Bảng tuần hoàn hóa học lớp 7, 8, 9, 10 là một trong những chuyên đề trọng điểm của môn Hóa học trong chương trình THCS và THPT. Monkey sẽ giúp bạn tìm hiểu nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố, cách đọc, ghi nhớ và áp dụng để học tốt bộ môn này. Show
Khái niệm bảng tuần hoàn hóa họcBảng tuần hoàn hoá học có tên gọi đầy đủ là Bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học, còn được viết với tên Bảng tuần hoàn Mendeleev. Đây là phương pháp liệt kê các nguyên tố hoá học thành dạng bảng, dựa trên số hiệu nguyên tử (số proton trong hạt nhân), cấu hình electron và các tính chất hoá học tuần hoàn của chúng. Cấu tạo của bảng nguyên tố hóa họcHiện tại, bảng hệ thống tuần hoàn hóa học đã hoàn thiện với 118 nguyên tố. Các nguyên tố sẽ được sắp xếp từ trái qua phải, từ trên xuống dưới theo quy luật thứ tự tăng dần số hiệu nguyên tử. Vậy cấu tạo của bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học gồm có những gì? Ô nguyên tố hóa họcMỗi nguyên tố hóa học được xếp vào một ô của bảng gọi là ô nguyên tố. Số thứ tự của ô nguyên tố bằng số hiệu nguyên tử của nguyên tố đó. Ví dụ: Nhôm (Al) chiếm ô 13 trong bảng tuần hoàn, vậy:
Chu kìChu kì là dãy các nguyên tố mà nguyên tử của chúng có cùng số lớp electron, được sắp xếp theo chiều điện tích hạt nhân tăng dần. Trong bảng tuần hoàn gồm 7 chu kỳ:
Phân loại chu kì
Như vậy, chu kỳ được bắt đầu bằng 1 kim loại kiềm và kết thúc bằng 1 khí hiếm. Số thứ tự của chu kỳ bằng số lớp electron trong nguyên tử. Lưu ý: Hai hàng cuối bảng là 2 họ nguyên tố có cấu hình e đặc biệt:
Nhóm nguyên tốNhóm nguyên tố là tập hợp các nguyên tố mà nguyên tử có cấu hình electron tương tự nhau, do đó có tính chất hóa học gần giống nhau và được sắp xếp thành một cột. Bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học được phân loại thành 8 nhóm A (đánh số từ IA đến VIIIA) và 8 nhóm B (đánh số từ IB đến VIIIB). Trong đó, mỗi nhóm là một cột, riêng nhóm VIIIB gồm 3 cột. Nguyên tử các nguyên tố trong cùng một nhóm có số electron hóa trị bằng nhau và bằng số thứ tự của nhóm (trừ hai cột cuối của nhóm VIIIB). Nhóm A:
Cấu hình electron hóa trị tổng quát của nhóm A: ⟶ nsanpb ⟶ ĐK: 1≤a≤2; 0≤b≤6 Số thứ tự của nhóm A=a+b ⟶ Nếu a+b≤3 ⇒ Kim loại ⟶ Nếu 5≤a+b≤7 ⇒ Phi kim ⟶ Nếu a+b=8 ⇒ Khí hiếm Ví dụ: ⟶Na(Z=11):1s22s22p63s1⇒IA ⟶O(Z=8):1s22s22p4⇒VIA Nhóm B:Nhóm B gồm 8 nhóm được đánh số từ IIIB đến VIIIB, IB và IIB theo chiều từ trái sang phải trong bảng tuần hoàn.
Cấu hình electron hóa trị tổng quát của nhóm B: ⟶ (n−1)dansb ⟶ ĐK: b=2; 1≤a≤10 Số thứ tự của nhóm: ⟶ Nếu a+b < 8 ⇒ STT nhóm = a+b ⟶ Nếu a+b = 8,9,10 ⇒ STT nhóm = 8 ⟶ Nếu a+b > 10 ⇒ STT nhóm = (a+b)−10 Xem thêm: Hóa trị là gì? Quy tắc hóa trị bạn cần nhớ và cách vận dụng Nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố hóa học trong bảng tuần hoànTrong bảng tuần hoàn nguyên tố hoá học, các nguyên tố được sắp xếp theo 3 nguyên tắc như sau:
Ý nghĩa quan trọng của bảng tuần hoàn hóa họcĐến năm 2021, bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học được hoàn thiện với 118 nguyên tố được xác nhận. Được biết đến là một chuyên đề quan trọng của chương trình môn Hóa học nhưng ít người biết rằng bảng nguyên tố hóa học ra đời mang ý nghĩa rất lớn trong sự phát triển của nhân loại.
Cụ thể, khi biết được vị trí của một nguyên tố và quy luật biến đổi tính chất của chúng trong bảng tuần hoàn, từ đó chúng ta có thể xác định nhanh chóng các thông tin sau:
Ví dụ: Lưu huỳnh (S) ở vị trí ô số 16 trong bảng tuần hoàn hóa học. Từ đó, ta có thể xác định các thông tin quan trọng:
Cách xem bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học dễ áp dụngKhi xem bảng nguyên tố hóa học bạn cần chú ý đến: Tên nguyên tố và ký hiệu hóa học của chúng. Cụ thể:
Cách học bảng tuần hoàn hóa học đơn giản, dễ nhớBảng tuần hoàn là một trong những kiến thức trọng điểm của chương trình Hóa học cấp 2 và cấp 3. Ghi nhớ bảng nguyên tố hóa học sẽ giúp bạn đạt điểm tốt trong các bài thi quan trọng.
