Ý nghĩa biểu trưng đầu tiên: con chó tượng trưng cho sự trung thành. Ý nghĩa này hình thành từ những quan sát thực tế khi con người thuần dưỡng loài chó. Con chó nuôi trong nhà bao giờ cũng rất mực trung thành với chủ, hiểu theo nghĩa là người cho ăn và chăm sóc nó, người trong gia đình gần gũi nó trong sinh hoạt hàng ngày. Nó nguẩy đuôi mừng rỡ khi chủ đi đâu về, nó quấn quýt bên cạnh… là biểu hiện của tình cảm yêu mến. Có lẽ những biểu hiện này chưa thể gọi là trung thành. Nhưng điều sau đây mới đáng chú ý: chó có thể cắn người lạ trong một số tình huống nhất định nhưng trong mọi cảnh ngộ (bị chủ đánh, bị chủ làm đau…) nó đều phản ứng theo hướng phục tùng. Chẳng hạn, bị làm đau thì nó bỏ chạy ra xa… nhưng sẽ trở lại. có những chú cho đa tình rong ruổi theo những “giai nhân” xứ lạ hoặc vì một lí do nào đó phải “xa nhà” (nhiều trường hợp bị kẻ trộm bắt) thì rốt cuộc nó cũng tìm về với chủ cũ. Có lẽ vì vậy mà dân gian bảo rằng “lạc nhà nắm đuôi chó, lạc ngõ nắm đuôi trâu”. Dù thế nào đi nữa thì thái độ của tác giả dân gian đối với con vật trên đã rõ ràng: con chó được xem trọng… Trong truyện ngụ ngôn, thái độ này gắn với cái nhìn đạo đức: nếu con mèo tượng trưng cho loại người đạo đức giả, cố tạo vẻ bên ngoài đạo mạo, đường bệ, có khi là hiền lành để che đậy sự thiếu hụt lòng trung tín hoặc những toan tính bẩn thỉu bên trong (truyện “Mèo ăn chay”). Trong khi đó con chó tượng trưng cho người trung thực. Éo le thay, chó thường phải bị đòn oan đến đỗi khóc rằng: “Trời ơi có thấu chăng trời, Mèo thì ăn mỡ, chó thời đòn oan… Con mèo đập vỡ nồi rang, Con chó chạy lại mà mang lấy dùi” (truyện “Chó phải đòn oan”) [3, 291-292] Lòng trung thành, “lối sống” trọng nghĩa nặng tình của chó từng được thể hiện trong thần thoại người Việt. Đó là hình ảnh con chó trong truyện “Sự tích thằng Cuội cung trăng”. Con chó vì chịu ơn cứu mạng trước đây đã tình nguyện tặng chú Cuội bộ ruột để Cuội cứu vợ. [2, 217] Truyện “Con chó có nghĩa” in trong Truyện cổ nước Nam mang màu sắc ngụ ngôn rất đậm, với ba nhân vật: Ông chủ nhà, con chó và con mèo. Truyện thể hiện triết lí sống trung thành qua nhân vật con chó trong sự tương phản với con mèo, và dĩ nhiên đây là sự tương phản giữa hai loại người trong đời sống xã hội. Khi con chó bị chủ nàh mắng một cách vô lí, mèo đã bảo chó rằng: “Ông chủ ông ấy ăn ở với mày bạc thế, mày cứ bỏ mày đi đâu thì đi có hơn không?”. Con chó đã lấy cái nghĩa làm trọng: “Chó gầy,… xấu mặt người nuôi”. Ta bỏ chủ ta đi thì không phải nghĩa”. [3, 335-336]. Quyển Truyện cổ nước Namcủa Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc (phần đầu in năm 1932, phần sau in năm 1934), phần sau - Muông chimgồm 127 truyện, trong đó có 10 truyện mà nhân vật “con chó” xuất hiện trên tựa đề. Về thể loại hầu hết các truyện này vừa là cổ tích loài vật vừa là ngụ ngôn (trừ truyện “Chó ba cẳng”). Cùng với tính cách trung thành như đã nói ở trên, nhân vật chó trong những truyện này là hình ảnh của thân phận kẻ tôi đòi, khổ và nhục (các truyện “Con chó vàng và con chó đen”, “Chó phải đòn oan”, “Con trâu ghen với con chó”), người bé cổ thấp họng, hiền lành cam chịu (truyện “Con gà, con lợn và con chó”), người tham lam và ngu xuẩn (truyện “Con chó và mặt trăng”). Trong lời ăn tiếng nói thời hiện đại, nhóm từ chứa yếu tố “chó” thường được dùng phổ biến với sắc thái biểu cảm âm tính: chó săn, chó ghẻ, chó đẻ, chó điên, chó chết … Từ điển tiếng Việt(Hoàng Phê chủ biên, NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1988) giải thích như sau: - Chó: Gia súc thuộc nhóm ăn thịt, nuôi để giữ nhà hay đi săn: thường dùng để ví kẻ ngu, kẻ đáng khinh miệt và làm tiếng mắng nhiếc. - Chó cắn áo rách: ví tình trạng đã nghèo khổ lại còn bị mất của, thiệt hại. - Chó chết: