Đối ngoại đa phương (ĐNĐP) là một bộ phận quan trọng của đối ngoại Việt Nam, được Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nền móng từ những ngày đầu lập nước và không ngừng trưởng thành qua các thời kỳ.
Các thành viên Bệnh viện Dã chiến cấp 2 số 1 tại Bentiu, Nam Sudan (Ảnh: qdnd.vn) Trong giai đoạn đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước (1945-1975), ĐNĐP đã góp phần khẳng định vị thế của một nước Việt Nam độc lập, thống nhất với những quyền dân tộc cơ bản trên trường quốc tế, hình thành mặt trận quốc tế rộng rãi chưa từng có để ủng hộ và hỗ trợ Việt Nam đấu tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, với những dấu ấn nổi bật là các cuộc đàm phán đa phương với các cường quốc tại Genève năm 1954, các vòng đàm phán Paris kéo dài từ năm 1968 đến đầu năm 1973 về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam. Đến giai đoạn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa (năm 1975 đến nay), ĐNĐP Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, góp phần quan trọng phá thế bao vây cấm vận, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, duy trì môi trường hòa bình, ổn định, nâng cao vị thế đất nước, thu hút mọi nguồn lực phục vụ phát triển. Đặc trưng nổi bật của ĐNĐP Việt Nam là có sự kết hợp đồng bộ giữa ngoại giao Nhà nước, trong đó có Quốc hội, với đối ngoại Đảng và ngoại giao nhân dân. Việc nước ta trở thành thành viên Liên hợp quốc (LHQ) năm 1977 đến ASEAN năm 1995 và Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) năm 2007 là những sự kiện quan trọng, từ mở ra thời kỳ mới cho đối ngoại nói chung và ĐNĐP nói riêng, đến mở đường cho tiến trình hội nhập khu vực, tiểu khu vực và ghi dấu tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế trên quy mô toàn cầu. Sự trưởng thành của ĐNĐP Việt Nam thể hiện rõ qua việc tham gia và đóng góp ngày càng tích cực, chủ động, hiệu quả, đa dạng về cấp độ, hình thức, phương thức. Năng lực chủ trì, điều hành và vai trò dẫn dắt tại các diễn đàn đa phương của Việt Nam cũng ngày càng được khẳng định, đặc biệt với việc đảm nhận thành công các trọng trách quốc tế như: Chủ tịch ASEAN năm 2010, thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ nhiệm kỳ 2008-2009, chủ nhà Năm APEC 2006 và 2017. Từ năm 2014, ta cử lực lượng quân đội tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình LHQ, đánh dấu một bước nâng tầm hội nhập và đóng góp của ta đối với nỗ lực quốc tế duy trì hòa bình và an ninh thế giới. Ta cũng đã tích cực tham gia một mạng lưới rộng lớn của hầu hết các cơ chế hợp tác, liên kết kinh tế đa phương từ cấp độ toàn cầu (WTO, WB, IMF…), liên khu vực (ASEM, APEC, FEALAC…), khu vực (ASEAN, ADB…) cho đến mạng lưới các hiệp định thương mại tự do với hầu hết các trung tâm kinh tế-thương mại hàng đầu thế giới. Hợp tác đa phương trong các lĩnh vực văn hóa, an sinh xã hội, lao động, thông tin-truyền thông, môi trường, du lịch... ngày càng được mở rộng trên tinh thần áp dụng một cách chọn lọc các tiêu chí, tiêu chuẩn khu vực và quốc tế phù hợp với các điều kiện kinh tế-xã hội của Việt Nam, qua đó giúp hình thành bản sắc văn hóa Việt Nam thời kỳ hội nhập, thúc đẩy tiến bộ xã hội, xóa đói giảm nghèo và thực hiện các mục tiêu thiên niên kỷ của LHQ… Bên cạnh đó, việc triển khai công tác ĐNĐP trên thực tế vẫn còn một số hạn chế như tư duy, cách tiếp cận chuyển biến chậm so với chuyển biến của tình hình khu vực, quốc tế và tiến trình hội nhập quốc tế của nước ta. Mức độ chủ động tham gia, tranh thủ hợp tác đa phương trên một số lĩnh vực còn thấp; đóng góp, đề xuất sáng kiến còn hạn chế; chưa khai thác triệt để thế mạnh và lợi ích mà hợp tác đa phương mang lại. Đội ngũ cán bộ đa phương còn thiếu về số lượng, hạn chế về kỹ năng, trình độ. Thế giới đang bước vào thời kỳ phát triển mới với nhiều chuyển biến sâu rộng. