1T TNG CA V.I.LấNIN BN V NGUN GCV BN CHT CA CHIN TRANH. í NGHA CA NểI VI CCH MNG NC TA HIN NAYKhi xã hội loài ngời phát triển đến giai đoạn có của d thừa cũng là lúccon ngời xuất hiện t tởng muốn chiến đoạt của d thừa đó cho riêng mình. Chếđộ t hữu đợc hình thành và phát triển từ đó. Chính sự ham muốn vật chất củacon ngời đã làm nảy sinh những cuộc xung đột vũ trang với quy mô ngày cànglớn nhằm chiếm đoạt của cải trong xã hội. Dần dần xã hội loài ngời phân chiathành các giai cấp đối kháng nhau về mặt lợi ích kinh tế, luôn đấu tranh vớinhau. Đó chính là cơ sở, nguồn gốc ra đời của chiến tranh. Chiến tranh là quátrình thực hiện mục đích chính trị bằng thủ đoạn bạo lực. V.I.Lờnin nh lýlun thiờn ti, v lónh t v i ca giai cp vụ sn v ton th nhõn dõn laong trờn th gii. Ngi ó bo v v phỏt trin ch ngha Mỏc núi chung,cng nh nhng t tng v chin tranh v quõn i ca ch ngha Mỏc vPh.ngghen núi riờng trong thi k quc ch ngha v cỏch mng vụ sn.V.I.Lờnin ó vit hng lot cỏc tỏc phm v chin tranh v quõn i: Hicng l thut tht th (thỏng 1 nm 1905), Chin tranh v ng xó hi dõnch Nga, Cng lnh quõn s cỏch mng vụ sn, Ch ngha quc giaion tt cựng ca ch ngha t bn v tỏc phm Ch ngha xó hi v chintranh (7-1915). Cỏc tỏc phm ú ca V.I. Lờnin ó th hin xut sc s bov v phỏt trin lý lun v chin tranh v quõn i ca ch ngha Mỏc. ễng óphõn tớch ton din t tng mỏcxớt v chin tranh v quõn i trong thi i quc ch ngha, trong ú cú vn v ngun gc v bn cht ca chintranh. Nhng t tng ú l c s phng phỏp lun chỳng ta nhn thcỳng n chin tranh trong thi i ngy nay.Trong cỏc tỏc phm V.I.Lờnin phỏt trin hc thuyt mỏcxớt v chin tranhv Quõn i. Vn chin tranh c V.I.Lờnin phõn tớch trờn lp trng duy2vật biện chứng rất sâu sắc và toàn diện: nguồn gốc, bản chất, tính chất xã hội vàcác kiểu chiến tranh, phương pháp tiếp cận phân loại chiến tranh và quy luậtcủa cuộc chiến tranh; vai trò các Đảng cộng sản lãnh đạo nhân dân làm cuộcchiến tranh bảo vệ tổ quốc của mình, chống lại cuộc chiến tranh phi nghĩa củachủ nghĩa đế quốc; đặc điểm của cuộc chiến tranh trong thời đại đế quốc chủnghĩa, vai trò của nhân tố tinh thần trong chiến tranh, thái độ của những ngườicộng sản đối với chiến tranh, mối quan hệ giữa chính trị với chiến tranh; nhữngnguyên tắc, phương pháp luận trong xem xét đánh giá cuộc chiến tranh…Do phạm vi tư tưởng quá lớn so với khuôn khổ của bài viết. Tác giả chỉ đisâu làm rõ tư tưởng chính của V.I.Lênin bàn về nguồn gốc và bản chất chiếntranh. Ý nghĩa nhận thức của mình về các cuộc chiến tranh, và sự vận dụng tưtưởng đó của Đảng ta trong xem xét, đánh giá các cuộc chiến tranh trong giai đoạnhiện nay.1. Quan điểm của V.I.Lênin bàn về nguồn gốc, bản chất của chiến tranhChiến tranh là hiện tượng chính trị xã hội mang tính lịch sử được thểhiện bằng đấu tranh vũ trang giữa các tập đoàn người trong một nước, hoặcliên minh các nước nhằm đạt tới mục đích chính trị nhất định.Chiến tranh là một hiện tượng chính trị xã hội gắn với giai cấp, nhà nướcnhất định, khi không còn đối kháng giai cấp, không còn nhà nước thì chiếntranh cũng mất đi. Vì vậy, chiến tranh là một hiện tượng lịch sử, chứ nó khôngphải là bất biến tồn tại vĩnh viễn, như một số nhà học giả tư sản thường lầmtưởng. Chiến tranh do giai cấp thống trị, nhà nước tổ chức ra nhằm mang lại lợiích kinh tế từ nguồn thu đi thôn tính, nô dịch các nước “bé”, bóc lột về tàinguyên, sức lực và tiếp tục mở rộng chiến tranh với mục đích chính trị củamình. Nói đến chiến tranh là nói đế đấu tranh vũ trang, nghĩa là đã đấu tranh vũtrang thì phải sử dụng vũ khí, phương tiện kỹ thuật và con người vào cuộcchiến tranh đó. Như vậy chiến tranh là một hiện tượng chính trị xã hội có đấu3tranh vũ trang. Đây là hai đặc trưng cơ bản mang tính phổ biến của mọi cuộcchiến tranh, có thể coi các đặc tưng đó là dấu hiệu để phân biệt chiến tranh vớicác hiện tượng xã hội khác, như hiện tượng hòa bình, hiện tượng xung đột vũtrang.1.1.Các quan điểm trước chủ nghĩa Mác -Lênin bàn về nguồn gốc,bản chất chiến tranhTrước thời kỳ C.Mác, Ph.Ăngghen và V.I. Lênin đã có nhiều quan điểmbàn về nguồn gốc và bản chất chiến tranh, đáng chú ý là thời cổ đại có TônTử nhà tư tưởng lớn ở Trung Quốc và thời kỳ cận đại có nhà lý luận quân sựClaudơvit người ở nước Phổ.Tôn tử, nhà tư tưởng lớn của (nước Tề) Trung Quốc thời cổ đại, sinhtrưởng ở thời điểm lịch sử đất nước Trung Quốc vẫn còn là những quốc gianhỏ, chiến tranh cát cứ giữa các nước chư hầu, diễn ra triền miên; xã hội lúcbấy giờ còn nhiều hạn chế, điều kiện kinh tế, chính trị, xã hội thấp chưa pháttriển. Mặc dầu vậy tư tưởng quân sự của ông được thể hiện thông qua các tácphẩm “Binh thư Tôn Tử” rất nổi tiếng, cũng biểu hiển rất rõ tư duy biệnchứng chất phát ngây thơ. Trong tư tưởng của ông về chiến tranh ông có viết:“Chiến tranh là hiện tượng xã hội”. Nhưng ông chưa lý giải được nguồn gốccủa nó, cũng bởi vì do hạn chế về lịch sử thời điểm đó. Do đó phần lớn nhữngvấn đề của ông đề cập là tìm cách giải quyết, tránh, ngăn ngừa không để xảyra chiến tranh, làm thế nào để giành thắng lợi trong chiến tranh, yếu tố nào đểquyết định đến thắng lợi trong chiến tranh. Ông không nhìn chiến tranh quahành động đơn lẻ mà quan sát chiến tranh một cách toàn diện. Tôn Tử phântích, chỉ rõ mối quan hệ giữa chiến tranh với chính trị, chiến tranh với kinh tế,chiến tranh với quân sự, chiến tranh với nhà nước. Mỗi yếu tố đều có mốiquan hệ, giá trị riêng, mối quan hệ tổng thể và giá trị tổng thể tác động trựctiếp đến thành bại của chiến tranh. Đây chính là những nội dung thể hiện tư4duy biện chứng trong binh pháp của Tôn Tử. Phân tích những yếu tố cơ bảnquyết định sự thành bại của chiến tranh, Tôn Tử xác định: “Đạo, trời, đất,tướng, Pháp” là 5 nhân tố cơ bản, trong đó “đạo” nghĩa là (chính trị) là nhântố đầu tiên quyết định sự thành bại của chiến tranh.Claudơvit (1780-1831) sống trong thời kỳ cận đại tiêu biểu có), Ông lànhà lý luận quân sự người Phổ, đã biết vận dụng các quan điểm biện chứngvào lý luận quân sự. Trong tác phẩm “Bàn về chiến tranh” Claudơvit đã địnhnghĩa: “Chiến tranh là hành vi bạo lực dùng để buộc đối phương phục tùng ýchí của mình”1. Ông nhấn mạnh rằng, trong sự nghiệp quân sự, không có cáigì là vĩnh viễn, tất yếu là phải thường xuyên tính đến những sự thay đổi đượcdiễn ra trong phương thức dẫn dắt hành động quân sự. Ông đã nghiên cứuchiến tranh trong các mối liên hệ của nó. Từ định nghĩa trên Claudơvit đãchứng minh rằng: bản chất của chiến tranh phục tùng vào chính trị, chính trịđẻ ra chiến tranh, chiến tranh là công cụ của chính trị. Nó nhất thiết mang dấuấn chính trị, phải đo nó theo thước đo chính trị. Mục đích của chính trị lànguồn gốc của chiến tranh, động cơ ban đầu của chiến tranh, mọi lĩnh vực liênquan đến chiến tranh đều xuất phát từ chính trị mà ra và ông viết: “Chiếntranh chỉ là sự kế tục đơn thuần của chính trị bằng những biện pháp khác”2.