Cứ mỗi độ Tết đến, phía trước Trường THCS Tân Bình (quận Tân Bình) và xung quanh khu vực góc đường Cách mạng Tháng Tám và Phạm Văn Hai (quận Tân Bình) nhộn nhịp cảnh mua bán lá dong và các dụng cụ để gói bánh chưng. Đây được xem là chợ bán lá dong lớn nhất tại TP HCM và mỗi năm chỉ bán đúng 1 lần.
Theo những người buôn bán ở đây, lá dong được nhập từ nhiều vùng khác nhau như: Đồng Nai, Lâm Đồng, Hà Tĩnh, Đắk Lắk...
Bà Phạm Thị Lan, chủ sạp kinh doanh lá dong gần 20 năm, cho biết đã dọn hàng ra từ ngày 14-12 (âm lịch) để những mối quen biết đến và đặt hàng. Khách hàng của bà chủ yếu là mối sỉ, nếu khách lẻ nào đến hỏi mua bà vẫn bán.
Sáng nay, sạp của bà đã bắt đầu chở đi giao các lò gói bánh chưng tại TP HCM khoảng 50 bó lá dong (mỗi bó 50 lá). Ngoài lá dong, bà Lan còn bán lạt giang để quấn bánh với giá dao động từ 5.000 - 9.000 đồng/bó (mỗi bó 40 dây) tùy loại, lá chuối cho khách gói bánh tét, giá khoảng 15.000 - 20.000 đồng/kg, khuôn gói bánh có giá từ 15.000 đồng.
"Năm nay bán hơi chậm do người dân thất nghiệp nhiều, kinh tế eo hẹp. Bây giờ tôi cứ bán đến khi nào không còn đơn đặt hàng của mối sỉ và chốt lại ngày 28 Tết là nghỉ bán, không bán thêm. Mỗi năm tôi chỉ bán lá dong đúng 1 lần ở đây"- bà Lan chia sẻ.
Bà Lan đang bán hàng cho khách
Tương tự, bà Nguyễn Thị Điệp, chủ sạp bán lá dong sát bên, cũng cho hay lượng đặt hàng của khách sỉ năm nay có thể giảm khoảng 10%-15% do nhiều mối sỉ nói rằng tình hình đặt hàng bên đó cũng giảm nên họ chưa dám nhập nhiều. Qua nay bà chỉ mới giao được hơn 70 bó.
"Mọi năm 20 âm lịch đã rộn ràng, các lò gói bánh chưng liên tục gọi đặt và giao hàng nhưng năm nay sức mua yếu, họ chỉ đang nhập lai rai, dù giá cả cũng giảm so với các năm trước. Nhưng mà ế hay đắt tôi cũng bán đúng 140 thiên, khoảng 3.000 bó lá dong hoặc muộn nhất đến ngày 28 Tết là dọn dẹp"- bà Điệp nói.
Ông Trương Huy, chủ sạp bán lá dong, cho biết khách lẻ đến mua vài ngày qua không nhiều, mỗi ngày chỉ bán được 7 đến 10 bó, lạt giang bán được 2-3 bó. Tuy nhiên, ông lạc quan rằng sau ngày tiễn ông Táo về trời (23 âm lịch), đó là thời điểm mà những sạp bán lá dong ở đây "không kịp thở".
"Mấy nay bán rất ế, nhưng mà chưa đến cuối năm nên vẫn còn hi vọng. Phong tục Việt Nam cúng kiếng ông bà đều phải có bánh chưng, bánh tét mà, chứ đâu thể thiếu được. Vài bữa nữa bán không kịp cho coi"- ông Huy vui vẻ nói.
Chợ lá dong Ông Tạ nổi tiếng TP.HCM nằm ở ngã ba đường Cách Mạng Tháng Tám - Phạm Văn Hai (quận Tân Bình). Ghi nhận của PV. sáng 20/1 (tức 18 tháng Chạp), chợ năm nay vắng hơn hẳn và có khả năng lá dong sẽ bị ế trong dịp Tết Nguyên đán 2022.
Chợ thưa khách, tiền vận chuyển tăng gấp đôi
Bà Út Loan (quận 3, TP.HCM) cho biết, thời điểm này mọi năm khách đã tới đông, nhưng nay chưa thấy lò bánh lớn nào đến mua lá dong. Lác đác chỉ là khách lẻ, người dân tới xem, mua lá. Lượng người mua giảm còn 1/3.
Đã kinh doanh ở chợ 25 năm, nhưng có lẽ đây là năm vắng “lịch sử” của chợ lá dong Ông Tạ. Bà Loan dự kiến phải sau ngày 20 hoặc 22 tháng Chạp mới có thể nhận định chính xác thị trường. 3-4 năm trước, xe tải chở hàng về liên tục, không có thời gian ngồi nghỉ. Hiện tại, quá ít khách đến mua lá gói bánh chưng cúng Tết ông Công ông Táo (23 tháng Chạp).
