Vào ngày 16 tháng 9 năm 1992, một nhà đầu tư (đầu cơ) đã thực hiện “giao dịch của thế kỷ” khi đặt cược một khoản tiền khổng lồ vào việc đồng bảng Anh sẽ giảm giá trị. Ông đã kiếm được hơn 1 tỷ đô la và khiến Ngân hàng Trung ương Anh sụp đổ. Việc kiếm được 1 tỷ USD sau 1 ngày là một kỳ tích, nhưng việc một cá nhân có thể phá hủy hệ thống tiền tệ của của 1 quốc gia thì có lẽ phải gọi là không tưởng. Con người phi thường này có tên là George Soros.  Để nắm được cách Soros kiếm tiền từ việc đánh cược với đồng bảng Anh, chúng ta hãy nói một chút về bối cảnh lúc đó. Sau Thế chiến thứ hai, các nước châu Âu muốn hợp tác với nhau để tạo ra 1 thị trường chung nhằm cạnh tranh với Hoa Kỳ. Kết quả của những nỗ lực này là việc thành lập Liên minh Châu Âu (EU) nổi tiếng. Tuy nhiên, vào thời điểm đó, tổ chức này không sử dụng đơn vị tiền tệ chung mà sử dụng cơ chế Tỷ giá hối đoái Châu Âu (ERM). Trong hệ thống này, các quốc gia duy trì tỷ giá hối đoái giữa đơn vị tiền tệ của họ và đồng mark Đức trong biên độ +/- 6% tỷ giá đã thỏa thuận. Với cơ chế này, các Ngân hàng Trung ương phải giám sát chặt chẽ và can thiệp vào thị trường để đảm bảo rằng tỷ giá vẫn nằm trong biên độ chấp nhận được. Nước Anh quyết định tham gia ERM vào năm 1990 với tỷ giá hối đoái là 2.95 Deutschmark (DM) cho 1 bảng Anh (GBP). Chính phủ Anh buộc phải giữ tỷ giá hối đoái trong khoảng 2.78 DM đến 3.13 DM. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh nền kinh tế Anh đang bị ảnh hưởng rất tiêu cực từ suy thoái kinh tế thế giới với tỷ lệ thất nghiệp cao lên tới 12.7%. Do đó, vào năm 1992, Anh bắt buộc phải thúc đẩy đầu tư và chi tiêu bằng cách cắt giảm lãi suất, và chính việc này đã gây ra sức ép mất giá kinh khủng tới đồng bảng Anh. Nói nôm na, việc giảm lãi suất sẽ khiến đồng bảng trở nên “rẻ” hơn. Tuy nhiên, đồng bảng Anh chưa giảm mạnh về giá trị là do thị trường đang tin vào lời hứa của chính phủ Anh. Chừng nào mọi người còn tin rằng Anh sẽ cam kết tỷ giá 1 bảng Anh tương đương 2.95 mark Đức thì tỷ giá vẫn được duy trì.Và đây là lúc mà Soros hành động. Ông đã có một vị thế 1,5 tỷ USD đặt cược rằng đồng bảng Anh sẽ giảm giá trị (vị thế short sell). Việc bán khống một loại tiền tệ diễn ra như thế nào? Bạn sẽ tới gặp một ngân hàng và vay tiền, giả sử 100 bảng Anh. Họ sẽ đưa bạn 100 bảng Anh và yêu cầu trả lại sau vài ngày cùng với tiền lãi (theo thỏa thuận trước đó). Bạn cầm 100 bảng Anh đó, và chuyển đổi thành 295 đồng mark Đức theo tỷ giá hối đoái thỏa thuận. Từ đây, nếu bảng Anh mất giá 10%, thì bạn chỉ cần chuyển 295 mark Đức đó trở lại để có 110 bảng Anh, trả lại người cho vay 100 bảng gốc (công 1 chút tiền lãi), và có được lợi nhuận khoảng 10 bảng. Vị thế này có thể đem tới rủi ro kinh khủng. Vì nếu như đồng bảng tăng giá trị lên (ví dụ 50%), bạn sẽ chỉ có thể chuyển 295 mark Đức sang 50 bảng Anh, và sẽ không đủ tiền trả lại người cho vay. Trên lý thuyết, đồng bảng có thể tăng lên bất kỳ giá trị nào, và bạn hoàn toàn có thể mất nhiều hơn số tiền bạn bỏ ra. Soros đã làm gì tiếp theo? Ông gia tăng vị thế của mình từ 1.5 tỷ USD lên 10 tỷ USD sau khi chủ tịch của Ngân hàng Bundesbank, Helmut Schlesinger, phát biểu rằng sau khi tái tổ chức và cắt giảm lãi suất tại Đức, một hoặc hai loại tiền tệ (mark Đức hoặc bảng Anh) sẽ phải chịu áp lực kinh khủng. Ông vay mượn từ bất cứ ai ông có thể, và thị trường hoảng sợ, và bắt đầu bắt chước Soros vay và bán. Vào sáng ngày 17/9/1992, khi thị trường mở cửa, các quan chức Anh đã phản ứng bằng cách mua 1 tỷ bảng, dĩ nhiên không có si nhê gì. Cả thế giới đang bán, và chính phủ Anh không đủ sức mua để chống lại tất cả. Ước tính chính phủ Anh đã chi 27 tỷ bảng dự trữ để mua và không thu lại kết quả gì. Không có sự lựa chọn nào khác, chính phủ Anh buộc phải tăng lãi suất để để ngăn chặn tỷ giá rơi tự do. Vào khoảng giữa trưa, lãi suất được công bố tăng từ 10% lên 12%. Nhưng thật đáng tiếc, dù đã tăng lãi suất lên cao như vậy nhưng đồng bảng Anh gần như không có phản ứng nào, thay vào đó tiếp tục lao dốc. Một lần nữa, để cứu vãn tình hình, chính phủ Anh tiếp tục tuyên bố tăng lãi suất thêm 300 điểm cơ bản, từ 12% lên 15%. Và vẫn như lúc trước, không có một chút tác động nào. Tại thời điểm này, việc Anh sẽ rời khỏi ERM và phá giá tiền tệ chắc chắn sẽ được thực hiện. Vào lúc 7:30 tối hôm đó, bộ trưởng tài chính Anh tổ chức họp báo, tuyên bố sẽ rời khỏi ERM và đồng bảng Anh sẽ được thả nổi trên thị trường. George Soros kiếm được 1 tỷ USD lợi nhuận và trở thành huyền thoại với mệnh danh “nguyên thủ quốc gia không có quốc gia”. |