Đây là một vấn đề mới, một pháp hiện mới về bản chất chiến tranh. Song doảnh hưởng của phép biện chứng duy tâm, cho nên Claudơvit hiểu chính trịnhư là “trí tuệ của quốc gia, được nhân cách hóa”3, chính trị mà chiến tranhkế tục chỉ là đường lối đối ngoại. Ông đã không nhận thức được nguồn gốckinh tế của chính trị. Không thấy được sự thống nhất giữa đường lối đối ngoạivà đường lối đối nội, dẫn đến phủ nhận tính chất giai cấp của chính trị. Ôngphủ nhận những cuộc chiến tranh giữa các tập đoàn người, giữa các giai cấptrong nội bộ một quốc gia dân tộc (phủ nhận nội chiến); phủ nhận những cuộcchiến tranh do các giai cấp bị bóc lột đứng lên chống lại giai cấp thống trị giảiphóng mình. Như vậy, quan điểm Claudơvit đầy mâu thuẫn, mặc dù ông xác5định các yếu tố liên quan đến chiến tranh đều xuất phát từ chính trị, nhưng lạiphủ định vấn đề giai cấp trong chiến tranh. Ông cho rằng giai cấp không liênquan đến chính trị, đến chiến tranh. Bản chất giai cấp chính là bản chất chínhtrị của nhà nước tham chiến mà ông đã khái quát lên bản chất của chiến tranh.Đây là nội dung bộc lộ hạn chế nhất trong tư tưởng chiến tranh của Claudơvit.Do đó quan niệm của ông là phản khoa học, cho nên không thể tiếp cận đúngđắn nguồn gốc và bản chất của chiến tranh.Sự ra đời của chủ nghĩa Mác đã đánh dấu bước ngoặt nhảy vọt về chấttrong nhận thức về quan niệm chiến tranh và quân đội nói chung về nguồngốc, bản chất chiến tranh nói riêng, đã được V.I. Lênin kế thừa và phát triểntrong điều kiện chủ nghĩa tư bản chuyển sang chủ nghĩa đế quốc gây xâmlược, phân chia quyền lợi kinh tế trên thế giới bằng phát động cuộc chiếntranh thế giới thứ nhất gồm 14 nước “lớn”tham gia.Bằng phương pháp biện chứng duy vật, trên cơ sở thực tiễn lịch sử, màtrực tiếp nhất là thực tiễn của cuộc đấu tranh giai cấp, C.Mác và Ph.Ăngghenđã phê phán tất cả các quan niệm duy tâm, siêu hình, phản khoa học của cáchọc giả trước đó; đồng thời hai ông đã kết thừa những tư tưởng tiến bộ để xemxét, nghiên cứu các cuộc chiến tranh dưới góc độ triết học, xã hội học, chính trịgiai cấp để tìm ra nguồn gốc và bản chất của chiến tranh một cách đúng đắn.Những tư tưởng khoa học về nguồn gốc và bản chất của chiến tranh của C.Mácvà Ph.Ăngghen, sau này được V.I. Lênin bảo vệ và phát triển một cách xuấtsắc.1.2.Tư tưởng của V.I.Lênin bàn về nguồn gốc và bản chất chiến tranh1.2.1. V.I.Lênin bàn về nguồn gốc chiến tranhC.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định chiến tranh là một hiện tượng xã hội,chiến tranh là một phạm trù lịch sử. Sự ra đời, tồn tại của nó gắn với chế độ tưhữu về tư liệu sản xuất và đối kháng giai cấp. Như vậy, sự xuất hiện và tồn tại6của chế độ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất là nguồn gốc kinh tế sâu xa,suy đến cùng đã dẫn tới sự xuất hiện, tồn tại chiến tranh. Đồng thời sự xuấthiện và tồn tại các giai cấp đối kháng là nguồn gốc xã hội trực tiếp dẫn đến sựxuất hiện tồi tại chiến tranh. Do đó để tiếp cận đúng nguồn gốc của chiếntranh với tính cách nó là một hiện tượng chính trị xã hội, V.I. Lênin nhấnmạnh rằng phép biện chứng duy vật “đòi hỏi phải nhiên cứu toàn diện hiệntượng xã hội, trong quá trình phát triển hiện tượng đó, và đòi hỏi phải đi từ cáibề ngoài, cái mặt bề ngoài, đến những động lực chính, dẫn đến sự phát triểncủa lực lượng sản xuất và đến cuộc đấu tranh giai cấp”4. Lịch sử loài ngườiđã chứng minh: trong thời kỳ cộng sản nguyên thủy, chế độ kinh tế dựa trêncơ sở công hữu nguyên thủy về tư liệu sản xuất, khi chưa có chế độ tư hữu,chưa có giai cấp đối kháng, thì chiến tranh với tính cách là một hiện tượngchính trị xã hội cũng chưa xuất hiện. Mặc dầu ở thời kỳ này đã xuất hiệnnhững cuộc xung đột vũ trang mà hậu quả của nó có thể làm mất đi một bộtộc này hay một bộ tộc khác, nhưng đó không phải là một cuộc chiến tranhmà đó là một dạng “lao động thời cổ” để tranh giành miếng cơm để sinh sống.Bởi vì, về mặt kỹ thuật quân sự, trong các cuộc xung đột đó, tất cả các bênxung đột đều không có lực lượng vũ trang chuyên nghiệp, không có vũ khí vàphương tiện chuyên dùng. Tất cả các thành viên của bộ lạc với mọi loại côngcụ lao động thường ngày đều tham gia xung đột. Về mặt xã hội các cuộcxung đột này chỉ nhằm giành dật, giữ quyền sử dụng các bãi chăn nuôi gaisúc, hay khu vực sắn bắt, hái lượm, nhưng chưa xuất hiện một ý niệm chínhtrị, ý niệm nô dịch, hoặc thống trị của một bộ tộc này đối với một bộ tộc khác,do đó các cuộc xung đột vũ trang đó hoàn toàn do ngẩn nhiên, hay tự phát màthôi.Sau khi chế độ công xã nguyên thủy bị tan rã, phương thức sản xuất chếđộ chiếm hữu nô lệ ra đời, chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất và sự phân chiagiai cấp xuất hiện thì chiến tranh ra đời và tồn tại như một tất yếu khách quan.7Vì vậy, chính chế độ tư hữu và sự phân chia xã hội thành giai cấp đã biến cáccuộc xung đột vũ trang của các bộ lạc nguyên thủy thành chiến tranh như mộthiện tượng chính trị xã hội. Chỉ bắt đầu từ đó, chiến tranh mới trở thành nghềnghiệp thường xuyên của những kẻ áp bức, bóc lột. Chế độ áp bức, bóc lột rađời, chiến tranh xuất hiện. Các giai cấp bóc lột đã hợp pháp hóa việc đấu tranhvũ trang có tổ chức, nô dịch các dân tộc khác để tăng cường sự thống trị cả vềkinh tế và chính trị đối với nước mình. Vì muốn duy trì sự thống trị đó đối vớiđất nước, muốn nô dịch thôn tính với các nước khác để vơ vét được nhiều củacải, thỏa mãn với lòng tham vô đáy của bọn thống trị bóc lột, thì chúng phải tổchức tuyển mộ quân đội thường trực, được trang bị vũ khí và phương tiện quânsự để tiến hành chiến tranh. Do đó chế độ áp bức, bóc lột càng hoàn