Mới đây mạng xã hội lại một phen nhốn nháo khi vào dịp cuối năm 2016, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, không biết vô tình hay cố ý, đã nhấn mạnh cụm từ “vai trò đầu tàu” của thành phố Hồ Chí Minh và thủ đô Hà Nội cùng nhiều địa phương khác như Hải Phòng, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Bình Dương, Cần Thơ, thậm chí là Long An, với kỳ vọng các địa phương này “trở thành đầu tàu kinh tế cho cả nước”. Điểm tương đồng đáng lưu ý này trong các bài phát biểu nhanh chóng được phát hiện và được nhiều người mổ xẻ, có người cho rằng đó là chuyện bình thường vì chúng chỉ là những phát biểu mang tính khích lệ. Tuy nhiên, đã có người phản đối vì cho rằng khái niệm “đầu tàu kinh tế” này nghe như một trò hề. Tôi chợt nhớ có bài hát rằng “một đoàn tàu có mấy sân ga, xin em xem anh như một ga nhỏ dọc đường”. Như vậy một đoàn tàu có thể có nhiều sân ga, nhưng một con tàu không thể có quá hai đầu (đầu thuận và đầu ngược lại). Thậm chí ngay cả các ga tàu, tuy có nhiều, nhưng chính yếu cũng thường chỉ là một, hai chứ không phải ở đâu cũng là ga chính. Nói như thế để thấy quan điểm muốn nơi nào cũng trở thành đầu tàu kinh tế, nghe thì vui tai, nhưng thực ra ẩn chứa nhiều thách thức mà Việt Nam phải đối mặt. Thứ nhất, chính là sự phân bố nguồn lực kinh tế. Tất nhiên, không vì lời nói của Thủ tướng rằng chỗ nào cũng cần trở thành đầu tàu mà phán xét chính sách của ông ấy. Tuy nhiên, trên thực tế, nếu “đầu tàu kinh tế” mọc khắp nơi thì sẽ dẫn đến tình trạng phân bố nguồn lực dàn trải và thiếu hiệu quả. Để phát triển các ngành công nghiệp mũi nhọn, hay các ngành dịch vụ mũi nhọn mang về GDP và môi trường sống tốt cho quốc gia, một số thành phố nhất định (không nhiều) cần phải được tập trung nguồn lực. Mới đây, dư luận rất bức xúc khi nguồn tiền từ thu thuế và GDP của thành Phố Hồ Chí Minh cao ngất ngưỡng, nhưng lượng tiền trả ngược đầu tư cho địa phương này lại giảm mạnh, trong khi các thành phố kém phát triển, nguồn thu thấp thì lại được phân bố rất đậm. Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng làm như vậy sẽ khiến Sài Gòn trở nên kiệt sức trước nhu cầu đầu tư. Người ta ví von, một đứa trẻ đang ăn, đang lớn, làm ra tiền của lại bị cắt giảm chén cơm của nó một cách mạnh bạo, về lâu dài ai sẽ gánh vác đại cục? Nguyên tắc căn bản của đầu tư chính là nguồn lực luôn có hạn, nhu cầu thì vô hạn, vậy nên phải biết chọn điểm phân bố đầu tư hợp thời, hợp thế, từ đó kích thích tăng trưởng của địa phương đó trong khi tìm cách khai thác thế mạnh của các địa phương khác để tạo ra liên kết vùng. Hiểu một cách nôm na, với các đặc tính tự nhiên và xã hội của Việt Nam hiện nay, sẽ có một hoặc hai, hay cùng lắm là 3 khu vực cần được tập trung đầu tư để trở thành đầu tàu, mở rộng chân rết cùng kéo các vùng lân cận phát triển dựa theo kế hoạch liên kết vùng. Thứ hai, việc phát biểu “muôn nơi như một” cho thấy phía Chính phủ dường như vẫn loay hoay trong việc đặt trọng tâm, hay nói chính xác hơn là xác định trọng tâm phát triển kinh tế của từng vùng. Ví dụ, khu vực Cần Thơ, Long An hay Đồng bằng sông Cửu Long lẽ ra nên đặt trọng tâm vào nông nghiệp sạch, nông nghiệp chất lượng cao; Bình Dương là khu công nghiệp mới giảm tải yêu cầu