“Chợ này là nơi bán lá dong nổi tiếng, ở đây không có hàng người ta mới đi chỗ khác tìm mua. Mọi năm, tôi bán được 12.000-15.000 lá đủ kích cỡ. Năm nay, mấy lò bánh chưng lớn phục vụ Tết chưa thấy đâu cả. Có lẽ họ giảm số lượng bán ra”, bà Loan nói.
Bà Nguyễn Thị Điệp (huyện Đức Huệ, Long An) cho hay, dịp Tết này, lá từ các vườn trồng ngoài Hà Nội và từ xã Gia Kiệm (huyện Thống Nhất, Đồng Nai) chuyển vào ít hơn mọi năm.
Lý do, một số vùng vẫn còn dịch và đường vận chuyển khó khăn. Trước thì cứ mỗi đêm một xe nhưng giờ 2-3 đêm mới có một xe hàng về. Tuy nhiên, các thương lái cũng chưa dám tăng giá vì cả năm người dân đã bị ảnh hưởng bởi dịch bệnh. Chỉ khi các nhà vườn cung cấp tăng giá lá, buộc thương lái phải tăng theo vì không thể bù lỗ nhiều chi phí.
Tiểu thương Hoàng Thị Thu (quận Tân Bình, TP.HCM) thông tin, số lượng lá dong nhập từ Hà Nội ít, khoảng 3.000 lá, nhưng tiền vận chuyển quá đắt. Từ Hà Nội vào đến TP.HCM mất khoảng 3 ngày mới tới nơi, tiền cước hết 1,05 triệu đồng còn mọi năm chỉ 600.000 đồng.
Do đó, lá dong Hà Nội cỡ đại giá 12.000 đồng/lá tại vườn, tính thêm tiền xe nên giá bán tại chợ là 16.000 đồng/là. Lá dong từ Gia Kiệm, lá đại 18.000 đồng/lá. Mức giá trên có thể thay đổi trong ít ngày tới, tùy tình hình khách mua.
Dịp Tết 2021, chị Thu bán được 400.000 lá, nhưng năm bán đến đâu chị nhập lá đến đó, không trữ hàng.
Các tiểu thương chấp nhận ăn, ngủ vỉa hè trong khoảng 20 ngày để kinh doanh lá dong (ảnh: Trần Chung)
Ăn ngủ vỉa hè, thuê chỗ tắm để bán lá dong
Khách của chợ lá dong Ông Tạ đến từ nhiều địa phương. Thậm chí, có người từ miền Đông, miền Tây Nam Bộ chạy xe hàng chục km tới nơi để mua lá về gói bánh chưng. Đặc biệt là những người dân có gốc gác miền Bắc.
Điểm bán lá dong tại đây nổi tiếng, nhưng chỉ là một điểm bán tự phát. Giáp Tết hàng năm, các thương lái tập trung về, làm trung gian thu mua và bán lá cho người dân xong rồi lại đi. Họ ăn, ngủ ngay trên vỉa hè đoạn đường dài khoảng 100m để tiện buôn bán.
Ngủ ngoài đường không mất tiền, nhưng thương lái phải thuê chỗ đi vệ sinh và tắm rửa hàng ngày trong nhà dân. Giá thuê tầm 2 triệu đồng cho khoảng 20 ngày.
“Tính ra tiền lời được có vài triệu ăn Tết thôi. Có năm lỗ vì lá ế quá. Chúng tôi phải bỏ trốn vì công nhân dọn vệ sinh yêu cầu nộp thêm tiền dọn lá thừa”, bà Nguyễn Thị Điệp chia sẻ.
Trước kia, chợ tập trung từ 30-40 người bán, giờ chỉ còn khoảng 10 tiểu thương lâu năm. Có gia đình đã 3 thế hệ bán lá. Những tiểu thương này làm việc tự do ở nhà nên tranh thủ ra chợ kiếm thêm vụ Tết. Ngoài bán lá, họ còn bán kèm lạt buộc và khuôn gói bánh.
Anh Nguyễn Thành Luân (TP.HCM) ra mua lá dong và vật dụng đi kèm chuẩn bị tổ chức thi gói bánh tại cơ quan. Anh mua sớm vì thời gian này giá rẻ hơn ngày cận Tết.
Còn gia đình anh Nguyễn Thiên Phú (TP.HCM) năm nào cũng ghé chợ ông Tạ để mua khuôn, lá dong, lạt về gói bánh. Dù dịch bệnh Covid-19 khiến năm 2021 trôi qua với nhiều khó khăn, nhưng anh Phú nghĩ việc có một chiếc bánh chưng xanh trong ngày Tết là nét văn hóa của gia đình Việt. Tết cổ truyền càng không thể thiếu.
Trần Chung
Công việc hái lá mai nghe tưởng đơn giản nhưng cần những kỹ năng nhất định. Thợ bứt lá nhanh tay, không được làm gãy nụ mai. Đồng thời, họ cũng phải chịu được nắng nóng nhiều giờ liên tục.