thiện thìchiến tranh càng phát triển cả về quy mô và tốc độ. Bởi vì sản xuất càng pháttriển thì sẽ tạo điều kiện thuận lợi để mở rộng phát triển quân đội, tăng cườngsản xuất và trang bị hiện đại hơn, quy mô các cuộc chiến tranh ngày càng lớnvà tính chất tàn bạo ngày càng ác liệt hơn, dã man hơn, càng phản ánh sâu sắcbản chất của giai cấp thống trị bóc lột, chiến tranh là sản phẩm, là bạn đồnghành thường xuyên của xã hội có đối kháng giai cấp. Chính vì vậy, V.I. Lêninđã chỉ ra rằng: “Chừng nào xã hội còn phân chia thành giai cấp, chừng nào còncó người bóc lột người thì chiến tranh là không thể tránh khỏi”5 và “Không thểxóa bỏ được chiến tranh, nếu không xóa bỏ được giai cấp và không thiết lậpđược chủ nghĩa xã hội”6. V.I.Lênin cũng chỉ ra cho mọi người hiểu, muốn xóabỏ chiến tranh thì phải xóa bỏ nguồn gốc sinh ra nó. Do đó muốn loại bỏ chiếntranh ra khỏi đời sống xã hội của con người thì phải xóa bỏ hoàn toàn chế độ tưhữu về tư liệu sản xuất, vì đây là cội nguồn sinh ra chế độ người bóc lột người,cũng là nguồn gốc sinh ra giai cấp, và đấu tranh giai cấp. Cho nên phải xóa bỏgiai cấp, xóa bỏ giai cấp rồi thì mới thiết lập nên chủ nghĩa xã hội. Nhân cuộcchiến tranh đế quốc chủ nghĩa V.I. Lênin đã đề ra một loạt luận điểm quantrọng về vấn đề triển vọng loại trừ chiến tranh ra khỏi đời sống xã hội.8V.I.Lênin nhấn mạnh rằng, xét về bản chất thì chủ nghĩa xã hội là một chếđộ xã hội vốn có khuynh hướng thủ tiêu chiến tranh. Rằng: “Chấm dứt chiếntranh, hoà bình giữa các dân tộc, chấm dứt những cuộc cướp bóc và nhữnghành vi bạo lực: chính đó là lý tưởng của chúng ta”7 (chúng ta ở đây là nói đếnnhững người giai cấp công nhân). Khi đưa ra luận điểm về các cuộc chiến tranhtrong thời kỳ đế quốc chủ nghĩa, V.I. Lênin muốn nói đến hai điều:Thứ nhất, chủ nghĩa đế quốc xét về bản chất mà nói là nguồn gốc sinh rachiến tranh, chừng nào chủ nghĩa đế quốc còn tồn tại thì vẫn còn cơ sở kinh tếcủa những cuộc chiến tranh xâm lược. Chừng nào trái đất còn có chủ nghĩa tưbản thì giai cấp tư sản đế quốc chủ nghĩa vẫn sẽ còn có khuynh hướng lao vàonhững cuộc phiêu lưu quân sự và những cuộc chiến tranh xâm lược. Vì vậy,tất cả mọi lực lượng yêu chuộng hòa bình cần phải hết sức cảnh giác đề phòngnhững âm mưu xâm lược của bọn đế quốc.Thứ hai, khi nói đến chiến tranh trong thời kỳ đế quốc chủ nghĩaV.I.Lênin xuất phát từ chính hoạt động thực tiễn của mình trong thời điểmlịch sử đó, ông thấy chủ nghĩa đế quốc là một hệ thống duy nhất, một hệthống bao trùm, không phải giai cấp công nhân mà chính là giai cấp tư sản đếquốc chủ nghĩa đã quyết định chính sách nhà nước ở khắp nơi, đã thống trịtoàn thế giới, còn lực lượng yêu chuộng hòa bình thì còn non yếu chưa đủ sứcnhằm ngăn chặn những cuộc chiến tranh xâm lược. Nhưng V.I.Lênin đã tiênđoán và chỉ ra rằng thắng lợi của cách mạng ở một loạt nước sẽ làm thay đổihoàn cảnh quốc tế và sẽ tạo điều kiện cho phép chấm dứt nhưng cuộc chiếntranh thế giới. Chính kết luận đó rút ra từ luận điểm của V.I. Lênin cho rằng:“sau cuộc chiến tranh này, chẳng bao lâu sẽ còn có nhiều cuộc chiến tranhkhác nữa, nếu như không có một loạt cuộc cách mạng thắng lợi”8.Thực tiễn lịch sử đã chứng minh: với bản chất hiếu chiến xâm lược,(mặc dầu sau chiến tranh thế giới thứ II, đã có hệ thống xã hội chủ9nghĩa) nhưng chủ nghĩa đế quốc đã gây ra hơn 100 cuộc chiến tranh lớnnhỏ. Đặc biệt sau khi Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông âusụp đỗ, chiến tranh Nam Tư, chiến tranh vùng vinh, chiến Irắc của Mỹvà Na Tô; nhân loại càng nhận rõ một chân lý mà bấy lâu nay bị các cơquan tuyên truyền tư sản cố tình làm lu mờ, xuyên tạc là: Chủ nghĩa đếquốc càng thắng thế thì nguy cơ chiến tranh ngày càng một tăng vàngược lại, chủ nghĩa xã hội suy yếu thì nền hòa bình thế giới càng trởnên mong manh yếu ớt. Do đó chỉ có thắng lợi chủ nghĩa xã hội trênphạm vi toàn thế giới thì mới xóa bỏ được những nguyên nhân xã hội vàdân tộc của các loại chiến tranh.V.I. Lênin chỉ ra nguyên nhân chủ yếu của cuộc chiến tranh thế giới lầnthứ nhất là do những điều kiện của thời đại chủ nghĩa đế quốc gây ra và nónảy sinh do kết quả của sự phát triển không đều của chủ nghĩa tư bản, kết quảcủa thay đổi so sánh lực lượng giữa các nước đế quốc chủ nghĩa. Ông đã phântích một cách khoa học về chủ nghĩa đế quốc, chỉ rõ rằng chủ nghĩa đế quốc làchủ nghĩa tư bản độc quyền, là giai đoạn cao nhất và tột cùng của chủ nghĩatư bản, đồng thời nêu lên những đặc trưng cơ bản của chủ nghĩa đế quốc.Chiến tranh đế quốc chủ nghĩa thế giới thứ nhất là “Cuộc chiến tranh này phátsinh ra từ những điều kiện của thời đại trong đó chủ nghĩa tư bản đã đạt tớigiai đoạn phát triển tột cùng của nó, trong đó không những việc xuất cảnghàng hóa mà cả việc xuất cảng tư bản cũng trở thành chủ yếu, trong đó việccác -ten hóa nền sản xuất và việc quốc tế hóa sinh hoạt kinh tế đã có một quymô to lớn, chính sách thuộc địa đã dẫn đến sự phân chia hầu hết quả đất, lựclượng sản xuất của chủ nghĩa tư bản thế giới đã vượt khỏi khuôn khổ chật hẹpcủa những biên giới quốc gia"9. Chính sự phát triển không đồng đều về kinhtế và chính trị của chủ nghĩa tư bản trong thời đại đế quốc chủ nghĩa. Dẫn đếkết quả là làm thay đổi quan hệ so sánh lực lượng và tăng cường cuộc đấutranh giữa các cường quốc chủ nghĩa để phân chia thuộc địa và phạm vi ảnh10hưởng. Chính sự phân tích nguyên nhân dẫn đến chiến tranh thế giới lần thứnhất của V.I. Lênin cho thấy, đó chính là sự tiếp tục khẳng định quan điểmcủa các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác về nguyên nhân làm xuất hiện chiếntranh. Nguyên nhân cơ bản sâu xa, xét đến cùng làm nảy sinh chiến tranh đólà chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất và đối kháng giai cấp. Chừng nào trong xãhội loài người còn tồn tại nguyên nhân này thì còn nguy cơ xảy ra chiến tranh.Song sự vận động của nguyên nhân cơ bản đến giai đoạn chính muồi, sự biểuhiện mâu thuẫn đối kháng nổi lên trong những điều kiện cụ thể, cộng với sựkhủng hoảng xã hội sâu sắc đã trở thành nguyên nhân chủ yếu làm nảy sinhcác cuộc chiến tranh. Song chiến tranh bao giờ cũng là cụ thể, gắn với mộtnhà nước, với một giai cấp cầm quyền. Các loại nguyên nhân có quan hệ biệnchứng với nhau, trong