Chuyển động như ném ngang (hay ném xiên) là những chuyển động thường gặp trong đời sống và trong kỹ thuật, ví dụ như: Người lái máy bay thả hàng cứu trợ từ vị trí nào để hàng rơi trúng mục tiêu, pháo thủ phải hướng nòng pháo chếch một góc bao nhiêu để bắn đạn trúng đích,... Trong bài viết này chúng ta cùng khảo sát và phân tích chuyển động ném ngang và mở rộng tìm hiểu chuyển động ném xiên. Vận dụng viết phương trình và tính toán chuyển động của một vật được ném ngang (ném xiên) ở độ cao h, hay tính góc ném để vật đạt tầm xa cực đại (lớn nhất, xa nhất).
1. Chọn hệ trục tọa độ và gốc thời gian - Chọn hệ toạ độ Đề-các có gốc tại O, trục hoành Ox hướng theo vectơ vận tốc  - Chọn mốc thời gian là lúc bắt đầu ném vật 2. Phân tích chuyển động ném ngang - Chuyển động ném ngang có thể phân tích thành hai chuyển động thành phần: - Thành phần theo trục Oy là chuyển động rơi tự do với các phương trình: II. Xác định chuyển động của vật 1. Dạng của quỹ đạo - Quỹ đạo của chuyển động ném ngang có dạng nửa parabol: - Thời gian chuyển động bằng thời gian rơi tự do của vật được thả từ cùng độ cao: 3. Tầm ném xa - Gọi L là tầm ném xa:
1. Chuyển động ném xiên là gì? - Chuyển động ném xiên là chuyển động của một vật được ném lên với vận tốc ban đầu 2. Phân tích chuyển động ném xiên ° Theo phương ngang: Vật không chịu tác dụng của lực nào nên chuyển động của vật là chuyển động thẳng đều ° Theo phương thẳng đứng: - Giai đoạn 1: Vật chuyển động đi lên đến độ cao cực đại (khi đó vy = 0) chịu tắc dụng của trọng lực hướng xuống nên vật chuyển động thẳng chậm dần đều với gia tốc -g. (dấu - do vật chuyển động ngược chiều dương) - Giai đoạn 2: Vật chuyển động đi xuống lúc này chuyển động của vật tương đương chuyển động ném ngang ° Độ lớn của lực không đổi nên thời gian vật chuyển động đi lên đến độ cao cực đại đúng bằng thời gian vật chuyển động đi xuống ngang với vị trí ném. - Theo phương Ox: - Theo phương Oy (đi lên): - Theo phương Oy (đi xuống): - Liên hệ giữa vx và vy là: - Độ lớn của vận tốc tại vị trí bất kỳ: 4. Phương trình chuyển động của chuyển động ném xiên - Trục Ox: - Trục Oy (đi lên): - Trục Oy (đi xuống): - Phương trình quỹ đạo đi lên: - Phương trình quỹ đạo đi xuống: - Quỹ đạo của chuyển động ném xiên có dạng parabol. 5. Một số công thức của chuyển động ném xiên - Thời gian vật đạt độ cao cực đại (vy = 0) nên có: - Độ cao (cực đại): ¤ Lưu ý: Trong công thức dưới đây, h là độ cao của vật tại thời điểm ban đầu, nếu vật ném tại mặt đất thì h=0. - Thời gian vật từ độ cao cực đại tới khi chạm đất: - Thời gian vật chạm đất kể từ thời điểm lúc ném: - Tầm bay xa của vật:
* Bài 1 trang 88 SGK Vật Lý 10: Để khảo sát chuyển động ném ngang, ta chọn hệ tọa độ Đề - các như thế nào là thích hợp nhất? Nêu cách phân tích chuyển động ném ngang thành hai chuyển động thành phần theo hai trục của hệ tọa độ đó. ° Lời giải bài 1 trang 88 SGK Vật Lý 10: - Để khảo sát chuyển động ném ngang, ta chọn hệ tọa độ Đề - các gồm 2 trục, trục Ox nằm ngang hướng theo vecto v0 ban đầu. Trục Oy thẳng đứng chiếu từ trên xuống, gốc tọa độ O trùng vị trí ném. - Gọi Mx và My là hình chiếu của chuyển động M lên hai trục