Mỗi vụ gieo cấy, ngoài công việc chọn giống, vấn đề phòng trừ sâu, bệnh, cỏ dại cũng góp phần rất quan trọng cho việc nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng. Việc sử dụng những loại thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) diệt trừ các đối tượng gây hại, ít độc hại, ít ảnh hưởng tới môi trường và cải thiện chất lượng nông sản là cần thiết, đó cũng là biện pháp thiết thực tăng thu nhập cho nhà nông. Biện pháp chính bảo vệ sản xuất nông nghiệp Thuốc BVTV trong sản xuất nông nghiệp tạo ra nhiều lợi ích, trong đó, nổi bật là phòng, trừ sâu bệnh gây hại, giúp tăng năng suất, sản lượng, bảo quản nông sản. Nếu sử dụng thuốc BVTV đúng mục đích và đúng kỹ thuật sẽ mang lại hiệu quả cao. Theo Cục Bảo vệ Thực vật (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới với đặc thù nóng ẩm, mưa nhiều. Ðiều này tạo thuận lợi cho phát triển nông nghiệp nhưng đồng thời cũng là điều kiện cho những loại sinh vật gây hại sinh sôi, nảy nở nhanh. Cùng với đó, vấn đề thâm canh tăng năng suất và biến đổi khí hậu cũng khiến cho nhiều sinh vật gây hại phát sinh, phá hoại trên diện rộng. Trong những trường hợp này, nếu không sử dụng thuốc BVTV để phòng, trừ dịch bệnh, ngành nông nghiệp sẽ tổn hại rất lớn. Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc BVTV cũng có thể gây ra nhiều hậu quả, như dư lượng thuốc BVTV còn tồn dư trên nông sản, làm giảm chất lượng và khả năng cạnh tranh của nông sản trên thị trường, làm ngộ độc cấp tính người tiêu dùng; làm tăng nguy cơ về an toàn thực phẩm; diệt cả côn trùng và vi sinh vật có ích (thiên địch), là điều kiện để dịch bệnh phát triển, làm tăng chi phí sản xuất, tăng giá thành sản phẩm…  Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả Để sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả, nhà nông cần phải thực hiện nguyên tắc 4 đúng bao gồm: đúng thuốc, đúng lúc, đúng liều lượng và nồng độ, đúng cách; tuân thủ thời gian cách ly và thu gom bao bì thuốc BVTV sau sử dụng về đúng nơi quy định; bảo đảm hiệu quả, an toàn cho người, an toàn thực phẩm, hạn chế đến mức thấp nhất về ô nhiễm môi trường, bảo vệ hệ sinh thái. Nguyên tắc đúng thuốc: Đây là điều kiện tiên quyết trong việc đảm bảo hiệu quả khi phun. Khi sử dụng thuốc BVTV, cần phải biết rõ loài sâu bệnh cần phòng trừ, tham vấn ý kiến cán bộ chuyên môn BVTV hoặc cán bộ nông nghiệp địa phương. Ưu tiên lựa chọn sử dụng các loại thuốc có tác động chọn lọc, có hiệu lực cao, thời gian cách ly ngắn và ít độc đối với sinh vật có ích, động vật máu nóng. Cần chọn mua những loại thuốc an toàn với cây trồng, ít gây hại với người tiêu thụ sản phẩm, đặc biệt chú ý khi mua và sử dụng thuốc diệt cỏ. Nguyên tắc sử dụng thuốc đúng nồng độ, liều lượng: Cần sử dụng đúng nồng độ, liều lượng bao gồm lượng thuốc và lượng nước pha trộn để phun trên một đơn vị diện tích cây trồng theo hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc khuyến cáo của cán bộ kỹ thuật. Việc tùy tiện tăng nồng độ thuốc lên cao sẽ gây nguy hiểm cho người sử dụng, cây trồng, vật nuôi, môi trường và làm tăng chi phí; còn nếu phun ở nồng độ quá thấp sẽ làm cho sâu bệnh nhờn thuốc, kháng thuốc, tạo nguy cơ bùng phát dịch. Để đảm bảo sử dụng đúng liều lượng, nồng độ, phải có dụng cụ cân, đong thuốc, không ước lượng bằng mắt, không bốc thuốc bột bằng tay. Phải phun hết lượng thuốc đã pha trộn, không để dư thừa qua hôm sau hay lần sau. Nguyên tắc sử dụng thuốc đúng lúc: Thông thường, mỗi loại sâu bệnh đều chỉ phát triển ở một giai đoạn cụ thể trên cây trồng, và phụ thuộc vào cả yếu tố thời tiết. Công tác thăm đồng rất quan trọng. Vì nó giúp kịp thời phát hiện sớm các loại sâu bệnh. Cần phun thuốc vào thời điểm sâu bệnh dễ bị tiêu diệt, phun ở giai đoạn tuổi nhỏ đối với sâu và ở giai đoạn đầu đối với bệnh. Phun vào lúc trời râm mát, không có gió to để thuốc tiếp xúc bám dính tốt hơn trên bề mặt lá. Hạn chế phun lúc cây đang ra hoa. Việc phun thuốc khi trời nắng nóng sẽ làm giảm hiệu lực của thuốc, còn phun khi