đó nguyên nhân cơ bản đóng vai trò quyết định. Nhưvậy, nguồn gốc và nguyên nhân của cuộc chiến tranh, trước hết là nguyênnhân cơ bản, tuy có sự thống nhất nhưng không đồng nhất. Nguồn gốc củachiến tranh thì tồn tại thường xuyên trong chế độ tư hữu về tư liệu sản xuấtvà chế độ người bóc lột người. Chính vì vậy, mà V.I. Lênin đã chỉ ra: “giaicấp vô sản cách mạng phải tuyên truyền không mọi mệt chống chiến tranh,đồng thời luôn luôn nên nhớ rằng chừng nào còn sự thống trị giai cấp nóichung thì chiến tranh là không thể trừ bỏ được” 10Quan điểm của V.I. Lênin cho thấy chiến tranh chỉ xuất hiện và tồn tạigắn với sự xuất hiện và tồn tại chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất. Sự tồn tạichế độ tư hữu về tư liệu sản xuất là nguồn gốc kinh tế của chiến tranh, do đómuốn xóa bỏ được chiến tranh thì phải xóa bổ được chế độ tư hữu về tư liệusản xuất, xóa bỏ chủ nghĩa tư bản, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội vàchủ nghĩa cộng sản thì chiến tranh cũng sẽ mất đi, đó là lôgic của lịch sử xãhội loài người tất yếu sẽ đến.1.2.2. V.I.Lênin bàn về bản chất của chiến tranh11Bản chất của chiến tranh là một trong những vấn đề quan trọng nhất củahọc thuyết Mác -V.I.Lênin về chiến tranh, quân đội. Trên cơ sở quan điểmduy vật biện chứng, với phương pháp và nguyên tắc tiếp cận khoa học, cácnhà kinh điển của chủ nghĩa Mác, V.I.Lênin đã phân tích làm rõ một cáchkhoa học về bản chất của chiến tranh.C.Mác và Ph.Ăngghen khẳng định chiến tranh là hiện tượng xã hội, làhiện tượng lịch sử cụ thể, hiện tượng đặc thù của xã hội. Chiến tranh khôngtách khỏi sự phát triển xã hội và đấu tranh giai cấp. Chiến tranh là sự kế tụcchính trị của một giai cấp, của một nhà nước nhất định bằng thủ đoạn bạo lực.Từ sự tổng kết lịch sử, với tư duy biện chứng khoa học hai ông đã bác bỏnhững học thuyết về quan điểm của giai cấp bóc lột biện luận về chiến tranhlà quy luật cạnh tranh sinh tồn, bản năng của loài người. Ph.Ăngghen đã vạchrõ: “Chiến tranh và chính trị có liên quan với nhau cơ sở của một nền chính trịvà mọi cuộc chiến tranh nằm ngay trong bản thân tính chất của chính trị xãhội, ở trong hệ thống các quan hệ sản xuất và quan hệ kinh tế của con người.Chính trị bao giờ cũng biểu thị những quyền lợi của một giai cấp nhất định,không có và không thể có chính trị trên một giai cấp, do đó không có vàkhông thể có các cuộc chiến tranh không mang mục đích chính trị giaicấp”11.Ph.Ăngghen phê phán quan niệm của Claudơvit, mặc dù Claudơvit đãphát hiện ra ý nghĩa sâu sắc về quan hệ giữa chiến tranh với chính trị. Nhưngcả C.Mác và Ph.Ăngghen đã kế thừa tư tưởng đó để nghiên cứu chiến tranh.nhưng quan điểm của Mác và Claudơvit khác nhau về chất. Claudơvit hiểuchính trị như là “trí tuệ của quốc gia được nhân cách hóa” và chính trị mà kếtục chỉ là đường lối đối ngoại, đây là quan điểm duy tâm, siêu hình, phảnkhoa học. Lý luận của Claudơvit không vạch ra được bản chất giai cấp củachiến tranh, và nguyên nhân đích thực sự xuất hiện của chiến tranh, coi chính12trị là đại diện chung chung cho toàn bộ xã hội, không thể hiện sự định hướngrõ ràng, chính trị không liên quan đến giai cấp, giai cấp không liên quan đếnchiến tranh. Từ sự phê phán đó Ph.Ăngghen đi đến kết luận: chính trị đối nộivà chính trị đối ngoại của nhà nước có mối quan hệ hữu cơ không tách rời,chính trị đối nội thể hiện bản chất giai cấp của nhà nước và các quyền lợi củagiai cấp thống trị. Điều đó cũng khẳng định chiến tranh là kế tục chính trị củamột giai cấp, của một nhà nước nhất định bằng thủ đoạn bảo lực.Quan điểm về bản chất chiến tranh của chủ nghĩa Mác sau này được V.I.Lênin tiếp tục khẳng định và phát triển một cách sâu sắc. Ông đã khái quátnhững điều kiện lịch sử mới làm phát sinh cuộc chiến tranh trong thời kỳ đếquốc chủ nghĩa, tìm ra những quy luật khách quan quyết định đến tiến trình vàkết cục của chiến tranh. Ông đã chỉ ra các nguyên tắc, phương pháp luận đểphân tích bản chất xã hội của chiến tranh là phải có quan điểm chính trị -giaicấp nhất quán khi xem xét chiến tranh với tính cách là một hiện tượng lịch sửcụ thể. Người đã tự đặt câu hỏi? Làm thế nào để tìm ra “bản chất thật sự” củachiến tranh? làm thế nào để xác định được bản chất đó?” và người đã tự trảlời “Chiến tranh là tiếp tục của chính trị, phải nghiên cứu chính trị được tiếnhành trước chiến tranh, chính trị đã dẫn đến và đã dẫn đến chiến tranh”12.V.I. Lênin đã đấu tranh chống lại các quan điểm của các lãnh tụ trongquốc tế II, họ đã giải thích bản chất của chiến tranh bằng phương pháp ngụybiện, họ đã xem xét tách rời giữa quan hệ kinh tế -xã hội chính trị trong từngnước hoặc liên minh các nước tiến hành chiến tranh. Khi nhận định bản chấtchiến tranh thế giới thứ nhất V.I. Lênin viết: “Chính toàn bộ đường lối chínhtrị của toàn bộ hệ thống các quốc gia ở Châu Âu trong những mối quan hệkinh tế và chính trị của các quốc gia đó, mới là cái cần xem xét để hiểu đượcrằng điều tất nhiên không thể tránh được là hệ thống ấy đã gây ra cuộc chiếntranh hiện nay”13.13Trên lập trường duy vật biện chứng đánh giá một cách khách quan khoahọc về bản chất chiến tranh, V.I.Lênin tiếp tục khẳng định quan điểm của C.Mácvà Ph.Ăngghen, chiến tranh chỉ là sự tiếp tục của chính trị bằng những biệnpháp khác. V.I Lênin đã viết “quan điểm của Mác và Ăngghen luôn luôn cũngchính là như vậy, các ông coi bất cứ cuộc chiến tranh nào cũng đều là sự tiếp tụccủa chính trị của một số cường quốc hữu quan nào đó -và của các giai cấp khácnhau trong nội bộ những cường quốc đó -trong một thời gian nhất định”14Khắc phục triệt để những sai lầm của Claudơvit quan niệm về chính trị.V.I. Lênin đã chỉ ra “chính trị là sự phản ánh tập trung của kinh tế”15. Chính trịlà mối quan hệ giữa các quốc gia dân tộc, chính trị là sự thống nhất giữa đườnglối đối ngoại và đường lối đối nội. Đường lối đối nội quyết đinh đường lối đốingoại. Đường lối đối ngoại chỉ là sự kéo dài của đường lối đối nội. Quan điểmtrên đã đem lại một cuộc cách mạng trong nhận thức chính xác, cụ thể, sâu sắcvề bản chất của chiến tranh. V.I. Lênin viết: “Chiến tranh chỉ là một sự tiếp tụccủa chính trị bằng những biện pháp khác (cụ thể là bằng bạo lực)”16.Tư tưởng đó chỉ ra chiến tranh là một thủ đoạn, một bộ phận của chính trị,nó không làm gián đoạn chính trị, ngược lại mọi chức năng, nhiệm vụ, mụcđích đều được thực hiện trong chiến tranh. Đúng như sự thực hiện mục đích đóphải bằng bạo lực vũ trang, chính trị mà chiến tranh kế tục luôn luôn là mộtchỉnh thể bao gồm: quan hệ chính trị, tổ chức chính trị, ý thức chính trị, đườnglối chính trị, lực lượng chính trị, chủ thể chính trị cùng với các hoạt động củachủ thể tham gia. Như vậy, cái chỉnh thể đó bao gồm cả lực lượng vật chất vàlực lượng tinh thần. Chính trị mà chiến tranh theo đuổi hay kế tục, được hiểutheo chính trị của một giai cấp, nhà nước nhất định. Đường lối chính trị là nơibiểu hiện một cách đầy đủ nhất, tự giác nhất các quyền lợi cơ bản lâu dài củacác nhà nước, giai cấp đó. Do vậy, chính trị mà chiến tranh kế tục được hiểutheo nghĩa hẹp là đường lối chính trị của một giai cấp, nhà nước nhất.16V.I. Lªnin, Toµn tËp, TËp 26, b¶n tiÕng ViÖt, Nxb TB, M. 1980. tr. 16314Theo quan điểm của chủ nghĩa Mác -Lênin, bản chất của chiến tranhđược cấu thành bởi hai mặt cơ bản: đường lối chính trị của một giai cấp, nhànước nhất định và sự tiếp tục chính trị ấy bằng bạo lực vũ trang. Trong đóđường lối chính trị là yếu tố cơ bản nhất, là mục đích của bạo lực vũ trang,quyết định chiến lược và thông qua chiến lược tác động đến chiến dịch và cáchình thức chiến thuật. Đồng thời bạo lực vũ trang là phương tiện chủ yếu, mộtyếu tố không thể thiếu được trong bản chất chiến tranh.Hai mặt trên đây của bản chất chiến tranh luôn tác động, ràng buộc lẫnnhau trong một thể thống nhất. Song đường lối chính trị thường mang tính ổnđịnh tương đối, còn bạo lực vũ trang lại thường xuyên biến đổi đối với mỗibên tham chiến, bên cạnh khả năng phù hợp còn chứa đựng khả năng khôngphù hợp, bất cập, không tương xứng giữa đường lối chính trị và bạo lực vũtrang. Vì thế, bản thân chiến tranh, cũng như mọi tiến trình, kết cục của chiếntranh nói chung đều vừa là sự biểu hiện, vừa là quá trình giải quyết quan hệgiữa đường lối chính trị và bạo lực vũ trang.Thực tiễn đã chứng minh rằng, đường lối chính trị của các giai cấp bóclột trong lịch sử và ngày nay của chủ nghĩa đế quốc đứng đầu là đế quốc Mỹluôn luôn là đường lối chứa đựng nguy cơ chiến tranh. Đường lối đó đã quyếtđịnh mục đích chiến đấu, cách thức tổ chức, biên chế, phương thức tác chiến,trang bị vũ khí của quân đội, do chúng tổ chức theo mô hình của một đội quânxâm lược. Khi tiến hành chiến tranh xâm lược, dù các lực lượng vũ trang củachúng có tiến hành trăm phương ngàn kế, có sử dụng nhiều vũ khí phươngtiện chiến tranh và các phương thức tác chiến khác nhau, rút cuộc đều nhằmthực hiện đường lối chính trị xâm lược. Đồng thời, nhịp độ và cường độ củađấu tranh vũ trang chỉ là những biểu đồ phản ánh sự điều chỉnh của đường lốichính trị. Nhưng khi tung hết khả năng chiến đấu của lực lượng vũ trang màvẫn không đạt được ý đồ xâm lược, chủ nghĩa đế quốc dù hiếu chiến cũng15phải chấp nhận thất bại là không thể tránh khỏi. Ví dụ như chiến tranh ở ViệtNam, chiến tranh ở vùng vĩnh …Ngược lại, với các giai cấp, dân tộc bị áp bức bóc lột, một khi phải chấpnhận cuộc chiến tranh, chấp nhận thực hiện đường lối chính trị, chống áp bức,nô dịch bằng bạo lực vũ trang thì cũng nhất thiết phải tổ chức ra một đội quâncách mạng, có mục đích chiến đấu, có tổ chức chặt chẽ, trang bị vũ khí và cómột nền nghệ thuật quân sự thể hiện tính ưu việt của nó với một đường lốichính trị phù hợp với lòng dân thì tất yếu sẽ thắng đối phương để bảo về cuộcchiến tranh chính nghĩa không chỉ là của nước đó, mà còn được nhân dân yêuchuộng hòa bình trên thế giới ủng hộ.Như vậy, đường lối chính trị là yếu tố cơ bản trong cấu trúc bản chấtchiến tranh, là đặc trưng cơ bản của chiến tranh với tính cách là một hiệntượng chính trị xã hội. Bạo lực vũ trang là phương tiện chủ yếu, là dấu hiệuđặc trưng của chiến tranh, là yếu tố đặc biệt quan trọng của bản chất chiếntranh. Nếu thiếu một trong hai yếu tố đó thỉ không thể gọi là chiến tranh đượctheo đúng nghĩa của nó một cách đầy đủ.Chính vì vậy, công thức kinh điển của V.I. Lênin về bản chất chiến tranhnền tảng định hướng một cách khách quan khoa học, cho nên “Những ngườimác - xít vẫn luôn luôn coi một cách rất đúng đắn nguyên lý ấy là cơ sở lýluận cho việc nhận xét từng cuộc chiến tranh nhất định”17. V.I.Lênin chỉ racuộc chiến tranh thế giới lần thứ nhất là chiến tranh đế quốc, là sự tiếp tụccuộc chiến tranh ăn cướp đế quốc chủ nghĩa của các nước tư bản trước chiếntranh “trong gần một nữa thế kỷ, các chính phủ và các giai cấp thống trị ởAnh, Pháp, Đức, ý, áo và Nga, đã thi hành một chính sách cướp bóc các thuộcđịa, áp bức các dân tộc nước ngoài, đàm áp phong trào công nhân”18. Chínhcái chính sách đó đang thực hiện mục đích của chiến tranh, tức là chính sáchăn cướp của chủ nghĩa đế quốc đang tiếp tục thực hiện một cách tàn bạo, dã16man để: chiếm đất đai và nô dịch các dân tộc khác, tiêu diệt nước cạnh tranhvới mình, làm cho quần chúng lao động không chú ý đến cuộc khủng hoảngchính trị trong nước của Nga, Đức, Anh và của các nước khác, mà chia rẽcông nhân bằng những lời dối trá dân tộc chủ nghĩa, tàn sát đội tiền phong củagiai cấp vô sản để làm suy yếu phong trào cách mạng vô sản; đó chính là mụcđích chính trị duy nhất của chiến tranh thế giới thứ nhất; do chính chủ nghĩađế quốc thực hiện đường lối chính trị phản động đó.Những người chủ nghĩa Mác -Lênin có cách xem xét cuộc chiến tranh hiệntại (chiến tranh đế quốc chủ nghĩa) chiến tranh do chính phủ và các giai cấpthống trị ở các nước: Anh, Pháp, Đức, Ý, Áo, Nga cái chính phủ được tiếp tụctrong chiến tranh đó là cướp bóc thuộc địa, áp bức các dân tộc khác, đàm ápphong trào công nhân. Trái lại ở Trung quốc, Ba Tư, ấn độ và các nước phụthuộc khác đang tiến hành chiến tranh nhằm giải phóng dân tộc của họ khỏi ánhthống trị của các cường quốc lớn phản động. Cuộc chiến tranh trong những điềukiện lịch sử như thế thì ngày nay cũng có thể là cuộc chiến tranh tư sản tiến bộ,cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc. Như vậy, theo những người mác -xít thìcuộc chiến tranh thế giới thứ nhất là cuộc chiến tranh chính nghĩa nhằm giảiphóng dân tộc và xóa bỏ giai cấp bóc lột. Và từ luận giả đó, lý luận