Việt Nam là một trong những quốc gia ứng dụng thành công một số kỹ thuật hiện đại, tiên tiến có sử dụng bức xạ ion hóa trong chẩn đoán và điều trị ung thư. Người bệnh được hưởng lợi từ những kỹ thuật hiện đại này với chi phí hợp lý, giúp tăng cơ hội sống. Cụm công trình Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hoá trong chẩn đoán điều trị ung thư và một số bệnh lý do GS.TS Mai Trọng Khoa, PGĐ BV Bạch Mai cùng các cộng sự thực hiện nghiên cứu trong suốt 20 năm vừa giành giải thưởng Hồ Chí Minh về Khoa học và Công nghệ năm 2016. Đây là một cụm công trình gồm 5 nhóm công trình, là tập hợp các kết quả nghiên cứu và đã được ứng dụng vào thực tiễn chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác tại VN. Trao đổi với PV, GS. Khoa nhấn mạnh: "Việc ứng dụng các bức xạ ion hóa nói trên vào trong y học, nhất là trong lĩnh vực ung thư đã góp phần quan trọng trong việc ứng dụng năng lượng nguyên tử vào mục đích hòa bình ở VN một cách hiệu quả, kinh tế và an toàn". PV: Bức xạ ion hóa trong y học, đặc biệt là trong điều trị ung thư vẫn còn là lĩnh vực khá mới mẻ. Giáo sư có thể chia sẻ thêm về vấn đề này? GS.TS Mai Trọng Khoa: Bức xạ nói chung và bức xạ ion hóa nói riêng đang được ứng dụng ngày càng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực khác nhau của đời sống. Trong lĩnh vực y tế, bức xạ ion hóa được sử dụng chủ yếu ở 3 chuyên ngành là: Điện quang, Y học hạt nhân và Ung bướu (xạ trị ung thư). Các thiết bị sử dụng bức xạ ion hóa này chủ yếu được ứng dụng cho hai lĩnh vực chính, đó là chẩn đoán và điều trị bệnh. Trong cụm các công trình nghiên cứu của chúng tôi tập trung chủ yếu vào ứng dụng và phát triển một số kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa để chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác. Bao gồm 5 nhóm công trình: 1. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật chụp cắt lớp phát bức xạ positron (PET/CT) để chẩn đoán ung thư và bệnh sa sút trí tuệ. 2. Nghiên cứu ứng dụng một số kỹ thuật xạ trị tiến tiến để điều trị ung thư. 3. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay để điều trị u não và một số bệnh lý sọ não. 4. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật xạ trị trong chọn lọc, cấy hạt phóng xạ, điều trị miễn dịch phóng xạ và xạ trị áp sát trong điều trị ung thư. 5. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật miễn dịch phóng xạ và thuốc phóng xạ để chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh nội tiết.  PV: Xuất phát từ đâu mà Giáo sư cùng các cộng sự của mình đã tiếp cận với phương pháp hiện đại có thể nói là bậc nhất trên thế giới này? GS.TS Mai Trọng Khoa: Hiện nay, VN là một trong những quốc gia tiên phong ứng dụng thành công các kỹ thuật tiên tiến có sử dụng bức xạ ion hóa trong chẩn đoán và điều trị ung thư. Nước ta là một trong những nước có tỷ lệ mắc bệnh ung thư cao, hàng năm, số lượng người mới mắc bệnh không ngừng tăng lên và một tỷ lệ rất lớn trong số đó đã tử vong. Riêng trong năm 2012 tại VN có khoảng 125.000 ca ung thư mới mắc và 94.700 người tử vong vì căn bệnh này. Có nhiều nguyên nhân làm tăng tỷ lệ mắc và tỷ lệ chết do ung thư ở nước ta, trong đó một yếu tố rất quan trọng liên quan đến tỷ lệ tử vong là do công tác chẩn đoán, điều trị, đặc biệt là công tác chẩn đoán sớm, phát hiện tái phát, di căn ung thư… Có rất ít BN ung thư ở VN được chẩn đoán sớm và điều trị sớm, hầu hết ở giai đoạn muộn, di căn và biến chứng. Do đó việc điều trị gặp nhiều khó khăn, chi phí điều trị tăng cao, nhưng hiệu quả điều trị thấp, tỷ lệ tái phát, tử vong cao so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Việc điều trị ung thư thường phải phối hợp nhiều phương pháp như: phẫu thuật, hóa chất, xạ trị, điều trị đích.... Trong đó có hơn 50% số BN ung thư ở nước ta có chỉ định sử dụng bức xạ ion hóa để chẩn đoán và đặc biệt để điều trị với các kỹ thuật xạ trị chiếu ngoài, chiếu trong, xạ phẫu, xạ trị áp sát, cấy hạt phóng xạ, xạ trị trong chọn lọc... Việc chẩn đoán và điều trị ung thư bằng các phương pháp sử dụng bức xạ ion hóa với các kỹ thuật mới đã được thực hiện ở các nước phát triển từ vài thập kỷ trước và ngày càng tiên tiến hiện đại. Tuy nhiên, ở nước ta đến nay vẫn còn gặp nhiều khó khăn: thứ nhất, nhiều kỹ thuật chẩn đoán, điều trị hiện đại, đắt tiền có sử dụng các bức xạ ion hóa chúng ta chưa có, hoặc chưa có đủ, phải nhập khẩu, nhất là các thiết bị xạ trị, xạ phẫu hiện đại; thứ hai, việc làm chủ công nghệ mới hiện đại, phức tạp và các phương pháp chẩn đoán, điều trị đối với BN là người VN cần phải có những nghiên cứu có tính mới, đột phá để đưa vào ứng dụng, đòi hỏi một quá trình tìm tòi, thử nghiệm, sáng tạo và nghiêm túc, trong khi chúng ta đang thiếu nguồn nhân lực chuyên môn cao. Xuất phát từ thực tế chẩn đoán, điều trị BN ung thư ở VN, cùng với các kiến thức, kinh nghiệm tích lũy được trong quá trình công tác, qua các đợt học tập, thực tập nâng cao tay nghề về YHHN&UB ở một số nước phát triển như Hoa Kỳ, Pháp, Nhật Bản... chúng tôi đã chủ động, mạnh dạn tìm tòi, chọn lọc đưa về ứng dụng thành công tại VN một số kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa; cùng với đó nghiên cứu làm chủ công nghệ, thích nghi các phương pháp chẩn đoán và điều trị trong điều kiện thực tế ở VN, từ đó nâng cao hơn chất lượng chẩn đoán và điều trị BN ung thư và một số bệnh lý khác, làm giảm tỷ lệ tử vong cũng như tăng tỷ lệ điều trị thành công, chữa khỏi cho các BN ung thư và một số bệnh lý khác ở nước ta ở giai đoạn phát hiện sớm. PV: Đến thời điểm hiện tại đã có bao nhiêu BN được thụ hưởng dịch vụ kỹ thuật cao này? Chất lượng sống của họ ra sao, thưa Giáo sư? GS.TS Mai Trọng Khoa: Đến nay, Trung tâm YHHN&UB đã thực hiện được hơn 60.000 mẫu xét nghiệm bằng kỹ thuật miễn dịch phóng xạ; hơn 60.000 BN ung thư các loại được chẩn đoán bằng kỹ thuật PET/CT, SPECT; hơn 3.400 BN u não và một số bệnh lý sọ não được điều trị bằng dao gamma quay, 6.200 BN ung thư được điều trị bằng máy xạ trị gia tốc tuyến tính với kỹ thuật xạ trị điều biến liều và kỹ thuật 3D kết hợp hình ảnh PET/CT hoặc CT mô phỏng; hơn 2.100 BN ung thư tuyến giáp và 1.500 BN bướu tuyến giáp lan toả nhiễm độc được điều trị bằng I-131.… Những phương pháp chẩn đoán và điều trị kể trên là những kỹ thuật sử dụng bức xạ ion hoá hiện đại do nhóm tác giả của cụm công trình tiếp thu, nghiên cứu, làm chủ và trực tiếp đưa vào ứng dụng thực tế tại BV Bạch Mai và các BV khác ở VN. Kết quả là đã chẩn đoán sớm, chính xác, phát hiện các tái phát, di căn, đánh giá chính xác giai đoạn bệnh cũng như đánh giá hiệu quả điều trị cho một số lượng lớn nhiều loại bệnh ung thư khác nhau và một số bệnh lý khác. Trên cơ sở đó đã giúp đưa ra được các phương pháp điều trị chính xác, phù hợp, hiệu quả và an toàn cho BN. Đặc biệt đã góp phần giải quyết các khó khăn trong chẩn đoán và điều trị các BN ung thư tái phát, di căn, mà các phương pháp điều trị trước đó không đáp ứng được. Nhờ các phương pháp nói trên đã làm tăng tỷ lệ phát hiện sớm, chính xác bệnh ung thư và làm tăng rõ rệt tỷ lệ điều trị khỏi, thành công. Kết quả là làm giảm đáng kể tỷ lệ tử vong trong số BN ung thư đến khám và điều trị tại Trung tâm YHHN&UB. Số lượng BN ung thư và một số bệnh lý khác được chẩn đoán và điều trị thành công ở các cơ sở y tế khác do Trung tâm YHHN&UB đào