trời sắp mưa có thể làm rửa trôi thuốc. Không phun thuốc vào thời điểm sắp thu hoạch (thời gian cách ly tùy thuộc từng loại thuốc, thường có khuyến cáo là thời gian trước thu hoạch). Phun khi mật độ sâu, tỷ lệ bệnh đạt đến ngưỡng gây hại kinh tế. Nguyên tắc sử dụng thuốc đúng cách: Đa số các loại thuốc BVTV được khuyến cáo phun lên cây trồng, bên cạnh đó cũng có một số loại thuốc dùng để rắc hoặc rải xuống đất để trừ dịch hại, người sử dụng cần đọc kỹ các thông tin hướng dẫn sử dụng được ghi trên bao bì để sử dụng cho đúng. Việc trang bị các loại bảo hộ lao động: Kính, khẩu trang, găng tay, áo mũ bảo hộ sẽ làm hạn chế việc thuốc tiếp xúc hoặc xâm nhập vào trong cơ thể người phun thuốc. Bên cạnh đó, người sử dụng cũng thường xuyên hỗn hợp nhiều loại thuốc BVTV với nhau để giảm công phun, tuy nhiên không phải lúc nào cũng có thể sử dụng biện pháp này được bởi vì mỗi loại thuốc BVTV đều có những đặc tính về lý tính, hóa tính khác nhau. Hỗn hợp thuốc chưa đúng kỹ thuật sẽ làm giảm tác dụng của hỗn hợp, cũng như tính năng tác dụng của từng loại thuốc. Như vậy có thể thấy việc áp dụng không đúng và hoặc không đủ nguyên tắc 4 đúng trong sử dụng thuốc BVTV sẽ để lại những hậu quả như: hiệu quả phòng trừ dịch hại thấp, ảnh hưởng ngộ độc cho cây trồng, lãng phí tiền của của người sử dụng gây ô nhiễm môi trường và có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của người sử dụng. Để đảm bảo hiệu quả phòng trừ dịch hại, an toàn cho cây và sức khỏe của mình, bà con nông dân cần đọc kỹ nhãn thuốc và tuân thủ theo đúng hướng dẫn của nhà sản xuất. Thường xuyên tham dự các lớp tập huấn về sử dụng an toàn hiệu quả thuốc BVTV của các cơ quan chuyên ngành về trồng trọt. Khi chưa biết rõ về tính năng, công dụng và cách sử dụng của một loại thuốc nào đó, nên liên hệ trực tiếp với nhà sản xuất để được tư vấn, tuyệt đối không dùng thuốc BVTV tùy tiện theo thói quen và suy đoán. Ngành nông nghiệp đang đối mặt với một trong những thách thức lớn như biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường. Khoảng 30.000 loài cỏ dại, 10.000 loài côn trùng cùng nhiều loại nấm bệnh, vi khuẩn, virus ảnh hưởng đến cây trồng. Nông nghiệp càng thâm canh thì nguy cơ sâu bệnh càng nhiều. Làm thế nào để nuôi sống chín tỷ người trên thế giới vào năm 2050 theo cách bền vững, thân thiện với môi trường? Theo các chuyên gia khuyến nông, dùng thuốc bảo vệ thực vật là một trong những cách góp phần hạn chế sâu bệnh, mùa màng ít bị hư hại, song cũng không nên lạm dụng. Người nông dân cần sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hợp lý để hạn chế ảnh hưởng đến môi trường, khiến nhiều loài thiên địch của sâu bọ biến mất, tăng giá thành đầu tư... Tạo ra nông sản tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, không an toàn có thể khiến người nông dân thua thiệt ngay chính trên sân nhà. Bà con cần nắm nguyên tắc gồm đúng thuốc, đúng liều, đúng lúc và đúng cách. Nắm rõ nguyên tắc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật Đúng thuốc: mỗi loại sâu bệnh lại có những đặc tính khác nhau. Bệnh nào thì dùng thuốc đó. Chọn đúng thuốc mới cho hiệu quả bảo vệ năng suất cây trồng. Sản phẩm cần chất lượng, thân thiện môi trường, tránh loại không có trong danh mục cho phép. Bà con có thể tải phần mềm tra cứu Thuốc bảo vệ thực vật miễn phí của Cục Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn) để tìm hiểu hoạt chất có trong thuốc, hàm lượng, liều lượng và cách sử dụng. Đúng liều: liều lượng thuốc được hướng dẫn trên bao bì của nhà sản xuất, không nên lạm dụng vì lượng dư thừa có thể ảnh hưởng đến các sinh vật có lợi khác, bất lợi đến chính cây trồng. Nông sản khi thu hoạch có thể bị tồn dư thuốc trừ sâu. Nếu tự ý giảm liều lượng khiến cho sâu bệnh không bị tiêu diệt mà còn gây lờn thuốc, khó khăn hơn. Đúng lúc: các loại sâu bệnh có thể phát triển mạnh ở từng giai đoạn khác nhau. Dựa vào kinh nghiệm làm nông, bà con có thể phát hiện những thời điểm sớm sâu bệnh sinh sôi, phát triển để phun thuốc