tiếng rủa. - Chó cùng rứt giậu: ví tình trạng bí quá, cùng quá phải làm liều, làm điều xằng bậy. - Chó ghẻ: ví kẻ bị ghét bỏ, coi như là vật đáng ghe tởm. - Chó đểu: đểu giả hết sức (thường dùng làm tiếng chửi). - Chó má: chó (nói khái quát); thường dùng để ví và làm tiếng chửi những kẻ đểu giả, xấu xa, mất hết nhân cách. - Chó ngáp phải ruồi: ví trường hợp không có tài năng, chỉ nhờ may mắn hiếm có mà đạt được cái gì. - Chó săn: chó chuyên dùng vào việc đi săn; Kẻ làm mật thám, chỉ điểm, giúp cho thực dân, đế quốc lùng bắt người cách mạng. Nhóm từ “chó săn” trong văn chương trào phúng, dùng để bày tỏ thái độ khinh bỉ đối với những kẻ làm tay sai cho người khác mà không hề biết đến liêm sỉ. Đứng trên lập trường dân tộc, nhóm từ này được dùng phổ biến chỉ những Việt gian theo giặc trong các thời kỳ kháng chiến chống ngoại xâm. Bài thơ ngụ ngôn “Con chó săn” lưu hành ở các tỉnh Trung bộ trong những năm 30 nhằm lên án, đả kích bọn mật thám làm tay sai cho thực dân Pháp: … Chẳng nghĩ tới tổ tông ngày trước Nỡ làm điều nhơ nhuốc khó coi Đêm ngày rình bắt giống nòi Cho người làm thịt cho người lột da…[4, 113]. Tuy nhiên, trong truyện ngụ ngôn hình ảnh “chó săn” đáng thương hơn. Chúng cũng là nạn nhân của nhân vật “ông chủ”, bị hành hạ thậm chí là bị nhân vật “con mèo” tinh ranh lừa như trong truyện “Con thỏ, con chó và con mèo”. Truyện kể rằng, con chó đã từng săn được một con thỏ cho ông chủ nuôi trong lồng. Bỗng một hôm, thỏ sổ lồng đi mất. ông chủ cứ đổ tội, la mắng chó. Theo lời mèo, cho vào bồ lúa tìm chuột để “làm sáng tỏ vấn đề”. Cuối cùng, nhờ chó mà mèo được ăn chuột một bữa no nê” [3, 314-316]. Nếu ai đã từng nuôi chó, từng ngậm ngùi khi phải chào vĩnh biệt nó thì có thể dễ dàng nhận ra rằng, lòng trung thành và tính ích dụng của loài chó đối với con người rất đáng trân trọng. Có phải chăng, người Việt thời cổ (qua thần thoại và ngụ ngôn) đã thiên về mặt tốt con người hiện đại (qua lối nói và cách tư duy) đã thiên về khía cạnh xấu của “tính cách chó”. Trong khi đó, “đạo đức, phẩm chất chó” lại mang tính nước đôi như tác giả “ Từ điển biểu tượng văn hoá thế giới” ghi nhận: “Ở Viễn Đông, ý nghĩa biểu tượng của chó là hai chiều đối nghịc về bản chất: lành, bởi vì chó là bạn gần gũi của con người và canh gác cảnh giác nhà cửa của người; dữ, bởi ví nó có họ hàng với chó sói và chó núi, nó được xem như con vật bật thỉu và đáng khinh. Cả hai bình diện này không ứng với bất kỳ một ranh giới địa lý nào, mà đều có tính phổ biến như nhau”. [1,185] _________ Tài liệu tham khảo 1. Jean Chevalier, Alain Gheebrant (1997) - Từ điển biểu tượng văn hoá thế giới(nhiều người dịch), NXB Đà Nẵng, Hà Nội. 2. Vũ Ngọc Khánh, Phạm Minh Thảo, Nguyễn Thị Huế (1995) - Kho tàng thần thoại Việt Nam , NXB Văn hoá thông tin, Hà Nội. 3. Ôn Như Nguyễn Văn Ngọc (1990) - Truyện cổ nước Nam , NXB Khoa học xã hội. 4. Minh Hạnh, Phan Hồng Sơn (1986) - Truyện ngụ ngôn Việt Nam , NXB Văn học. Nguồn: Ngôn ngữ & Đời sống, số 3 (125), 2006, tr 20 - 21 Xem Thêm Bộ Tài chính đề xuất lập sàn giao dịch tín chỉ carbon quốc giaSáng 8/1, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về Đề án thành lập thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam. Theo đó, việc hình thành thị trường tín chỉ carbon là thực hiện cam kết giảm phát thải ròng khí nhà kính bằng 0 trên thực tế. Đắk Lắk: Chuyển giao kỹ thuật bảo tồn giống lợn sóc Tây NguyênNgày 08/12/2023, tại xã Quảng Hiệp huyện Cư M’gar, Liên hiệp hội Đắk Lắk đã tổ chức Hội thảo đầu chuồng Chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật và bảo tồn giống lợi sóc Tây Nguyên. Tham dự Hội thảo có lãnh đạo Liên hiệp hội; cán bộ các phòng, ban Liên hiệp hội; đại diện UBND xã Quảng Hiệp và gần 30 hộ nông dân trên địa bàn