Cơ chế thần kinh là gì

So với các loài động vật khác thì hệ thần kinh của con người được cho là tiến hóa vượt trội nhất. Nhờ hệ thần kinh mà chúng ta có thể thực hiện được những hoạt động từ đơn giản nhất cho đến phức tạp nhất, có khả năng biến suy nghĩ thành hành động và thay đổi cuộc sống xung quanh. Để tìm hiểu kỹ hơn về chức năng của hệ thần kinh và cách để có một hệ thần kinh khỏe mạnh, mời quý bạn đọc tham khảo các thông tin dưới đây.

1. Cấu tạo và chức năng của hệ thần kinh

Hệ thần kinh được cấu tạo bởi các mô thần kinh, trong đó bao gồm các tế bào thần kinh đệm và các nơ ron thần kinh. Hệ thần kinh được thiết kế với độ phân hóa cao bậc nhất theo dạng ống và phân bố thành mạng lưới đi khắp các cơ quan trong cơ thể.

Nơron thần kinh có nhiệm vụ cấu thành nên 2 thành phần chính của não đó là hạch thần kinh và tủy sống. Những nơron này có cấu trúc đặc biệt (synapse) giúp dẫn truyền thông tin ra vào cho hệ thần kinh nên nó đóng vai trò vô cùng quan trọng.

Xét trên cấu tạo thì hệ thần kinh bao gồm 2 phần cơ bản đó là thần kinh trung ương và thần kinh ngoại biên. Nắm vai trò chủ chốt chính là thần kinh trung ương với các bộ phận bao gồm não bộ và tủy sống. Trong đó não bộ được chia thành đại não, thân não (não giữa, cầu não, hành não), gian não và tiểu não. Thần kinh ngoại biên là hệ thống các dây thần kinh bao gồm 2 loại: dây sọ (12 đôi) và dây sống (31 đôi).

Xét về chức năng thì hệ thần kinh được phân theo 2 dạng là hệ thần kinh vận động và hệ thần kinh sinh dưỡng (hay hệ thần kinh thực vật). Trong đó hệ thần kinh sinh dưỡng sẽ gồm có phân hệ giao cảm và đối giao cảm chủ yếu kiểm soát hoạt động của các nội quan và các tuyến trong cơ thể, còn hệ thần kinh vận động sẽ chịu trách nhiệm điều khiển hệ cơ xương khớp.

Cấu trúc của hệ thần kinh

Tất cả mọi hoạt động mà bạn thực hiện được đều có sự kết nối với hệ thần kinh. Nó nhắc phổi bạn phải thở, nhắc tim bạn phải đập mỗi ngày. Ngoài ra nó còn điều khiển suy nghĩ cũng như cách bạn nói năng, di chuyển và lưu trữ ký ức trong cuộc đời bạn.

Có thể thấy rằng sở dĩ con người có khả năng thực hiện những phản xạ phức tạp mà nhiều sinh vật khác không thể làm được đều là nhờ cấu trúc phức tạp của hệ thần kinh cao cấp đảm nhiệm.

2. Cách mà hệ thần kinh hoạt động

Khi sinh sống trong bất kỳ môi trường nào thì cơ thể đều sẽ có những cảm nhận, cảm xúc nhất định đối với môi trường đó. Các cơ quan cảm giác sẽ có vai trò truyền tải hàng triệu mã thông tin mà chúng thu thập được tới hệ thần kinh trong cơ thể. Lúc này hệ thần kinh sẽ tích hợp lại và phản ứng với những biến đổi từ môi trường bên ngoài, nhằm đảm bảo cơ thể của chúng ta kịp thời thích nghi và hòa hợp với ngoại cảnh.

Không chỉ giữ vai trò điều hòa, thích nghi với môi trường bên ngoài, hệ thần kinh còn là trung tâm điều khiển và điều tiết tương tác giữa các cơ quan khác, giúp cơ thể trở thành một tổ chức thống nhất và hoạt động nhịp nhàng.

Các tế bào thần kinh được sản sinh ra với số lượng khổng lồ (hàng tỷ tế bào) sẽ giữ nhiệm vụ truyền tải thông tin qua dây thần thần kinh. Giữa các tế bào này tồn tại một khoảng trống (còn gọi là các khớp thần kinh). Một chất dẫn truyền thần kinh sẽ liên kết các tế bào này với nhau, chúng di chuyển xuyên qua các khớp thần kinh và nối từ tế bào này đến tế bào khác. 2 chất dẫn truyền tiêu biểu cần phải kể đến đó là serotonin và dopamine.