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, song các thách thức toàn cầu ngày càng gay gắt, phức tạp, buộc các quốc gia, khu vực phải cùng giải quyết thông qua các cơ chế đa phương, trước hết là LHQ. Các thể chế đa phương đa lĩnh vực, đa tầng nấc vẫn tiếp tục phát triển, tạo nền tảng quan trọng cho quan hệ quốc tế. Tuy nhiên, chủ nghĩa dân tộc cực đoan, thực dụng, cách hành xử đơn phương, chính trị cường quyền... cũng có xu hướng quay trở lại mạnh hơn, thách thức vai trò của các thể chế đa phương. Ở trong nước, Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng định hướng công tác ĐNĐP là “chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương, đặc biệt là ASEAN và LHQ”. Nghị quyết số 22-NQ/TW ngày 10-4-2013 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế cũng nêu rõ nhiệm vụ “chủ động và tích cực tham gia các thể chế đa phương, góp phần xây dựng trật tự chính trị và kinh tế công bằng, dân chủ, ngăn ngừa chiến tranh, xung đột, củng cố hòa bình, đẩy mạnh hợp tác cùng có lợi”. Từ tình hình đó, ngày 8/8/2018, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 25-CT/TW về đẩy mạnh và nâng tầm ĐNĐP đến năm 2030, văn bản chỉ đạo đầu tiên của Đảng ta về công tác ĐNĐP của đất nước, đưa ĐNĐP thành một định hướng chiến lược quan trọng hàng đầu và là một phương thức hiệu quả thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược-xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chỉ thị 25-CT/TW xác định mục tiêu của công tác ĐNĐP thời gian tới là “nỗ lực vươn lên đóng vai trò nòng cốt, dẫn dắt hoặc hòa giải tại các diễn đàn, tổ chức đa phương có tầm quan trọng chiến lược đối với đất nước”, đồng thời đề ra các quan điểm chỉ đạo chính, xác định đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị; việc thực hiện phải bảo đảm lợi ích quốc gia-dân tộc và góp phần giải quyết các vấn đề khu vực và toàn cầu, xử lý hài hòa những quan tâm chính đáng của đối tác, chủ động đóng góp xây dựng các thể chế đa phương theo hướng minh bạch, công bằng, dân chủ; kết hợp chặt chẽ giữa ĐNĐP và song phương, phát huy sức mạnh tổng hợp của đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân, huy động mọi tiềm năng của xã hội. Từ đó, chỉ thị đề ra 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp, trong đó xác định các tầng nấc ưu tiên là ASEAN, LHQ, các khuôn khổ hợp tác ở châu Á-Thái Bình Dương, hợp tác tiểu vùng; với trọng tâm là lĩnh vực kinh tế, phù hợp với xu hướng chung là ưu tiên phát triển kinh tế để gia tăng sức mạnh tổng hợp của quốc gia, cũng như ưu tiên của ta là tập trung phát triển kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời đẩy mạnh trên lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an ninh, xã hội, môi trường, văn hóa, y tế và các lĩnh vực khác nhằm mục tiêu giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, thúc đẩy triển khai các cam kết khu vực và quốc tế liên quan, nhất là Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, ứng phó các thách thức toàn cầu; nâng cao năng lực triển khai thông qua đổi mới tư duy, nhận thức về tầm quan trọng của ĐNĐP, đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ. Việc thực hiện thắng lợi Chỉ thị 25-CT/TW sẽ có ý nghĩa quan trọng, góp phần đẩy mạnh hội nhập quốc tế sâu và rộng, nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam, đồng thời tranh thủ các nguồn lực phục vụ phát triển đất nước. Do đó, các cấp, các ngành cần xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện phù hợp và chủ động phối hợp chặt chẽ trong triển khai nhằm tạo sự đồng thuận cao trong toàn hệ thống chính trị, thực hiện hiệu quả việc đẩy mạnh và nâng tầm công tác ĐNĐP./. Lê Hoài Trung, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao
Hội nghị Đối ngoại toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng dự kiến diễn ra vào ngày 14/12, tại Thủ đô Hà Nội. Nhân dịp Hội nghị, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn đã trả lời phỏng vấn báo chí về những đóng góp của ngành Ngoại giao vào thành tựu chung của đối ngoại Việt Nam thời gian qua cũng như đối với sự nghiệp phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới. Nhìn lại chiều dài lịch sử cách mạng nước ta, xin Bộ trưởng cho biết ngành Ngoại giao đã đóng góp như thế nào vào thành tựu chung của đối ngoại Việt Nam, đặc biệt là trong thời kỳ Đổi mới? Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn: Ngành Ngoại giao có truyền thống rất đáng tự hào, được Đảng và Bác Hồ trực tiếp rèn luyện ngay từ những ngày đầu của chính quyền cách mạng, là một trong những mặt trận chiến lược luôn ở tuyến đầu tranh thủ sự ủng hộ, giúp đỡ to lớn, rộng rãi của nhân dân thế giới đối với sự nghiệp giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong công cuộc đổi mới, ngành Ngoại giao cùng với các cơ quan, lực lượng đối ngoại đã đạt những thành tựu quan trọng, để lại nhiều dấu ấn nổi bật về đối ngoại, góp phần vào xây dựng cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế mà đất nước ta chưa bao giờ có được như hiện nay. Một là, thông qua thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế, vì lợi ích quốc gia - dân tộc, ngành Ngoại giao đã khơi thông, mở rộng và đưa quan hệ với nhiều đối tác ngày càng đi vào chiều sâu. Trên cơ sở đó, từ phá thế bị bao vây, cấm vận, chúng ta đã tạo dựng và củng cố ngày càng vững chắc cục diện đối ngoại rộng mở, thuận lợi cho công cuộc đổi mới đất nước. Đến nay, nước ta có quan hệ ngoại giao với 189 quốc gia, quan hệ kinh tế - thương mại với hơn 230 nước và vùng lãnh thổ, có quan hệ đối tác chiến lược, đối tác toàn diện với 30 quốc gia. Hai là, tranh thủ môi trường quốc tế thuận lợi để huy động được các nguồn lực bên ngoài phục vụ phát triển kinh tế - xã hội. Ngành Ngoại giao đã tham mưu cho Đảng và Nhà nước chủ trương tham gia nhiều liên kết kinh tế quốc tế; phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành liên quan thúc đẩy đàm phán và đến nay đã ký 15 FTA, trong đó có các FTA thế hệ mới. Cùng với các cấp, các ngành đẩy mạnh xúc tiến, nâng cao hiệu quả kinh tế đối ngoại, nhất là mở rộng thị trường xuất khẩu, thu hút FDI, ODA, du lịch,… Công tác người Việt Nam ở nước ngoài đã huy động nguồn lực to lớn của kiều bào ta cho xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, thông qua đẩy mạnh các hoạt động ngoại giao y tế, ngoại giao vaccine, đã tranh thủ sự hỗ trợ kịp thời của quốc tế về vaccine, thiết bị y tế và thuốc điều trị, góp phần quan trọng vào phòng, chống và thích ứng an toàn với dịch COVID-19. Ba là, trong thời bình, ngoại giao đã đi đầu tạo lập và củng cố môi trường hoà bình, ổn định, đồng thời cùng quốc phòng, an ninh và các cấp, các ngành bảo vệ vững chắc chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Ngành Ngoại giao đã phối hợp chặt chẽ với các ngành, địa phương liên quan nỗ lực đàm phán, xây dựng đường biên giới hòa bình, hữu nghị và phát triển với các nước láng giềng; bảo vệ vững chắc chủ quyền biển đảo của Tổ quốc. Bốn là, chủ động, tích cực đẩy mạnh hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, nhờ đó không ngừng nâng cao vị thế và uy tín quốc tế của nước ta. Chúng ta đã tổ chức thành công nhiều hội nghị quốc tế lớn và hoàn thành nhiều trọng trách quốc tế quan trọng như Ủy viên không thường trực Hội đồng bảo an Liên Hợp Quốc, Chủ tịch luân phiên ASEAN, chủ nhà Hội nghị cấp cao ASEM, Hội nghị thượng đỉnh APEC, Diễn đàn Kinh tế thế giới về ASEAN, Hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ - Triều Tiên,… Ngoại giao văn hóa, thông tin đối ngoại đã quảng bá mạnh mẽ hình ảnh Việt Nam giàu bản sắc đang đổi mới thành công, vận động UNESCO công nhận nhiều di sản của đất nước là di sản văn hóa thế giới, qua đó vừa góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Đại hội XIII của Đảng đề ra tầm nhìn, mục tiêu, phương hướng phát triển đất nước đến giữa thế 21. Xin đồng chí cho biết ngành Ngoại giao sẽ làm gì để tiếp tục đóng góp quan trọng vào sự nghiệp phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn mới? Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn: Với thế và lực mới sau 35 năm đổi mới, cả nước ta đang ra sức phấn đấu với ý chí, quyết tâm cao thực hiện khát vọng, tầm nhìn, mục tiêu phát triển đất nước theo đường lối Đại hội XIII của Đảng. Cùng cả nước phấn đấu thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII, ngành Ngoại giao với tư cách là lực lượng chủ lực và xung kích trên mặt trận đối ngoại tiếp tục nỗ lực thực hiện tốt các nhiệm vụ trọng tâm sau đây: Thứ nhất, tổ chức quán triệt thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII và các chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng và Nhà nước trong toàn ngành Ngoại giao. Ngay sau Hội nghị đối ngoại toàn quốc ngày 14/12/2021, ngành Ngoại giao sẽ tổ chức Hội nghị Ngoại giao lần thứ 31 và Hội nghị Ngoại vụ toàn quốc lần thứ 20 để quán triệt tinh thần, nội dung Nghị quyết Đại hội XIII và các kết luận, chỉ đạo của Lãnh đạo Đảng, Nhà nước tại Hội nghị đối ngoại toàn quốc tới toàn ngành Ngoại giao cũng như tới các cơ quan đối ngoại, ngoại vụ ở các địa phương. Trên cơ sở đó, với tinh thần trách nhiệm cao và phát huy trí tuệ tập thể, ngành Ngoại giao sẽ đề ra kế hoạch, chương trình, nhiệm vụ, biện pháp cụ thể, thiết thực về triển khai công tác đối ngoại nhằm góp phần quan trọng vào thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng. Thứ hai, triển khai đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ giữ vững môi trường hòa bình, ổn định đi đôi kiên quyết, kiên trì bảo vệ chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ, huy động các nguồn lực bên ngoài phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao vị thế đất nước. Tiếp tục mở rộng và làm sâu sắc hơn các mối quan hệ đối ngoại; trong đó, trọng tâm là với các nước láng giềng, các đối tác quan trọng và bạn bè truyền thống, phát huy vai trò của Việt Nam tại các cơ chế đa phương quan trọng như ASEAN, Liên Hợp Quốc, APEC, hợp tác tiểu vùng Mê Công… Thứ ba, kết hợp chặt chẽ ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế, ngoại giao văn hóa, thông tin đối ngoại, công tác người Việt Nam ở nước ngoài và bảo hộ công dân; tranh thủ tối đa các yếu tố quốc tế thuận lợi, các cam kết, thỏa thuận quốc tế, trong đó các FTA đã ký, nhằm huy động các nguồn lực bên ngoài, kết hợp hiệu quả với các nguồn lực trong nước để phục vụ phát triển nhanh và bền vững đất nước. Trước mắt, ngành Ngoại giao cùng các cấp, các ngành tiếp tục đẩy mạnh hợp tác, tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế trong phòng, chống dịch COVID-19, thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội. Thứ tư, tăng cường phối hợp chặt chẽ giữa ngoại giao với đối ngoại đảng, đối ngoại nhân dân, đối ngoại quốc phòng, an ninh và kinh tế - xã hội nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân trong thực hiện các nhiệm vụ đối ngoại. Thứ năm, để thực hiện thắng lợi các định hướng, nhiệm vụ đối ngoại mà Đảng, Nhà nước giao trong giai đoạn tới, cần quyết tâm xây dựng ngành Ngoại giao toàn diện, hiện đại, vững mạnh. Trong đó, điều cốt yếu là xây dựng lực lượng cán bộ ngoại giao toàn diện về chính trị, tư tưởng, đạo đức và trí tuệ, hiện đại, chuyên nghiệp về phong cách, phương pháp làm việc, có tinh thần đổi mới, sáng tạo, có trình độ đạt tới tầm khu vực và quốc tế. Trân trọng cảm ơn Bộ trưởng! |