chủ nghĩaMác -Lênin khẳng định: muốn xóa bỏ được bản chất của chiến tranh thì phảixem cuộc chiến tranh đó đang tiếp tục chính trị như thế nào “Chỉ cần xét cuộcchiến tranh hiện tại, trên phương diện là một sự tiếp tục của chính trị của nhữngcường quốc “lớn” và của những giai cấp chủ yếu trong các cường quốc ấy, là đủthấy ngay được tính chất phản lịch sử rành rành, tính chất lừa bịp, giả dối của cáiý kiến cho rằng có thể biện hộ cho tư tưởng “bảo vệ tổ quốc” trong cuộc chiếntranh này”19.Như vậy, trong công thức về bản chất chiến tranh của những ngườimác -xít có trùng câu chữ với Claudơvit; nhưng quan điểm này khác hẳn vềchất đối với quan điểm tư sản. Vấn đề bản chất xã hội chính trị của chiến17tranh là vấn đề cơ bản trong sự phân tích, đánh giá chiến tranh. Nhận rõbản chất chính trị của chiến tranh là vạch rõ thực chất về bản chất giai cấpcủa nó. Khẳng địch rõ mục đích chính trị của giai cấp vô sản khác hẳn vớigiai cấp thống trị. Một bên luôn hướng tới cái hòa bình, cái ổn định để pháttriển đời sống kinh tế, văn hóa, một bên lại tăng cường cướp bóc, xâmlược, nô dịch các dân tộc thuộc địa khác. Chỉ có đứng vững trên lập trườnggiai cấp vô sản với phương pháp luận biện chứng duy vật mới thấy rõ được“Chiến tranh chẳng qua là chính trị từ đầu tới cuối, chỉ là sự tiếp tục thựchiện cùng những mục đích đó, cũng do các giai cấp đó theo đuổi với nhữngphương pháp khác nhau mà thôi”20.Từ phân tích nguồn gốc và bản chất của chiến tranh theo quan điểm củachủ nghĩa Mác -Lênin, chỉ ra cho những người cộng sản trong xem xét bảnchất của các cuộc chiến tranh, đâu là chiến tranh chính nghĩa, đâu là chiếntranh phi nghĩa, dã dối. Không nhất thiết cuộc chiến tranh nào cũng đều làphản động, mà xem cuộc chiến tranh đó do giai cấp nào lãnh đạo, có mang lạilợi ích cho quần chúng lao động và lợi ích dân tộc hay không. V.I. Lênin đãviết “Những người xã hội chủ nghĩa luôn luôn lên án các cuộc chiến tranhgiữa các dân tộc, coi đó là một hành động dã man và hung bạo. Nhưng thái độcủa chúng ta đối với chiến tranh, thì căn bản khác với thái độ của bọn hoàbình chủ nghĩa tư sản (bọn tán thành và tuyên truyền cho hoà bình) và củabọn vô chính phủ chủ nghĩa”21. V.I.Lênin cũng chỉ ra rằng chúng ta khôngthể đồng nhất chiến tranh chính nghĩa và chiến tranh phi nghĩa, mà nhữngngười vô sản phải có quan điểm xem xét trên quan điểm lịch sử. Quan điểmbiện chứng mà đánh giá bản chất của cuộc chiến tranh đó, như vậy thì chúngta xem xét các cuộc chiến tranh trong lịch sử cũng đã có những cuộc chiếntranh tiến bộ: “Chúng ta còn khác họ ở chỗ chúng ta hoàn toàn thừa nhận tínhchất hợp lý, tính chất tiến bộ và sự cần thiết của những cuộc nội chiến, nghĩalà những cuộc chiến tranh do giai cấp bị áp bức tiến hành chống giai cấp áp18bức mình, do những người nô lệ tiến hành chống bọn chủ nô, do những nôngnô tiến hành chống bọn địa chủ, do những công nhân làm thuê tiến hànhchống giai cấp tư sản. Chúng ta, những người mác -xít, chúng ta khác bọn hoàbình chủ nghĩa và bọn vô chính phủ chủ nghĩa ở chỗ chúng ta thừa nhận làcần thiết phải đứng trên quan điểm lịch sử (trên quan điểm chủ nghĩa duy vậtbiện chứng của Mác) mà nghiên cứu riêng từng cuộc chiến tranh một”22.Các luận điểm của C.Mác -Ph.Ăngghen -V.I.Lênin về học thuyết chiếntranh nói chung về nguồn gốc và bản chất của chiến tranh nói riêng đã đónggóp to lớn về lý luận chiến tranh, tranh bị cho giai cấp vô sản cách xem xétđánh giá nhận địch các cuộc chiến tranh trên cơ sở nguyên tắc toàn diện, lịchsử cụ thể, phân tích chiến tranh như là một hiện tượng chính trị -xã hội kể cảcác cuộc chiến tranh đang diễn ra và sẽ diễn ra trong tương lai.2.2. Ý nghĩa vận dụng của cách mạng nước ta trong giai đoạn hiệnnay2.1 Giá trị luận điểm của V.I.Lênin về nguồn gốc, bản chất chiếntranh trong thời đại ngày nayChủ nghĩa Mác -Lênin đã kế thừa có chọn lọc những tư tưởng tiến bộtrước đó, tổng kết các cuộc chiến tranh và nhận thực đúng đắn khoa học vềnguồn gốc, bản chất chiến tranh đã chỉ ra phương pháp tiếp cận khoa học vềchiến tranh trong thời đại ngày nay.V.I. Lênin trình bày khá toàn diện những tư tưởng Mácxít về chiến tranh,nguồn gốc, bản chất, tính chất chiến tranh, thái độ người Mácxít đối với chiến tranh.Thời đại ngày nay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xãhội trên phạm vi toàn thế giới, mở đầu bằng cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại,là thời đại đấu tranh cho thắng lợi của hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ vàchủ nghĩa xã hội, gắn liền với cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại,19tạo ra những tiền đề vật chất kỹ thuật ngày càng đầy đủ cho việc chuyển lênchủ nghĩa xã hội. Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu lâm vàothoái trào, cục diện thế giới có sự thay đổi căn bản, chủ nghĩa tư bản có sự điềuchỉnh thích nghi, tạm thời tạo thế ổn định và phát triển nhưng không thể điềuhòa được mâu tuẫn vốn có trong lòng của chủ nghĩa tư bản, mà các mâu thuẫncủa thời đại ngày càng sâu sắc hơn. Bốn mâu thuẫn của thời đại tuy có nhữngbiểu hiện mới nhưng tính chất không thay đổi. Một số mâu thuẫn xung quanhvấn đề giai cấp, kinh tế, sắc tộc, dân tộc, tôn giáo nổi lên. Cuộc đấu tranh giữalực lượng hòa bình, dân chủ và chủ nghĩa đế quốc ngày càng gay gắt nhằmthực hiện mục tiêu cơ bản của thời đại là: Hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ vàchủ nghĩa xã hội đang tạo ra những thời cơ và thách thức mới đối với các dântộc, các quốc gia trên thế giới. Nhưng nguồn gốc, nguyên nhân, bản chất củachiến tranh trong thời đại hiện nay vẫn không thay đổi, chừng nào còn chủnghĩa tư bản, còn chủ nghĩa quốc thì còn nguy cơ xảy ra chiến tranh.Nói đến chiến tranh trong thời đại hiện nay là chủ yếu đề cập đến chiếntranh hiện đại, chiến tranh công nghệ cao núp dưới các hình thức khác nhauđã diễn ra, đang diễn ra và dự kiến diễn ra trong tương lai.Ngày nay, tuy không còn hệ thống xã hội chủ nghĩa, song mâu thuẫngiữa chủ nghĩa tư bản với các nước xã hội chủ nghĩa vẫn là mâu thuẫn cơ bảnnhất của thời đại. Chủ nghĩa đế quốc đứng đầu là đế quốc Mỹ luôn tìmmọi cách, mọi biện pháp để gây chiến tranh xâm lược, kể cả chiến tranh phivũ trang để xóa nốt các nước xã hội chủ nghĩa còn