan chống đánh bắt cá trái phép Indonesia tiết lộ, chính quyền Jakarta sẽ sớm trình lên Liên Hiệp Quốc một đề xuất đổi tên vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) xung quanh quần đảo Natuna trên Biển Đông thành biển Natuna. Động thái này được cho là nhằm bảo vệ chủ quyền của Indonesia khỏi “đường lưỡi bò” vô lý của Trung Quốc. Jakarta không phải là một bên tranh chấp trên Biển Đông, song EEZ của nước này ở Natuna lại bị chồng lấn bởi yêu sách “lưỡi bò” của Trung Quốc. Chính quyền Indonesia cũng đã nhiều lần phải điều tàu ra xua đuổi, bắt giữ các tàu cá và tàu công vụ Trung Quốc hoạt động trái phép trong khu vực. Trước đó, hồi năm 2012, Philippines cũng chính thức đặt lại tên Biển Đông trên các công văn và bản đồ hành chính ở nước này là “West Philippine Sea” (biển Tây Philippines). Manila sau đó cũng đệ trình bản đồ hành chính và bản đồ chính thức lên Liên Hiệp Quốc nhưng cái tên “Biển Tây Philippines” không nhận được sự ủng hộ rộng rãi. Bà Ellen Frost, cố vấn cấp cao tại Trung tâm Đông - Tây (Mỹ) đề xuất, các nước có thể đề nghị đổi tên “South China Sea” thành “South Sea” (biển Nam - PV). Bởi, nếu đề xuất đổi tên Biển Đông thành “Southeast Asia Sea” (biển Đông Nam Á - PV), Trung Quốc sẽ kịch liệt phản đối vì cho rằng như vậy là tước bỏ chủ quyền (vô lý) của họ. Nhưng nếu đổi thành “South Sea”, Bắc Kinh sẽ khó phản bác bởi chính họ cũng gọi Biển Đông là Nam Hải, hoàn toàn tương đồng với biển Nam - South Sea. Loại bỏ từ “China” chỉ là một thay đổi nhỏ song có thể “đóng góp đáng kể cho hòa bình khu vực” - bà Frost nhận định. Phía Trung Quốc dĩ nhiên không ngồi yên trong tình hình như vậy. Mới đây nhất, ngày 20-8, thời báo Hoàn Cầu của Đảng Cộng sản Trung Quốc loan tin, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Trung Quốc Ngụy Tiểu An đề xuất nên đổi tên tỉnh Hải Nam thành Nam Hải để “nâng cao nhận thức của người dân về Nam Hải và chủ quyền không thể tranh cãi của Trung Quốc đối với khu vực này”. Giới học giả Trung Quốc cũng bắt đầu “tung chiêu” trên các diễn đàn, tạp chí quốc tế. Trong bài viết trên tạp chí “National Interest” của Mỹ ngày 23-8, Giáo sư Shiping Tang và Tiến sĩ Seaker Chan thuộc trường Quan hệ Quốc tế và Công vụ, Đại học Phục Đán (Trung Quốc) đã đề xuất hai giải pháp cho tranh chấp giữa Manila và Bắc Kinh trên Biển Đông. Một là, Trung Quốc và Philippines sẽ cùng khai thác bãi cạn Scarborough, tiến tới thành lập một trạm nghiên cứu sinh thái và trung tâm du lịch ở khu vực. Và giải pháp thứ hai, táo bạo hơn nữa và chưa từng có tiền lệ, Trung Quốc và Philippines cùng chia sẻ chủ quyền đối với bãi cạn Scarborough thay vì cứ tranh cãi nó thuộc về ai. Hai học giả này lập luận, cách giải quyết thứ hai sẽ tạo ra tiền lệ lịch sử trong quan hệ quốc tế, là bài học kinh nghiệm cho các nước có tranh chấp tương tự. Một khi đã chấp nhận chia sẻ chủ quyền, Bắc Kinh và Manila có thể cùng ngồi lại và giải quyết các vấn đề khác, như quyền đánh bắt cá ở Scarborough. Mỹ, đồng minh của Philippines, sẽ phải chọn một trong hai cách này. Cả Washington, Manila đều không muốn có chiến tranh với Bắc Kinh, bởi điều đó là cực kì tốn kém và làm tổn hại đến hòa bình, ổn định khu vực. Có thể thấy được sự nguy hiểm trong cách đưa vấn đề và lập luận của học giả Trung Quốc. Cần nhớ, chính Bắc Kinh đã xua tàu chiếm giữ bãi cạn Scarborough từ Philippines năm 2012 và giờ lại giở trò kêu gọi cùng khai thác tài nguyên, chia sẻ chủ quyền