Quá trình truyền tải thông tin này sẽ liên tục được thực hiện cho đến khi thông điệp đến được vị trí đích. Trung bình một thông tin có tốc độ vận chuyển lên tới 200 dặm/h. Ví dụ: nếu bạn gặp phải một chấn thương ở bàn chân, ngay lập tức các dây thần kinh tại đây sẽ truyền tín hiệu từ nơron này đến nơron khác để chuyển tới hệ thần kinh trung ương. Não bộ sẽ phản hồi lại cho bạn rằng bạn đang bị đau ở chân để bạn chú ý.

Mỗi ngày hệ thần kinh của cơ thể lại thu thập và truyền tải hàng triệu mã thông tin mới

3. Một số vấn đề có thể gặp phải ở hệ thần kinh

Hệ thần kinh được bảo vệ khá chặt chẽ, cụ thể là não sẽ được hộp sọ che chở, ngoài ra một lớp màng mỏng và các xương trong cột sống có vai trò bảo vệ tủy sống. Đồng thời cả não bộ và tủy sống đều có một chất lỏng trong suốt bao đệm xung quanh đó là dịch não tủy.

Cũng giống như những cơ quan khác, xung quanh hệ thần kinh cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro thương tổn. Sau đây là một số vấn đề có thể gây tổn thương hệ cơ quan này bạn cần hết sức lưu ý:

• Các bệnh lý thần kinh: bệnh đa xơ cứng, Parkinson, bệnh Alzheimer;
• Bệnh nhiễm trùng: viêm màng não, viêm não, bại liệt;
• Bệnh về mạch máu: thiếu máu cục bộ thoáng qua, đột quỵ, tụ máu dưới màng cứng,...;
• Một số vấn đề về thể chất: hội chứng ống cổ tay, bệnh liệt Bell, chấn thương,...

4. Cách để duy trì một hệ thần kinh khỏe mạnh

Để có một hệ thần kinh khỏe mạnh, trí tuệ minh mẫn, sáng suốt thì bạn nên thực hiện những cách sau đây:

• Ngủ đủ giấc và nghỉ ngơi hợp lý: sau một ngày hoạt động hăng say thì não bộ cũng cần được nghỉ ngơi, phục hồi và tái tạo năng lượng. Ngủ đủ giấc sẽ giúp tinh thần bạn trở nên sảng khoái hơn, hạn chế tình trạng cáu kỉnh, ủ rũ và mệt mỏi. Nhờ vậy bạn mới có đủ năng lượng và tỉnh táo để học tập, vui chơi hay xử lý công việc. Mỗi ngày bạn nên ngủ khoảng 6 - 8 tiếng, nên đi ngủ từ 10h tối, không nên thức quá khuya;
• Chế độ dinh dưỡng khoa học: nên tăng cường các thực phẩm chứa nhiều omega-3 (có trong cá thu, cá hồi, cá trích, cá ngừ), vitamin và khoáng chất (vitamin A, B12, C, niacin, thiamin, beta-carotene, kẽm protein,...), không nên sử dụng bia rượu và chất kích thích vì những thứ này đều có hại cho hệ thần kinh;
• Giữ tinh thần lạc quan, thoải mái: khi chúng ta hạnh phúc cơ thể sẽ tiết ra nhiều morphin hơn. Đây còn được gọi là hormone hạnh phúc giúp tinh thần bạn luôn vui vẻ, có nhiều cảm hứng để học tập và làm việc;
• Thường xuyên tập luyện thể dục, thể thao: bạn nên luyện tập một bộ môn thể thao phù hợp với thể chất vì thể dục giúp kích thích các tế bào thần kinh phát triển và tăng cường trí nhớ.

Lối sống lành mạnh sẽ giúp bạn duy trì được một hệ thần kinh khỏe mạnh, minh mẫn

Như vậy bài viết trên đã mô tả chi tiết về cấu tạo cũng như chức năng của hệ thần kinh. Nếu bạn đang gặp phải các bệnh lý thuộc hệ thần kinh thì nên đi khám để được bác sĩ tư vấn điều trị, tránh làm ảnh hưởng tới sức khỏe và cuộc sống hàng ngày.