lại. Sự tham vọng báquyền của chủ nghĩa đến quốc luôn là nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếpgây ra những xung đột khu vực và có nguy cơ gây ra những cuộc chiến tranhkhu vực mới với những cường độ khác nhau. Trong khi đó nội bộ của cácnước tư bản, đế quốc vẫn còn, không điều hòa mâu thuẫn giữa giai cấp tư sảnthống trị đối với giai cấp vô sản và nhân dân lao động, việc chạy đua vũ trang,20quân sự hóa đã làm ảnh hưởng toàn bộ đời sống của các nước tư bản. Đồngthời chủ nghĩa đế quốc liên minh, liên kết với nhau thành những khối chínhtrị - xâm lược do Mỹ cầm đầu hòng thực hiện quyền áp đặt đối với các nướckhác. Chúng dùng các thủ đoạn bao vây, cấm vận, viện trợ kinh tế và quân sự,kích động nhân quyền, tôn giáo, sắc tộc, dân tộc để tạo dựng các mâu thuẫnmới giữa nước này với nước khác, tìm cách tạo cớ để gây chiến tranh, để xâmlược chủ quyền của các quốc gia khác, nhằm thực hiện chiến lược bá chủ thếgiới, xóa bỏ hoàn toàn các nước xã hội chủ nghĩa còn lại, và hướng các nướckhác đi theo con đường chủ nghĩa tư bản, ví dụ như cuộc chiến tranh ở Irắc(1991, 2003), cuộc chiến tranh ở Nam Tư (1999, cuộc chiến tranh ởApganixtan (2001) đã phơi bày bộ mặt thật của chủ nghĩa đế quốc. Do vậynguồn gốc, nguyên nhân, bản chất chiến tranh trong thời đại ngày nay vẫn còntiềm ẩn. Thủ phạm chính của mọi cuộc chiến tranh vẫn đang còn nhiều thamvọng. Việc nhận thức và chủ động ngăn ngừa để đi đến loại bỏ chiến tranh rakhỏi đời sống xã hội là sứ mệnh của giai cấp vô sản và đảng cộng sản trêntoàn thế giới. Do đó thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng vàbảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa do Đảng ta lãnh đạo, đồng thời không ngừngnâng cao tinh thần cảnh giác là con đường duy nhất đúng để bảo vệ vững chắchòa bình, độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội ở nước ta góp phần tích cực vàocuộc đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc, dânchủ và tiến bộ xã hội.Xét các yếu tố cấu thành công thức kinh điển về bản chất của chiến tranhcho thấy. Sự kế tục chính trị của các cuộc chiến tranh hiện nay vẫn là mặt ổnđịnh tương đối, dù sự kế tục này được cải trang dưới bất cứ hình thức nào,phương tiện gì, diễn ra ở đâu thì bản chất cũng không hề thay đổi. Thực tiễnnhững cuộc chiến tranh xảy ra trong những năm cuối thế kỷ XX và đầu thế kỷXXI đó vẫn là sự tiếp tục đường lối hiếu chiến phản động, cường quyền, ápđặt và đằng sau những cuộc chiến tranh ấy là vì lợi ích kinh tế của chủ nghĩa21đế quốc, đứng đầu là đế quốc Mỹ. Hiện nay chủ nghĩa đế quốc vẫn sử dụngrộng rãi một loại hình mới: “chiến tranh phi vũ trang” để nhằm thủ tiêu chủnghĩa xã hội, lật đỗ chính quyền ở một số quốc gia. Diễn biến hòa bình trêntất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa, lối sống và đạo đức làthứ vũ khí mới của “chiến tranh phi vũ trang”. Do vậy, các cuộc chiến tranhhiện đại và trong tương lai (nếu xảy ra) vẫn là sự kế tục chính trị. Đó là thuộctính cơ bản nhất trong bản chất của chiến tranh vẫn không thay đổi. Mặc dùmục đích chính trị của các cuộc chiến tranh hiện nay đã mang tính chất tổnghợp, nhưng bản chất cũng không có gì mới. Ví như cuộc chiến tranh do Mỹvà quân đồng minh đánh Nam Tư nhằm nhiều mục đích như: lật đổ chínhquyền nam Tư, xem thái độ của Nga, đánh vào sự trỗi dậy của “Châu âu” đểcũng cố vai trò siêu cường của Mỹ, đồng thời chúng biến Nam Tư để thử cácloại vũ khí công nghệ cao nhằm uy hiếp tinh thần của nhân dân yêu chuộnghòa bình trên thế giới.Còn thủ đoạn vũ trang trong chiến tranh hiện đại đã có bước phát triểntoàn diện cả quy mô và tốc độ với chất lượng mới. Qua các cuộc chiến tranhhiện đại đã xảy ra cho thấy nó mang đầy đủ các đặc trưng cơ bản phổ biếnchiến tranh trình độ công nghệ cao. Trong chiến tranh các bên tham chiến sửdụng rộng rãi các phương tiện hiện đại tạo nên sự biến đổi về chất trong côngcụ để tiến hành chiến tranh như: tia la de chùm, vũ khí tàng hình, vũ khí thôngminh, vũ khí điều kiển từ xa, tàu ngầm siêu hiện đại, chiến tranh điện tử,chiến tranh sinh học…Do đó các thủ đoạn vũ trang đã thay đổi cùng với sựphát triển của phương tiện vật chất kỹ thuật của chiến tranh, từ tổ chức tácchiến đơn phương, nay tổ chức hợp đồng quân binh chủng, từ tác chiến cóbiên giới phân định giới tuyến, nay tác chiến không biên giới, không xác địnhthời gian và không gian. Trong cuộc chiến tranh Mỹ và Na Tô đánh vào NamTư chúng đã thử nghiệm “cuộc chiến tranh không tiếp xúc với đối phương,bằng vũ khí tàng hình và vũ khí công nghệ cao”. Đến cuộc chiến tranh22Apganixtan (2001), Irắc (2003) chúng áp dụng triệt để thủ đoạn đó, sau mớiđưa bộ binh vào. Như vậy, dù mục đích có được che đậy bao nhiêu đi nữa,với những thủ đoạn khác nhau thì bản chất chiến tranh vẫn là sự kế tục củachính trị bằng thủ đoạn bạo lực. Do đó bản chất chiến tranh vẫn không hềthay đổi. Cho nên các dân tộc, các quốc gia phải tìm mọi cách, kiên quyếtngăn chặn không để chiến tranh xảy ra, chiến tranh dưới bất cứ hình thức nàomới có thể bảo được hòa bình, ổn định và phát triển đất nước.Vấn đề nguồn gốc, bản chất của chiến tranh trong thời đại hiện nay đangđược các quan điểm phản động, cơ hội xét lại xuyên tạc trắng trợn, họ chorằng chiến tranh không mang bản chất giai cấp, nhà nước mà chiến tranh là đểmở mang trí tuệ, khai phá văn minh cho các quốc gia lạc hậu, hoặc kìm chếnhững quốc gia không phục tùng các nước “lớn”… do đó nghiên cứu lý luậnvề nguồn gốc, bản chất chiến tranh là cơ sở lý luận và thực tiễn để đấu tranhcác luận điểm đó, đồng thời là cơ sở cho giai cấp vô sản khởi thảo những vấnđề chiến lược, sách lược cho cách mạng hiện nay và trong tương lai.Lận điểm V.I.Lênin bàn về nguồn gốc, bản chất chiến tranh đã chỉ raphương pháp tiếp cận khoa học về chiến tranh trong thời đại ngày nay. ĐượcV.I.Lênin trình bày khá toàn diện những tư tưởng Mácxít về chiến tranh,nguồn gốc, bản chất, tính chất chiến tranh, thái độ của những người Mácxít vềchiến tranh. Là hình mẫu sáng chói của mối liên hệ hữu cơ giữa lý luậnMácxít và thực tiễn cách mạng, của sự phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác trêncơ sở tổng kết kinh nghiệm đấu tranh giai cấp công nhân trong những điềukiện lịch sử mới, là tấm