Cách ghi nhớ bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa họcSử dụng công cụ hỗ trợ trí nhớ là phương pháp ghi nhớ bảng nguyên tố hóa học được các thầy cô và học sinh sử dụng khá rộng rãi. Thay vì phải nhớ tên của từng nguyên tố, hãy sử dụng một vài mẹo ghi nhớ dễ dàng thông qua các câu nói dễ thuộc sau:
Kali (K), Iot (I), Hidrô (H) Natri (Na) với Bạc (Ag), Clo (Cl) một loài Là hoá trị một (I) em ơi Nhớ ghi cho kỹ kẻo thời phân vân Magiê (Mg), Kẽm (Zn) với Thuỷ Ngân(Hg) Oxi (O), Đồng (Cu), Thiếc(Sn) cùng gần Bari (Ba) Cuối cùng thêm chú Canxi (Ca) Hoá trị hai (II) nhớ có gì khó khăn Bác Nhôm (Al) hoá trị ba(III) lần In sâu trí nhớ khi cần có ngay Cacbon (C), Silic (Si) này đây Có hoá trị bốn(IV) không ngày nào quên Sắt (Fe) kia lắm lúc hay phiền Hai, ba lên xuống nhớ liền ngay thôi Nitơ (N) rắc rối nhất đời Một hai ba bốn, khi thời lên V Lưu huỳnh (S) lắm lúc chơi khăm Xuống hai lên sáu khi nằm thứ tư Phot pho (P) nói đến không dư Có ai hỏi đến thì ừ rằng năm Em ơi, cố gắng học chăm Bài ca hoá trị suốt năm cần dùng. Bài tập về bảng tuần hoàn hóa học SGK Hóa học 9, 10 kèm lời giảiTrên đây là tổng hợp các kiến thức về bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học 8 9 10 mới nhất. Hãy áp dụng những kiến thức trên để giải một số bài tập Hóa học 9 và Hóa học 10 sau: Giải bài tập bảng nguyên tố hóa học SGK Hóa học 9Bài 1 (trang 101 SGK Hóa 9)Dựa vào bảng tuần hoàn, hãy cho biết cấu tạo nguyên tử, tính chất kim loại, phi kim của các nguyên tố có số hiệu nguyên tử 7, 12, 16. Gợi ý đáp án: Số hiệu nguyên tử Cấu tạo nguyên tử Tính chất Điện tích hạt nhân Số e trong nguyên tử Số lớp electron Số e lớp ngoài cùng Kim loại Phi kim 7 7+ 7 2 5 x 12 12+ 12 3 2 x 16 6+ 6 3 6 x
Tương tự với 2 nguyên tố còn lại ta được kết quả trong bảng. Bài 2 (trang 101 SGK Hóa 9)Biết X có cấu tạo nguyên tử như sau: Điện tích hạt nhân là 11+, 3 lớp electron, lớp ngoài cùng có 1 electron. Hãy suy ra vị trí của X trong bảng tuần hoàn và tính chất hoá học cơ bản của nó. Gợi ý đáp án: Điện tích hạt nhân là 11+ nên số thứ tự của nguyên tố là 11 ( ô số 11). Có 3 lớp e ⇒ thuộc chu kì 3. Có 1 e lớp ngoài cùng ⇒ thuộc nhóm I trong bảng tuần hoàn. Tên nguyên tố là: Natri. Kí hiệu hóa học: Na. Nguyên tử khối: 23. Bài 3 (trang 101 SGK Hóa 9)Các nguyên tố trong nhóm I đều là những kim loại mạnh tương tự natri: Tác dụng với nước tạo thành dung dịch kiềm giải phóng hiđro, tác dụng với oxi tạo thành oxit, tác dụng với phi kim khác tạo thành muối ... Viết các phương trình hóa học minh họa với kali. Gợi ý đáp án: Phương trình hóa học:
2K + 2H2O → 2KOH + H2
4K + O2 → 2K2O
2K + Cl2 → 2KCl. Giải bài tập bảng tuần hoàn nguyên tố hóa học SGK Hóa học 10Giải Bài 1 trang 35 SGK Hóa 10Các nguyên tố xếp ở chu kì 6 có số lớp electron trong nguyên tử là:
Chọn đáp số đúng. Cần nhớ: Số thứ tự của chu kì bằng số lớp electron. Số thứ tự của nhóm bằng số e hóa trị Gợi ý đáp án: C là đáp án đúng. Giải Bài 2 Hoá 10 SGK trang 35Trong bảng tuần hoàn các nguyên tố, số chu kì nhỏ và số chu kì lớn là:
Chọn đáp số đúng. Gợi ý đáp án: B là đáp án đúng Giải Bài 3 SGK Hóa 10 trang 35 Số nguyên tố trong chu kì 3 và 5 là:
Chọn đáp số đúng. Gợi ý đáp án: A là đáp án đúng. Giải Bài 4 trang 35 SGK Hóa 10Trong bảng tuần hoàn, các nguyên tố được sắp xếp theo nguyên tắc:
Chọn đáp án đúng. Gợi ý đáp án: D là đáp án đúng. Giải Bài 5 Hoá 10 SGK trang 35Tìm câu sai trong các câu sau đây:
Gợi ý đáp án: C là đáp án sai. Giải Bài 6 trang 35 SGK Hóa 10Hãy cho biết nguyên tắc sắp xếp các nguyên tố trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hóa học. Gợi ý đáp án:
Như vậy, bài viết này của Monkey đã cung cấp cho bạn tổng hợp kiến thức về bảng tuần hoàn hóa học 8 9 10 mới nhất cùng cách học hiệu quả. Hy vọng qua những thông tin trên, bạn có thể ghi nhớ và vận dụng chúng để giải thành thạo bài tập trong các kỳ thi quan trọng. Truy cập website của Monkey mỗi ngày để cập nhập thêm nhiều bài học thú vị về các môn học Toán, Lý, Hóa nhé! |