Hướng dẫn lập “Sơ đồ tư duy sinh học tế bào lớp 10” đầy đủ, chi tiết nhất và phần kiến thức tham khảo là tài liệu cực hữu dụng bộ môn Sinh học cho các bạn học sinh và các thầy cô giáo tham khảo. Show Sơ đồ tư duy sinh học tế bào lớp 10MẪU SỐ 1 MẪU SỐ 2 MẪU SỐ3 MẪU SỐ4 Kiến thức mở rộng vềthành phần hóa học của tế bàoTế bào là một hỗn hợp phức tạp nhiều chất hữu cơ và chất vô cơ. Chất hữu cơ gồm: - Prôtêin có cấu trúc phức tạp gồm các nguyên tố: Cacbon (C), ôxi (O), hiđrô (H), nitơ (N), lưu huỳnh (S), phôtpho (P), trong đó N là nguyên tố đặc trưng cho chất sống. - Gluxit gồm 3 nguyên tố là C, H, O trong đó tỉ lệ H : O luôn luôn là 2H : 1 O. - Lipit cũng gồm 3 nguyên tố là C, H, O trong đó tỉ lệ H : O thay đổi tuỳ loại lipit. - Axit nuclêic gồm 2 loại: ADN (axit đêôxiribônuclêic) và ARN (axit ribônuclêic). Chất vô cơ bao gồm các loại muối khoáng như canxi (Ca), kali (K), natri (Na), sắt (Fe), đóng (Cu)... I. Các nguyên tố hóa học và nước1. Các nguyên tố hóa học - Trong 92 nguyên tố hoá học, chỉ có vài chục nguyên tố cấu tạo nên cơ thể sống. Trong vài chục nguyên tố đó các nguyên tố C, H, O, N chiếm 96% khối lượng cơ thể sống. - Cacbon là nguyên tố quan trọng trong việc tạo nên sự đa dạng cảu vật chất hữu cơ. - Các nguyên tố cấu tạo nên tế bào được chia làm 2 loại: Nguyên tố đại lượng và nguyên tố vi lượng + Nguyên tố đại lượng: Tham gia cấu tạo nên các đại phân tử hữu cơ + Nguyên tố vi lượng: Tham gia cấu tạo nên các enzim, vitamin,... II. Nước và vai trò của nước trong tế bào1. Cấu trúc và đặc tính lý hoá của nước - Phân tử nước được cấu tạo từ 1 nguyên tử ôxy với 2 nguyên tử hyđrô bằng liên kết cộng hóa trị. - Phân tử nước có tính phân cực. - Giữa các phân tử nước có lực hấp dẫn tĩnh điện (do liên kết hyđrô) tạo ra mạng lưới nước. 2. Vai trò của nước đối với tế bào - Là thành phần cấu tạo và dung môi hoà tan và vận chuyển các chất cần cho hoạt động sống của tế bào. - Là môi trường và nguồn nguyên liệu cho các phản ứng sinh lý, sinh hoá của tế bào. - Tham gia điều hoà, trao đổi nhiệt của tế bào và cơ thể… II. Cacbonhidrat và Lipit1. Cacbonhyđrat (đường) a. Cấu tạo chung - Hợp chất hữu cơ chứa 3 nguyên tố: C, H, O. - Cấu tạo theo nguyên tắc đa phân. Đơn phân: Glucôzơ, fructôzơ, galactôzơ. b. Các loại cacbonhydrat * Đường đơn: (monosaccarit) - Gồm các loại đường có từ 3-7 nguyên tử C. - Đường 5 C (Ribôzơ,đeôxyribôzơ), đường 6 C (Glucôzơ, Fructôzơ, Galactôzơ). *Đường đôi: (Disaccarit) - Gồm 2 phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng liên kết glucôzit. - Mantôzơ (đường mạch nha) gồm 2 phân tử Glucôzơ, Saccarôzơ (đường mía) gồm 1 phân tử Glucôzơ và 1 phân tử Fructôzơ, Lactôzơ (đường sữa) gồm 1 phân tử glucôzơ và 1 phân tử galactôzơ. * Đường đa: (polisaccarit) - Gồm nhiều phân tử đường đơn liên kết với nhau bằng liên kết glucôzit. - Glicôgen, tinh bột, xenlulôzơ, kitin… c. Chức năng của Cacbohyđrat - Là nguồn cung cấp năng lượng cho tế bào. - Tham gia cấu tạo nên tế bào và các bộ phận của cơ thể… 2. Lipit (chất béo) a. Cấu tạo của lipit * Lipit đơn giản: (mỡ, dầu, sáp) - Gồm 1 phân tử glyxêrol và 3 axit béo * Phôtpholipit: (lipit đơn giản) - Gồm 1 phân tử glyxêrol liên kết với 2 axit béo và 1 nhóm phôtphat (alcol phức). * Stêrôit: - Là Colesterôn, hoocmôn giới tính ơstrôgen, testostêrôn. * Sắc tố và vitamin: - Carôtenôit, vitamin A, D, E, K… b. Chức năng - Cấu trúc nên hệ thống màng sinh học.