gương của sự luận chứng chính sánh của Đảng cộngsản một cách sâu sắc về mặt lý luận.2.2. Ý nghĩa vận dụng luận điểm của V.I. Lênin bàn về nguồn gốc,bản chất chiến tranh đối cách mạng Việt Nam.23Cách mạng nước ta đã thành công, sự nghiệp giải phóng dân tộc thốngnhất đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội. Đó là một thành quả vĩ đại của cáchmạng dưới sự lãnh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam, tinh thần đấu tranh bấtkhuất của nhân dân Việt Nam anh hùng, sự chỉ đạo tài tình đầy mưu lược củaChủ tịch Hồ Chí Minh. Nhưng kẻ thù, đứng đầu là đế quốc Mỹ chưa từ bỏ âmmưu xóa bỏ chủ nghĩa xã hội ở nước ta trên nhiều phương diện chiến tranhkhác nhau. Điều đó đúng như Nghị quyết của Bộ chính trị nhận định “Cuộcchiến tranh phá hoại kinh tế, chiến tranh gián điệp, chiến tranh tâm lý phá hoạitư tưởng của địch thực chất là một loại chiến tranh phá hoại rất thâm độc vàtoàn diện đối với nước ta cả về quân sự, kinh tế, văn hóa xã hội, ngoại giao làmcho ta suy yếu, gây ra bạo loạn, khi có cơ hội thì chúng tiến hành xâm lược”23Từ nhận định trên thức tỉnh cho chúng càng nhận thức sâu sắc về nguồngốc và bản chất chiến tranh theo quan điểm của những người Mác xít, và thấyđược giá trị ý nghĩa luận điểm của Lênin trình bày khá rõ nét về vấn đề nguồngốc và bản chất của chiến tranh trong thời đại chủ nghĩa đế quốc. Thời đại ngàynay là thời đại quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa xã hội trên phạm vitoàn thế giới, mở đầu bằng cách mạng tháng Mười Nga vĩ đại, là thời đại đấutranh cho thắng lợi của hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và chủ nghĩa xã hội,gắn liền với cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại tạo ra những tiềnđề vật chất kỹ thuật ngày càng đầy đủ cho việc chuyển lên chủ nghĩa xã hội.Nói đến chiến tranh trong thời đại hiện nay là chủ yếu đề cập chiến tranhhiện đại đã diễn ra hiện nay và trong tương lai.Ngày nay, tuy không còn hệ thống xã hội chủ nghĩa, song mâu thuẫngiữa chủ nghĩa tư bản với các nước xã hội chủ nghĩa vẫn còn là mâu thuẫn cơbản nhất của thời đại. Chủ nghĩa đế quốc đứng đầu là đế quốc Mỹ luôn tìmmọi cách, mọi biện pháp để gây chiến tranh xâm lược, kể cả chiến tranh phivũ trang để xóa nốt các nước xã hội chủ nghĩa còn lại.24Chúng ta cần phải thống nhất trong nhận thức rằng: bản chất chiến tranhkhông hề thay đổi, nhưng thủ đoạn chiến tranh của các thế lực thù địch đã cósự thay đổi. Do vậy, phải xét bản chất của hoàn cảnh chính trị đó là các mâuthuẫn của thời đại đan xen tác động lẫn nhau, sự vận động tổng hợp của nó lànguyên nhân bên trong để tạo ra sắc thái tình hình chính trị thế giới. Chính đólà cái bên trong làm nảy sinh các cuộc chiến tranh, xung đột vũ trang, chạyđua vũ trang. Điều đó càng làm tăng tính chất phức tạp của đấu tranh giai cấp,đấu tranh sắc tộc, đấu tranh tôn giáo. bên cạnh đó cuộc cách mạng khoa họccông nghệ hiện đại tác động mạnh mẽ tới quá trình đổi mới vũ khí trang bị,nhiệm vụ quốc phòng, và tạo đà phát triển tư duy quân sự trên cả 3 quy mô:chiến lược, chiến dịch, chiến thuật.Mặt khác chúng ta những người cộng sản của giai cấp công nhân, luônhọc tập phương pháp xem xét biện chứng như V.I. Lênin đã từng xem xétđáng giá chiến tranh trong thời đại của Ông khi chiến tranh thế giới thứ nhấtnổ ra. Trong khi đó có nhiều tư tưởng, quan điểm đã đánh giá sai bản chất,nguồn gốc của chiến tranh, thì V.I. Lênin là người đã đứng trên lập trườngduy vật bảo vệ lý luận của chủ nghĩa Mác về nguồn gốc, bản chất chiến tranhvà có những phát hiện mới phù hợp với thực tiễn lúc bấy giờ. Trong chiếntranh hiện tại và tương lai là cuộc chiến tranh vũ khí công nghệ cao, với nhiềuâm mưu xạo quyệt của chủ nghĩa đế quốc. Do đó chúng ta phải xem xét cácyếu tố cấu thành công thức kinh điển về bản chất của chiến tranh cho thấy, sựkế tục chính trị của các cuộc chiến tranh hiện nay vẫn là mặt ổn định tươngđối, dù sự kế tục này được cải trang dưới bất kỳ hình thức nào, phương tiệngì, diễn ra ở đâu thì bản chất của nó không có gì thay đổi, vẫn là kế tục chínhtrị của đường lối hiếu chiến phản động của chủ nghĩa đế quốc.Hiện nay các thế lực thù địch thực hiện chiến lược“diễn biến hòa bình”trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa.. là thứ vũ khí25mới của chiến tranh “phi vũ trang”. Do vậy, các cuộc chiến tranh hiện tại vàtrong tương lai vẫn là sự kế tục chính trị. Đó là thuộc tính cơ bản trong bảnchất của chiến tranh vẫn không thay đổi. Mặc dù thủ đoạn vũ trang trongchiến tranh hiện tại đã có bước phát triển toàn diện với tính chất mới. Nó vẫnmang các đặc trưng cơ bản của bản chất chiến tranh nhưng ở trình độ kỹ thuậtcao. Cho nên giai cấp công nhân và nhân dân Việt Nam luôn nhận thức đầyđủ và cảnh giác, tìm mọi cách, kiên quyết ngăn chặc không để chiến tranh xảyra dưới bất kỳ hình thức nào, năm 2007, tại Đại hội đồng Liên hợp quốc đãbầu Việt Nam làm ủy viên không thường trực HĐBA nhiệm kỳ 2008-2009,đó là một vinh dự lớn, những cũng mang trọng trách lớn góp phần tiếng nóicủa mình đối với nhân dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới, không ngừngngăn chặn chiến tranh, để chiến tranh không xảy ra ở các khu vực và trên thếgiới.Khơi dậy lòng yêu nước, giáo dục trách nhiệm quyền lợi của công dân vàcác kiến thức tư duy về quốc phòng, giúp mọi người có ý thức về lợi ích củamình trong lợi ích của cả nước, không ảo tưởng về “lòng hảo tâm của Mỹ” dùchúng có bình thường hóa quan hệ với nước ta song mục tiêu của chúng làxóa bỏ chủ nghĩa xã hội, xóa bỏ Đảng cộng sản Việt Nam. Chúng ta phải mởrộng cửa làm ăn kinh tế với nhiều nước trên thế giới trong đó có những nướclà kẻ thù của chúng ta trước đây, nhưng phải hạn chế những tiêu cực không đểđịch lợi dụng lôi kéo, mua chuộc, phá hoại dưới mọi hình thức, kể cả bằngcon đường du lịch, hội thảo, trao đổi, giảng dạy, tham quan…Chủ nghĩa đế quốc, dựa trên ưu thế sức mạnh về kinh tế, quân sự vàkhoa học kỹ thuật tiếp tục thực hiện chiến lược toàn cầu phản cách mạng vớihọc thuyết “đánh đòn phủ đầu”, đe dọa độc lập chủ quyền của các nước. Quanhệ của các nước lớn sẽ tiếp tục đan xen cả hai mặt đấu tranh và thỏa hiệp vìquyền lợi của mỗi nước. Phong trào chống chiến tranh, chống mặt trái toàn |