tạo và hỗ trợ còn nhiều hơn. Những thành công nêu trên đã tạo niềm tin cho nhiều BN ung thư là người VN ở lại điều trị trong nước, không phải ra nước ngoài chẩn đoán và điều trị. Đồng thời đã tạo được uy tín trong khu vực, nhiều BN người nước ngoài ở châu Á bị mắc bệnh ung thư và một số bệnh lý khác đã đến điều trị thành công tại VN. Được sự quan tâm, cho phép của Nhà nước, Bộ Y tế, đến nay Trung tâm YHHN&UB đã được trang bị các thiết bị bức xạ ion hóa hiện đại hàng đầu thế giới cùng đội ngũ chuyên gia am hiểu sâu về chuyên môn và giầu kinh nghiệm thực tế trong lĩnh vực này. PV: Chi phí điều trị ung thư cũng là vấn đề được người dân quan tâm. Với kỹ thuật cao như phương pháp này thì sao thưa Giáo sư? GS.TS Mai Trọng Khoa: Trên thực tế đã có nhiều BN được thụ hưởng công nghệ cao này. Chúng tôi đã xây dựng chỉ định, chống chỉ định, phác đồ, quy trình điều trị thích ứng cho người VN, sáng tạo cho người VN. Những kết quả nghiên cứu, ứng dụng thực tiễn nói trên đã được phổ biến, đào tạo, chuyển giao cho nhiều cơ sở y tế trong cả nước, góp phần đáng kể vào việc chẩn đoán và điều trị hiệu quả BN ung thư ở VN, tăng tỷ lệ điều trị trong nước (trước đây phải ra nước ngoài), giảm chi phí cho các BN ung thư và chi phí xã hội cho việc chẩn đoán và điều trị bệnh này. Tổng số tiền tiết kiệm được khi ứng dụng các kỹ thuật của cụm công trình này là 88,45 triệu đô la Mỹ (USD), tương đương với 1.945,9 tỷ đồng Việt Nam (VND). Cụ thể là: Đối với kỹ thuật chụp PET/CT: Với 8.475 BN ung thư được chụp PET/CT tại Trung tâm YHHN&UB đã tiết kiệm được tổng số tiền chênh lệch là 8,475 triệu đô la, tương đương 186,45 tỉ đồng VN, nếu so sánh với kỹ thuật PET/CT tương tự được chụp tại Singapore (Một lần chụp PET/CT tại Singapore với giá thành là 2.200 đô la, tại VN là 1.200 đô la); Đối với kỹ thuật xạ điều biến liều: Một đợt xạ trị điều biến liều tại Singapore là 10.000 đô la, tại VN là 2.000 đô la, tại Trung tâm YHHN&UB đã xạ trị điều biến liều được mô phỏng bằng hình ảnh PET/CT cho hơn 150 BN ung thư, tổng số tiền chênh lệch là 1,2 triệu đô la, tương đương 26,4 tỉ đồng VN; Đối với kỹ thuật xạ phẫu bằng dao gamma quay: Một lần xạ phẫu bằng dao gamma quay tại Mỹ là 25.000 đô la, tại VN là 2.000 đô la, với hơn 3.425 BN u não và một số bệnh lý sọ não được xạ phẫu tại BV Bạch Mai, tổng số tiền chênh lệch là: 78,775 triệu đô la, tương đương 1.733 tỉ đồng VN, chưa kể chi phí đi lại, ăn ở. PV: Xin trân trọng cảm ơn Giáo sư! Với tiền thân từ một khoa Y học hạt nhân nhỏ bé của BV Bạch Mai, GS.TS. Mai Trọng Khoa và các đồng nghiệp đã xây dựng, phát triển thành Trung tâm YHHN&UB. Đây là mô hình kết hợp thành công hai chuyên ngành: Y học hạt nhân và Ung bướu đầu tiên ở Việt Nam. Trung tâm đã trở thành một trong số ít cơ sở y tế chẩn đoán và điều trị ung thư có các thiết bị và công nghệ hiện đại, đồng bộ nhất VN. Trung tâm đã mạnh dạn đi đầu trong việc nghiên cứu, ứng dụng các kỹ thuật hiện đại và tiên tiến của thế giới về sử dụng bức xạ ion hóa để chẩn đoán sớm, chính xác và điều trị hiệu quả, thành công nhiều loại ung thư và một số bệnh lý khác. Đến nay, Trung tâm đã đào tạo được đội ngũ bác sỹ ung bướu, bác sỹ y học hạt nhân, kỹ sư vật lý y học, kỹ thuật viên và điều dưỡng có trình độ cao, có kinh nghiệm thực tế tốt, từ đó đào tạo, phổ biến, hướng dẫn cho các cơ sở y tế khác trong cả nước. Bản thân GS.TS. Mai Trọng Khoa đã trực tiếp giúp Bộ Y tế xây dựng quy hoạch phát triển và mạng lưới quốc gia về y học hạt nhân, điện quang, xạ trị ung bướu. Trên cơ sở đó giúp các lĩnh vực này phát triển có định hướng, có quy hoạch và theo kịp các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới. |