Ox và Oy khảo sát chuyển động của Mx và My và tổng hợp lại được chuyển động của M. - Áp dụng định luật II Niu-tơn để lập các phương trình cho hai chuyển động thành phần - Tổng hợp hai chuyển động thành phần để được chuyển động tổng hợp - Vẽ được (một cách định tính) quỹ đạo parabol của một vật bị ném ngang. * Bài 2 trang 88 SGK Vật Lý 10: Viết các chương trình của hai chuyển động thành phần của chuyển động ném ngang và cho biết tính chất của mỗi chuyển động thành phần. ° Lời giải bài 2 trang 88 SGK Vật Lý 10: - Chuyển động thành phần theo trục Ox là chuyển động thẳng đều với các phương trình: - Chuyển động thành phần theo trục Oy là chuyển động rơi tự do với các phương trình: - Dạng quỹ đạo của chuyển động ném ngang là 1 nửa parabol có phương trình: * Bài 3 trang 88 SGK Vật Lý 10: Lập phương trình quỹ đạo của chuyển động ném ngang, các công thức tính thời gian chuyển động và tầm ném xa. ° Lời giải bài 3 trang 88 SGK Vật Lý 10: - Theo trục Ox, tọa độ của Mx là: x = v0.t cũng chính là hoành độ của điểm M chuyển động ném ngang nên có: t = x/v0 (1). - Tại thời điểm t, điểm M có tung độ (tọa độ của My): - Thế (1) vào (2) ta được: - Thời gian chuyển động bằng thời gian rơi tự do của vật được thả từ cùng độ cao: - Tầm ném xa: * Bài 4 trang 88 SGK Vật Lý 10: Bi A có khối lượng lớn gấp đôi bi B. Cùng một lúc tại mái nhà, bi A được thả rơi còn bi B được ném theo phương ngang. Bỏ qua sức cản của không khí. Hãy cho biết câu nào dưới đây là câu đúng?
° Lời giải bài 4 trang 88 SGK Vật Lý 10: ¤ Chọn đáp án: C.Cả hai chạm đất cùng lúc - Vì thời gian rơi của vật ném ngang và vật rơi tự do từ cùng một độ cao là như nhau. Hơn nữa, thời gian rơi tự do không phụ thuộc khối lượng của vật. * Bài 5 trang 88 SGK Vật Lý 10: Một máy bay bay theo phương ngang ở độ cao 10 km với tốc độ 720 km/h . Viên phi công phải thả bom từ xa cách mục tiêu (theo phương ngang) bao nhiêu để quả bom rơi trúng mục tiêu? Lấy g = 10 m/s2. Vẽ một cách gần đúng dạng quỹ đạo của quả bom. ° Lời giải bài 5 trang 88 SGK Vật Lý 10: - Quả bom được xem như ném ngang với v0 = 720(km/h) = 200(m/s); h = 10(km) = 104(m). - Áp dụng công thức tầm ném xa, ta có: * Bài 6 trang 88 SGK Vật Lý 10: Một hòn bi lăn dọc theo một cạnh của một mặt bàn hình chữ nhật nằm ngang cao h = 1,25 m. Khi ra khỏi mép bàn, nó rơi xuống nền nhà tại điểm cách mép bàn L = 1,50 m (theo phương ngang)? Lấy g = 10 m/s2. Thời gian rơi của hòn bi là:
° Lời giải bài 6 trang 88 SGK Vật Lý 10: ¤ Chọn đáp án: C. 0,5s; - Chuyển động của bi rời khỏi mặt bàn coi như là chuyển động ném ngang với độ cao ban đầu h = 1,25 m và có tầm ném xa là L = 1,50m. - Áp dụng công thức, ta có thời gian rơi của hòn bi là: * Bài 7 trang 88 SGK Vật Lý 10: Với số liệu của bài 6, hỏi tốc độ của viên bi lúc rời khỏi bàn?
° Lời giải bài 7 trang 88 SGK Vật Lý 10: ¤ Chọn đáp án: B. 3(m/s); - Từ công thức tầm ném xa, ta có tốc độ của viên bi lúc rời khỏi bàn được tính như sau:
* Bài 1: Một vật được ném từ một điểm M ở độ cao h = 45 m với vận tốc ban đầu v0 \= 20(m/s) lên trên theo phương hợp với phương nằm ngang một góc 450. Lấy g = 10 (m/s2), bỏ qua lực cản của không khí. Hãy xác định:
|