Indonesia là quốc gia gần đây nhất có đề nghi đặt lại tên. Vào tuần qua, chính phủ nước này thông báo sẽ đưa một đề nghị lên Liên Hiệp Quốc liên quan đến vùng đặc quyền kinh tế chung quanh quần đảo Natuna : « Nếu không có phản đối… thì đó sẽ chính thức trở thành vùng Biển Natuna (Natuna Sea) », theo lời Ahmad Santosa, người đứng đầu cơ quan đặc trách chống đánh cá trái phép của Indonesia. Năm 2012, Philippines đã chính thức đặt lại tên một phần của South China Sea trên bản đồ và sử dụng tên đó trong các công văn nhà nước. Manila đã tuyên bố vùng biển bên trong khu đặc quyền kinh tế của họ tên là Biển Tây Philippines. Đây là một bước quan trọng để làm sáng tỏ “vùng tranh chấp nào là của Philippines”, như tổng thống Benigno Aquino đã khẳng định vào thời đó. Và Philippines đã chuyển một công văn hành chính và một bản đồ chính thức lên Liên Hiệp Quốc. Nhưng để cho cộng đồng quốc tế chấp nhận việc đổi tên là một chuyện khác. Các cơ quan chính phủ Philippines có thể sử dụng tên Biển Tây Philippines (West Philippine Sea) nhưng tên South China Sea vẫn là tên thường gọi. Và dù có đưa lên Liên Hiệp Quốc hay không thì Natuna Sea cũng sẽ bị phớt lờ, ngoài các cơ quan chính quyền Indonesia. Việt Nam phần mình thì gọi là Biển Đông (East Sea), Malaysia thì vẫn gọi là South China Sea, và sau phán quyết của Tòa án Trọng Tài thì một số người tự hỏi tại sao như thế. Trung Quốc đòi chủ quyền trên hầu như toàn bộ vùng biển qua đường chín đoạn vạch ra sau Thế Chiến II. Dù tòa án quốc tế đã phán xét đường 9 đoạn này không có cơ sở pháp lý, Trung Quốc vẫn tiếp tục áp đặt yêu sách của mình. Chiến dịch kêu gọi đổi tên trên mạng A Change.org khởi xướng từ 5 năm qua đề nghị đổi tên thành Southeast Asia Sea (Biển Đông Nam Á) đã đưa ra một số điểm thú vị đáng lưu ý, trong đó có nhận định : Các quốc gia Đông Nam Á bao bọc gần như toàn bộ vùng biển này với các bờ biển cộng lại dài khoảng 130.000 cây số (81.250 dặm), trong khi bờ biển phía nam Trung Quốc chỉ độ 2.800 cây số (1.750 dặm). Một số đề nghị khác còn nêu lên tên Biển Đông Dương (Indochina Sea) và Biển Asean (Asean Sea). Đề nghị chót này vấp phải sự chống đối của Cam Bốt, một nước không liên can đến tranh chấp nhưng luôn luôn đứng về phe Trung Quốc. Vùng biển đã từng có một loạt tên gọi trong lịch sử, South China Sea là tên đặt tương đối mới đây, sử dụng trong thập niên 1930, phân biệt với vùng Biển Hoa Đông (East China Sea). Trung Quốc cũng chơi trò chơi chữ này : Trong tiếng Hoa, vùng biển còn có tên Nam Hải (Nanhai - South Sea). Một số người còn đề nghị là đổi tên tỉnh Hải Nam thành tỉnh Nam Hải, như thể còn thêm sức mạnh cho đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc. Trong tiếng Anh, đổi tên biển thành Nam Hải (South Sea) có thể được, như phân tích của Ellen Frost, một cố vấn tại Trung Tâm nghiên cứu Đông Tây (East-West Center) tại Hawai. Theo bà, những người Trung Quốc dân tộc chủ nghĩa sẽ bác bỏ tên Biển Đông Nam Á (Southeast Asia Sea) nhưng họ gặp khó khăn hơn để lập luận chống lại tên South Sea - cho dù từ “China” bị bỏ đi, vì trong tiếng Hoa tên Nam Hải “Nanhai” đã có từ hàng thế kỷ nay. Việc thay đổi này theo chuyên gia nói trên, sẽ là dấu hiệu về một đóng góp nhỏ, có tính chất kỹ thuật nhưng đầy ý nghĩa cho hòa bình. |
