Theo số liệu của Trung tâm Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng (MDLS) tại Bệnh viện Bạch Mai, bệnh nhân mắc bệnh Lupus ban dỏ hệ thống vào điều trị tại Trung tâm luôn chiếm số lượng đông nhất, với hơn 1.000 lượt người bệnh mỗi năm, chiếm gần một nửa tổng số bệnh nhân điều trị nội trú.
Lupus ban đỏ hệ thống là vấn đề lớn về sức khỏe, với hàng trăm ngàn người mắc trên thế giới nhưng xã hội còn ít biết đến sự tồn tại của nó. TS.BS. Phạm Huy Thông, Phó giám đốc Trung tâm Dị ứng và MDLS tại Bệnh viện Bạch Mai, đã chia sẻ những điều cần biết về Lupus ban đỏ hệ thống - căn bệnh nguy hiểm ít người biết đến.
Một bệnh nhân mắc Lupus ban đỏ đang được điều trị tại Trung tâm Dị ứng – MDLS, Bệnh viện Bạch Mai
Lupus ban đỏ hệ thống là gì?
Lupus ban đỏ hệ thống là một bệnh tự miễn, trong đó cơ thể người bệnh bị gây hại bởi các tự kháng thể và phức hợp miễn dịch. Vì một lý do nào đấy, cơ thể của người bệnh sinh ra một loại kháng thể chống lại các thành phần của chính cơ thể mình gọi là tự kháng thể. Kháng nguyên là các thành phần của cơ thể người bệnh. Khi tự kháng thể kết hợp với các kháng nguyên sẽ tạo nên phức hợp miễn dịch. Phức hợp miễn dịch có thể lắng đọng ở tất cả các cơ quan của cơ thể gây tổn thương ở các cơ quan đó. Hiện nay, chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn bệnh Lupus ban đỏ nhưng có thể kiểm soát được căn bệnh nếu điều trị đúng cách ngay từ đầu.
Lupus ban đỏ hệ thống thường được ghi nhận ở đối tượng nào?
Bác sĩ chia sẻ, tỉ lệ bệnh nhân nữ mắc Lupus ban đỏ hệ thống nhiều hơn so với bệnh nhân nam. Trung bình, cứ 10 bệnh nhân mắc bệnh thì có 9 người là nữ. Bệnh thường được gặp ở lứa tuổi cho con bú.
Nguyên nhân nào gây ra bệnh Lupus ban đỏ hệ thống?
Theo bác sĩ, cho đến nay nguyên nhân gây bệnh Lupus ban đỏ hệ thống còn chưa được biết rõ. Nhưng phần lớn các nghiên cứu gợi ý rằng có 3 yếu tố ảnh hưởng nhiều nhất đến quá trình phát sinh bệnh.
- Di truyền: Tỉ lệ mắc bệnh giữa các chủng tộc có sự khác nhau. Mặt khác, có một tỉ lệ nhỏ bệnh nhân có huyết thống gia đình, được gọi là các trường hợp Lupus gia đình. Trung tâm Dị ứng – MDLS, Bệnh viện Bạch Mai đã ghi nhận các trường hợp Lupus gia đình như mẹ và con cùng mắc bệnh, chị gái và em gái cùng mắc bệnh. Trong đó, có trường hợp cá biệt là chị gái và em trai cùng mắc bệnh. Ngoài ra, vai trò của HLA (yếu tố kháng nguyên bạch cầu người) trong cơ chế sinh bệnh Lupus đã được nghiên cứu và chúng minh từ hơn 30 năm trước. Như vậy yếu tố di truyền ở đây là di truyền các đoạn gen chứ không phải di truyền bệnh. Điều đó có nghĩa là không phải hễ bố mẹ bị bệnh thì các con của họ đều bị bệnh.
- Môi trường: Một trong những nguyên nhân gây bệnh chủ yếu là tia cực tím trong ánh sáng mặt trời. Cơ chế của hiện tượng này do tia cực tím chiếu lên bề mặt da làm cho các protein nội bào của da biến thành các tự kháng thể bệnh lý gây nên bệnh Lupus ban đỏ hệ thống.
- Hormone giới tính: 90% bệnh nhân mắc Lupus ban đỏ hệ thống là nữ giới. Các hormone như estrogen, testosterone, progesterone, các thuốc tránh thai bản chất là hormone sinh dục nữ và liệu pháp hormone thay thế đã được chứng minh có liên quan tới tỷ lệ mắc bệnh và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Khi mắc bệnh Lupus ban đỏ hệ thống, bệnh nhân thường có những triệu chứng gì?
Các triệu chứng của Lupus ban đỏ hệ thống có thể xuất hiện đột ngột hoặc từ từ sau nhiều tháng, nhiều năm. Do ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể nên triệu chứng của bệnh hết sức phong phú và đa dạng. Triệu chứng toàn thân của Lupus ban đỏ hệ thống thường không đặc hiệu. Đôi khi bệnh nhân chỉ sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn. Triệu chứng thực thể của bệnh rất khác nhau tùy từng người bệnh. Có những bệnh nhân có triệu chứng đầu tiên là sưng đau khớp. Có những người lại có triệu chứng đầu tiên là ban đỏ ở mặt.
Ban đỏ cánh bướm ở mặt cũng là một trong những triệu chứng điển hình của Lupus ban đỏ hệ thống. Có những người không có biểu hiện bên ngoài nhưng có biểu hiện bên trong, khi xét nghiệm thì phát hiện ra như tổn thương nội tạng, tổn thương ở hệ thần kinh,... Trong giai đoạn đầu của bệnh, các triệu chứng thường mơ hồ và giống với nhiều bệnh lý khác cho nên có những người bệnh từ lúc có những triệu chứng đầu tiên cho đến khi bệnh được chẩn đoán xác định có thể mất tới vài năm.