Xã. Khai mạc Hội nghị Thành phố thông minh Việt Nam – châu Á 2023Hội nghị Thành phố thông minh Việt Nam – châu Á 2023 (Vietnam - Asia Smart City Summit 2023) đã khai mạc vào sáng 29-11 tại Hà Nội. Sự kiện do UBND thành phố Hà Nội; Sở Thông tin và Truyền thông và Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ CNTT Việt Nam (VINASA), phối hợp tổ chức với chủ đề “Khai thác dữ liệu – Xây dựng Thành phố thông minh, phát triển bền vững. Vĩnh Long: Tim giải pháp trồng cam theo hướng phát triển bền vữngNgày 24/11, Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật Vĩnh Long đã phối hợp Trường Đại học Kinh tế TP Hồ Chí Minh - Phân hiệu Vĩnh Long, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Hiệp hội Giống Nông nghiệp tỉnh tổ chức hội thảo “Trồng cam theo hướng phát triển bền vững”. Sơn La: Đánh giá tác động của chính sách hỗ trợ phát triển cây ăn quảNgày 22/11, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Sơn La tổ chức hội thảo tư vấn vào báo cáo kết quả thực hiện đề tài tư vấn, phản biện “Đánh giá về tác động của các chính sách hỗ trợ phát triển cây ăn quả của tỉnh Sơn La từ năm 2017 đến nay; đề xuất các giải pháp cho giai đoạn tiếp theo”. Tin mớiĐoàn kết, phát triển Liên hiệp Hội Việt Nam vững mạnhNgày 26/1, tại tru sở VUSTA, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam tổ chức Hội nghị cán bộ, công chức, người lao động và tổng kết hoạt động của Cơ quan Liên hiệp Hội Việt Nam năm 2023. Đồng chí Nguyễn Quyết Chiến – Tổng Thư ký VUSTA; Đồng chí Lê Công Lương – Phó Tổng Thư ký, Bí thư Chi bộ Cơ quan VUSTA; Đồng chí Trần Xuân Việt –Chủ tịch Công đoàn Cơ quan VUSTA cùng chủ trì hội nghị. Kon Tum: Hội nghị Ban chấp hành lần thứ IIChiều ngày 25/1, Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật tỉnh (Liên hiệp hội) đã tổ chức hội nghị Ban chấp hành lần thứ II, khóa IV, nhiệm kỳ 2022-2027 nhằm đánh giá kết quả hoạt động năm 2023, đề ra phương hướng, nhiệm vụ năm 2024. Gặp mặt cán bộ hưu trí Xuân Giáp Thìn 2024Ngày 25/1, tại Hà Nội, Liên hiệp Hội Việt Nam tổ chức buổi gặp mặt, chúc Tế cho cán bộ hưu trí nguyên là lãnh đạo, viên chức và nhân viên của Liên hiệp Hội Việt Nam qua các thời kỳ, những người đã cống hiến phần lớn tuổi trẻ, sự nghiệp của mình cho sự phát triển của Liên hiệp Hội Việt Nam. Đắk Lắk: Liên hiệp hội Đắk Lắk thăm và tặng quà Buôn kết nghĩaNgày 24/01, nhân dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn, Liên hiệp các hội KH&KT tỉnh Đắk Lắk đã tổ chức đoàn công tác đến thăm và tặng 40 suất quà, trị giá hơn 10.000.000 đồng cho các hộ nghèo và cận nghèo tại Buôn H’Ring xã Ea H’Đing huyện Cư M’gar tỉnh Đắk Lắk. Bắc Giang: Phản biện Báo cáo thực tiễn về xây dựng văn hóa, con ngườiNgày 24/01, Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh đã tổ chức hội nghị tư vấn, phản biện: Báo cáo “kết quả nghiên cứu, tổng kết thực tiễn quá trình lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện xây dựng văn hóa, con người Bắc Giang từ năm 2010 đến nay; bài học kinh nghiệm và đề xuất một số nhiệm vụ, giải pháp trong thời gian tới”. Hà Tĩnh: Thi đua hướng tới lễ Vinh danh Đại danh y Hải Thượng Lãn ÔngHội Đông y tỉnh Hà Tĩnh vừa tổ chức Hội nghị triển khai nhiệm vụ năm 2024, nhiệm vụ trọng tâm hội tập trung là nâng cao chuyên môn nghiệp vụ, y đức, thi đua đẩy mạnh các hoạt động chào mừng và hưởng ứng lễ vinh danh Đại danh y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác được công nhận là Danh nhân văn hóa thế giới. Quảng Ngãi: Hội nghị Ban Chấp hành lần thứ 8Sáng ngày 22/01, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh Quảng Ngãi (Liên hiệp hội tỉnh) đã tổ chức Hội nghị Ban Chấp hành lần thứ 8, nhiệm kỳ 2020 – 2025. Phó Chủ tịch UBND tỉnh Trần Phước Hiền tham dự và chỉ đạo hội nghị. |