hạ tầng cho Sài Gòn, Đồng Nai; còn Sài Gòn là khu dịch vụ tài chính - kinh tế trọng điểm, là điểm mấu chốt để mở đường ra cho các vùng lân cận (nông nghiệp, công nghiệp lẫn dịch vụ). Điều này tương tự với Đà Nẵng với hệ thống cầu cảng, du lịch là ưu thế; khu vực Quảng Ninh, Hải Phòng cũng cần được xác định các thế mạnh tương tự (ví dụ công nghiệp khai khoáng, du lịch); trong khi Hà Nội là thủ đô văn hóa, trung tâm đầu não chính trị. Nói như thế chỉ là những ví dụ mang tính gợi mở, còn nhiệm vụ xác định trọng tâm của từng vùng của chính phủ phải rõ ràng, cụ thể mới mong có chiến lược liên kết vùng và phát triển toàn diện đất nước. Về mặt hình thức, để xảy ra sự trùng lắp khái niệm “đầu tàu” trong các bài phát biểu của Thủ tướng Phúc trước hết phải trách ông Phúc chủ quan và thiếu cẩn trọng trong khâu xử lý bài phát biểu. Nếu ông Phúc biết sự chồng chéo này mà vẫn cố ý không điều chỉnh, tức tầm nhìn và triết lý quản trị đất nước của ông, như đã trình bày, chưa kỹ càng. Trong khi đó, bộ phận soạn thảo phát biểu của Thủ tướng Phúc dường như cũng mơ hồ và cẩu thả về nội dung mà họ soạn thảo. Một quốc gia muốn phát triển, trước hết triết lý quản trị đất nước phải rõ ràng và có tầm nhìn, sau đó việc thực hiện phải nghiêm túc và bài bản, ngay cả trong việc soạn thảo một bài phát biểu để thủ tướng vực dậy lòng dân. * Blog của Cao Huy Huân là blog cá nhân. Các bài viết trên blog được đăng tải với sự đồng ý của Ðài VOA nhưng không phản ánh quan điểm hay lập trường của Chính phủ Hoa Kỳ. Năm 2016, mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng kinh tế - xã hội của thành phố đã đạt được những kết quả khá ấn tượng. Tổng sản phẩm xã hội thành phố tăng 8,05% và chiếm hơn 23% GDP của cả nước. Thu ngân sách đạt 303.816 tỷ đồng, tăng 10,8% so cùng kỳ, chiếm hơn 30% tổng thu ngân sách quốc gia. Đã có 36 nghìn doanh nghiệp đăng ký thành lập mới, tăng 12,7%. Đón khách du lịch quốc tế vượt qua con số năm triệu lượt người. Thu hút đầu tư nước ngoài đạt khá, nhất là đầu tư vào khu công nghệ cao. Các lĩnh vực văn hoá - xã hội có nhiều tiến bộ, an ninh trật tự được giữ vững. Đã hoàn thành cơ bản việc cung cấp nước sạch cho người dân. Bảy chương trình đột phá cũng đã đạt được một số kết quả bước đầu. Trước yêu cầu phát triển và nâng cao chất lượng sống tốt, Chủ tịch UBND thành phố Nguyễn Thành Phong cho rằng, năm 2017 sẽ tập trung tái cấu trúc kinh tế, cải thiện môi trường đầu tư, khuyến khích khởi nghiệp. Phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng, giảm ùn tắc giao thông, ngập nước, ô nhiễm môi trường, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm… Thành phố đặt trọng tâm chuyển dịch cơ cấu kinh tế trên cơ sở rà soát quy hoạch, phát triển các ngành, lĩnh vực, sản phẩm chủ yếu. Trong đó dịch vụ logistics sẽ làm tốt hơn vai trò đầu mối trung chuyển hàng hóa cho vùng kinh tế trọng điểm phía nam, đầu mối xuất nhập khẩu hàng hóa cho cả nước và quốc tế. Ngành du lịch sẽ phải đa dạng hóa sản phẩm để xứng đáng là ngành mũi nhọn. Ưu tiên phát triển các ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, công nghiệp hỗ trợ, các ngành công nghệ cao, thân thiện môi trường. Phát triển nông nghiệp đô thị hiện đại, theo hướng nông nghiệp công nghệ cao, công nghệ sinh học. Thành phố đưa ra chỉ tiêu khá cao về phát triển doanh nghiệp, phấn đấu đến cuối năm có thêm 50 nghìn doanh nghiệp mới. Để hỗ trợ khởi nghiệp, thành phố dành gói đầu tư một nghìn tỷ đồng và các chính sách ưu đãi, cải thiện môi trường đầu tư, cải cách hành chính và kịp thời tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp. Cùng với việc chủ động thu hút đầu tư nước ngoài, các tập đoàn đa quốc gia thông qua các chương trình, dự án... Trước bài toán khó về thu chi ngân sách, nhất là nguồn vốn cho đầu tư phát triển, thành phố triển khai các giải pháp tích cực, chặt chẽ. Năm 2017, chỉ tiêu thu ngân sách được giao là 347.882 tỷ đồng, tăng thu hơn 46 nghìn tỷ đồng, trong đó thu nội địa tăng tới 26%; trong khi mức điều tiết cho thành phố giảm từ 23% xuống 18%. Lãnh đạo thành phố cho biết, sẽ bảo đảm chi cho an sinh xã hội, giáo dục, y tế, các dự án thuộc bảy Chương trình đột phá; tiếp tục đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư phát triển hạ tầng, cung cấp các dịch vụ công. Tập trung giảm ùn tắc giao thông, nhất là khu vực sân bay Tân Sơn Nhất với sáu dự án giảm kẹt xe đường vào sân bay. Hoàn chỉnh các dự án, công trình giao thông trọng điểm, khép kín đường vành đai, xây dựng thêm cầu vượt… cùng những giải pháp tăng cường vận tải hành khách công cộng. Công ty Đầu tư Tài chính nhà nước thành phố làm nòng cốt thu hút nguồn vốn xã hội và khai thác có hiệu quả nguồn vốn của Nhà nước (mặt bằng, nhà xưởng, quyền sử dụng đất...). Mặc dù chịu áp lực lớn về ngân sách, nhưng thành phố vẫn dành hai nghìn tỷ đồng cho kích cầu đầu tư, hỗ trợ và khuyến khích doanh nghiệp đổi mới thiết bị, ứng dụng khoa học - công nghệ. Cùng với việc chăm lo phát triển đội ngũ nhân lực khoa học - công nghệ trình độ cao. Xây dựng chuỗi Công viên phần mềm Quang Trung nhằm chia sẻ nguồn lực, thu hút đầu tư, phát triển thị trường, hợp tác quốc tế trong lĩnh vực khoa học - công nghệ. Đề án “Xây dựng đô thị thông minh” cũng đang được nghiên cứu, trước mắt là những vấn đề thiết thực như giao thông thông minh, chính quyền điện tử, thực hiện công khai, minh bạch, gắn với đẩy mạnh việc phân cấp, ủy quyền, làm rõ trách nhiệm cá nhân, trách nhiệm giải trình của người đứng đầu cơ quan, đơn vị. Để làm tốt vai trò đầu tàu kinh tế, trong điều kiện mới, thành phố phải có sự bứt phá, vươn lên. Sự đòi hỏi, sâu sát, quyết liệt trong chỉ đạo của đồng chí Bí thư Thành ủy TP Hồ Chí Minh Đinh La Thăng đã thúc đẩy sự chuyển biến trong hành động, khẩn trương đưa Nghị quyết vào cuộc sống và giải quyết nhanh những vấn đề bức xúc của người dân. Sự điều hành của người đứng đầu chính quyền thành phố theo hướng kiến tạo, phục vụ hứa hẹn sẽ phát huy tiềm năng còn rất lớn trong nhân dân, kể cả thu hút các nguồn lực trong nước và nước ngoài. Đáp ứng yêu cầu phát triển của thời kỳ hội nhập, thành phố rất cần trung ương xem xét, tháo gỡ những khó khăn về cơ chế, chính sách đối với một đô thị đặc biệt đang có nhiều áp lực về dân số, hạ tầng… cũng như cơ chế để phát huy thế mạnh của vùng kinh tế trọng điểm phía nam nhằm tạo thêm thế và lực cho sự tăng tốc phát triển của đầu tàu kinh tế của khu vực và cả nước. PHẠM PHƯƠNG THẢO Nguyên Chủ tịch HĐND thành phố Hồ Chí Minh |