đúng lúc. Các thời điểm phù hợp để phun thuốc bảo vệ thực vật như trời râm mát, không mưa, không gió to... Hạn chế phun thuốc trừ sâu bệnh vào lúc cây mới ra hoa, trổ bông, sắp đến thời gian thu hoạch. Đúng cách: thuốc bảo vệ thực vật dạng viên, dạng pha với nước... sẽ có cách sử dụng khác nhau. Người nông dân nên đọc kỹ hướng dẫn của nhà sản xuất để dùng đúng cách. Khi phun cần chú ý dùng ngay trên sâu bệnh, tính toán hướng gió nếu thuốc thuộc dạng phun. Bà con cũng cần trang bị dụng cụ, thiết bị lao động cần thiết... Một nông dân Hà Tĩnh phun thuốc khi vừa gieo mạ. Ảnh: Đức Hùng. Sản xuất, quản lý thuốc bảo vệ thực vật hướng đến môi trường Nhiều năm nay, cơ quan chức năng và nhà sản xuất tổ chức nhiều chương trình, cung cấp tài liệu hướng dẫn bà con dùng thuốc an toàn, có trách nhiệm, giảm lượng dùng nhưng không làm ảnh hưởng đến năng suất cây trồng. Ngành công thương cũng như ngành bảo vệ thực vật từng bước siết chặt thị trường thuốc trừ sâu bệnh trên cây trồng, góp phần ổn định sản xuất nông nghiệp... Việt Nam hiện quản lý thuốc theo danh mục, có hơn 4.000 loại được phép sử dụng. Mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật tức các chất tồn dư trong thực phẩm do sử dụng thuốc bảo vệ thực vật (MRL) cho phép phải tuân thủ theo quy định. Thông qua các chương trình như "1 phải 5 giảm", "3 giảm 3 tăng", trong đó có giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn mà hiện nay chất lượng nông sản tăng lên đáng kể. Một số trái cây của Việt Nam đạt tiêu chuẩn như GlobalGAP, được xuất khẩu sang nhiều nước, có mặt ở những thị trường khó tính như Nhật, châu Âu, Mỹ. Nhiều công ty sản xuất đẩy mạnh nghiên cứu sản phẩm thân thiện môi trường, hướng đến sự phát triển bền vững trong ngành nông. Thuốc phải đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt về đăng ký sử dụng của cơ quan chức năng để không gây ra rủi ro cho con người, động vật, môi trường. Song trên thị trường hiện nay có nhiều loại thuốc bảo vệ thực vật. Cùng một loại sâu bệnh trên một loại cây trồng có thể có hàng chục sản phẩm của những công ty khác nhau. Tại một đại lý có đến hàng trăm nhãn thuốc bảo vệ thực vật với nhiều công dụng, hiệu quả. Đại lý và người nông dân có nhiều sự lựa chọn trong mua bán, sử dụng song cũng khiến họ lúng túng. Anh Kiên (chủ một cửa hàng tại Long An) cho biết, lắm lúc cửa hàng bán thuốc cũng dựa vào thói quen. Người nông dân cũng vì vậy dễ mua phải hàng kém chất lượng, hàng nhái hàng giả, ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng nông sản. Công nghệ in 3D, mã QR giúp nhận diện sản phẩm chính hãng Người nông dân nên tìm hiểu và chọn mua sản phẩm chính hãng của thương hiệu lớn, bán ở các cửa hàng quen thuộc, uy tín. Cần tránh mua phải hàng giả, hàng nhái vì những sản phẩm này không đảm bảo các tiêu chuẩn chất lượng. Sử dụng điện thoại thông minh kiểm tra mã QR, Cap-seal trên sản phẩm là một trong những cách để phân biệt hàng thật, hàng giả. Nếu chọn mua sản phẩm của Bayer, bà con còn có thể phân biệt hàng chính hãng bằng cách tải miễn phí ứng dụng Bayer CapSeal Advanced phiên bản tiếng Việt tại App Store của Iphone và CH Play cho các dòng điện thoại Android; mua hàng chính hãng, trực tiếp qua mạng với ứng dụng MyAgrolink của Bayer. Người nông dân nên biết rõ sản phẩm mình cần, kiểm tra kỹ logo Bayer trên sản phẩm trước khi mua, không mua hàng không rõ nguồn gốc, bán trôi nổi trên thị trường. Logo Bayer in 3D, quét mã QR trên sản phẩm giúp phân biệt hàng thật, giả. Cùng với nỗ lực của nhà nước, các doanh nghiệp thuốc có uy tín phát triển công nghệ, phương án hỗ trợ nông dân nhận dạng và chọn lựa đúng sản phẩm chính hãng, nâng cao hiệu quả sử dụng. Giải pháp sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sao cho hợp lý phải đến từ nhiều phía. Nhưng quan trọng vẫn là người nông dân chọn đúng sản phẩm chất lượng, thân thiện môi trường và dùng đúng cách để nông sản an toàn, nâng cao năng suất. Đó cũng là cách để phát triển nền nông nghiệp bền vững. Kim Uyên |