- Nguồn năng lượng dự trữ. - Tham gia nhiều chức năng sinh học khác. III. Protein1. Cấu trúc của protein - Protein là phân tử có cấu trúc đa dạng nhất - Protein được cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, đơn phân là các axit amin - Có 20 loại axit amin khác nhau. - Các protein khác nhau về số lượng, thành phần, trật tự sắp xếp của các axit aminà Cấu trúc và chức năng đa dạng. a. Cấu trúc bậc một - Các axit amin liên kết với nhau tạo thành chuỗi pôlipeptit. - Cấu trúc bậc 1 là trình tự sắp xếp đặc thù của của các loại axit amin trong chuỗi. b. Cấu trúc bậc hai - Chuỗi pôlipeptit bậc 1 co xoắn hoặc gấp nếp c. Cấu trục bậc ba - Chuỗi pôlipeptit bậc 2 tiếp tục xoắn tạo nên cấu trúc không gian 3 chiều đặc trưng. d. Cấu trúc bậc bốn - Do 2 hay nhiều chuỗi pôlipeptit có cấu trúc bậc 3 tạo thành. - Cấu trúc của prôtêin quy định chức năng của nó. Khi cấu trúc không gian bị phá vỡ (do nhiệt độ cao, độ pH …) thì prôtêin bị mất chức năng. - Hiện tượng protein bị biến đổi cấu trúc không gian gọi là hiện tượng biến tính của protein. 2. Chức năng của Protein - Cấu tạo nên tế bào và cơ thể - Dự trữ nguyên liệu - Vận chuyển các chất - Bảo vệ cơ thể - Thu nhận thông tin - Xúc tác phản ứng. IV. Axit Nucleic1. Axit đêôxiribônuclêic - (ADN) a. Cấu trúc hóa học của ADN - ADN cấu tạo từ các nguyên tố C, H, O, N, P - ADN là một đại phân tử, cấu trúc theo nguyên tắc đa phân gồm nhiều đơn phân là các nuclêôtit (viết tắt là Nu) b. Cấu tạo một nuclêôtit - Đơn phân của ADN là Nucleotit, cấu trúc gồm 3 thành phần: - Đường đêoxiribôza: C5H10O4 - Axit phốtphoric: H3PO4 - Bazơ nitơ: Gồm 2 loại chính: Purin và pirimidin: + Purin: Nuclêôtit có kích thước lớn hơn: A (Adenin) và G (Guanin) (có cấu tạo vòng kép) + Pirimidin: Nuclêôtit có kích thước nhỏ hơn: T (Timin) và X (Xitozin) (có cấu tạo vòng đơn) - Tất cả các nuclêôtit đều giống nhau thành phần đường và photphat, nên người ta vẫn gọi tên thành phần bazơ nitơ là tên Nu: Nu loại A, G, T, X... - Bazơ nitơ liên kết với đường tại vị trí C thứ 1; nhóm photphat liên kết với đường tại vị trí C thứ 5 tạo thành cấu trúc 1 Nucleotit. 2. Axit ribônuclêic - ARN a. Khái niệm - ARN được cấu tạo từ các nucleotit (có 3 loại: mARN, tARN, rARN) - Có trong nhân, nhiễm sắc thể, ty thể, lạp thể, đặc biệt có nhiều trong ribôsôm - Trong ARN thường có nhiều base nitơ chiếm tỉ lệ 8-10% - Hầu hết đều có cấu trúc bậc một (trừ mARN ở đoạn đầu). b. Cấu trúc * Thành phần cấu tạo. - Là đại phân tử hữu cơ, cấu tạo theo nguyên tắc đa phân, gồm nhiều đơn phân liên kết với nhau tạo thành. - Có cấu tạo từ các nguyên tố hoá học: C, H, O, N, P. * Cấu trúc đơn phân (nuclêôtit) Một đơn phân (nuclêôtit) được cấu tạo bởi 3 thành phần: - Đường ribôz: C5H10O5 - Axit phốtphoric: H3PO4 - Bazơ nitric gồm 2 loại chính: Purin và pirimidin + Purin: Nucleotit có kích thước lớn hơn gồm A (Adenin) và G (Guanin) + Pirimidin: Nucleotit có kích thước nhỏ hơn gồm U (uraxin) và X (Xitozin) Sự tạo thành mạch giống như ADN |
