Tuần khủng hoảng kéo dài bao lâu

Bài viết của mẹ đã được đưa vào mục bài viết yêu thích. Mẹ có thể xem lại trong mục Hugges của tôi.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị nổi mẩn đỏ trên mặt và khắp người

Wonder week – Tuần khủng hoảng của bé là gì?

Những tháng đầu đời, tốc độ phát triển về thể chất của bé rất nhanh. Từ lúc bé mới chào đời chỉ có thể nằm yên một chỗ đến khi bé biết lẫy, biết bò hay biết đi chỉ cách nhau một khoảng thời gian rất ngắn. Chính những thay đổi và phát triển về nhận thức, trí tuệ, khả năng hoạt động của bé có thể khiến bé cảm giác khó chịu vì chưa thích nghi kịp với những cảm nhận mới, khả năng mới của mình.

Bạn đang xem: Tuần khủng hoảng của trẻ kéo dài bao lâu

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị rôm sảy phải làm sao?

Để dễ hiểu hơn, mẹ có thể hình dung khi bé được 8 tuần tuổi, bé bắt đầu nhận thức được người và đồ vật xung quanh mình. Khi được 6 tháng tuổi, bé biết phân biệt được đâu là người thân (bố, mẹ, ông, bà…) và đâu là người lạ. Khi ấy, tâm lý của bé sẽ thay đổi, biết bộc lộ phản ứng rụt rè, e sợ hay khóc lóc khi có người lạ đến gần.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị tiêu chảy phải làm sao?

Với bé dưới 2 tuổi, tuần khủng hoảng chính là những giai đoạn đánh dấu sự phát triển về trí tuệ và khả năng vận động của bé.

Dấu hiệu nhận biết tuần khủng hoảng của bé

Khi nào mẹ biết được các tuần khủng hoảng của trẻ đang diễn ra? Sau đây là một số biểu hiện thường gặp trong các tuần wonder week của bé:

- Bé quấy khóc, đòi mẹ nhiều hơn.

- Bé sẽ mất cảm giác ngon miệng dẫn đến lười ăn, bỏ ăn.

- Bé sẽ khó ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc ngủ giấc ngắn hơn bình thường.

- Tâm trạng bé hay thay đổi. Có thể đang vui vẻ bỗng dưng chuyển sang cáu gắt, khó chịu.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh ngủ bao nhiêu tiếng?

Các tuần khủng hoảng của bé mẹ cần biết

Tuần khủng hoảng của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ dưới 2 tuổi thường rơi vào các tuần thứ 5, 8, 12, 19, 26, 37, 46, 55, 64 và 75. Vào các tuần wonder week của trẻ, mẹ sẽ thấy bé dễ quấy khóc, khó chịu hơn bình thường. Nhưng mẹ không cần quá lo lắng nhé, vì đây là hiện tượng tâm lý hết sức bình thường của bé. Mẹ hãy cùng theo dõi sự phát triển của bé qua các tuần khủng hoảng dưới đây nhé!

Tham khảo: Vì sao trẻ sơ sinh hay vặn mình ngủ không ngon giấc?

Wonder week 1: Trong khoảng từ 4 ½ tuần – 5 ½ tuần tuổi

Đây là tuần khủng hoảng của trẻ sơ sinh đầu tiên khi trẻ bắt đầu có chuyển biến về các giác quan. Mẹ sẽ thấy con bắt đầu quấy khóc, chán ăn. Tuy nhiên khi vượt qua tuần khủng hoảng đầu tiên này, bé nhà bạn sẽ bắt đầu nhìn vào mọi vật chăm chú hơn, có cảm giác muốn chạm vào mọi vật, bắt đầu biết cười và nhạy cảm hơn với mùi hương.

Wonder week 2: Trong khoảng 7 ½ tuần – 9 tuần tuổi

Sau giai đoạn chán ăn, hay quấy khóc lần 2, bé sẽ có thể giữ đầu ổn định hơn, biết quay đầu về phía âm thanh, tăng sự chú ý, học cách khám phá và quan sát các bộ phận của cơ thể của mình, bắt đầu biết làm những âm thanh gầm gừ nhỏ.

Wonder week 3: Trong khoảng 11 ½ -12 ½ tuần tuổi

Sau tuần wonder week của trẻ lần này, bé sẽ bắt đầu biết lẫy, lật sấp, lật ngửa, ngóc đầu, cười nhiều hơn và thích nghe những âm thanh với tần số khác nhau. Mẹ nên chuẩn bị tinh thần thức đêm cùng con trong giai đoạn này nhé!

Wonder week 4: Trong khoảng 14 ½ -19 ½ tuần tuổi

Mẹ sẽ thấy bé biết cho tay vào miệng mút hoặc cầm nắm để bỏ tất cả mọi đồ vật trong tầm với nhét vào miệng, biết nhìn theo mẹ hoặc bố, đẩy núm ti ra khi đã no.

Xem thêm: (Review) Bảo Hiểm Ace Life Có Tốt Không ? Bảo Hiểm Ace Life Có Tốt Không

Wonder week 5: Trong khoảng 22 ½ -26 ½ tuần tuổi

Bé đã bắt đầu biết cầm nắm, biết ngồi dậy, nhổm người, biết xác định khoảng cách xa gần, bắt đầu biết hét và cười rất to.

Wonder week 6: Trong khoảng 33 ½ -37 ½ tuần tuổi

Tham khảo: Quá trình phát triển và cách chăm sóc trẻ sơ sinh 1 tháng tuổi

Bé đã biết nhận thức và phân biệt được nhiều thứ như có thể hiểu một số từ, biết bắt chước người khác, thể hiện tâm trạng của mình, muốn chơi trò chơi và đung đưa theo những bài nhạc quảng cáo, và sẽ bắt đầu tập bò.

Wonder week 7: Trong khoảng 41 ½ -46 ½ tuần tuổi

Bé sẽ bắt đầu nói vài từ đơn, biết trả lời câu hỏi ngắn, biết chỉ vào đồ vật mình muốn cầm, thích chơi xếp chồng đồ vật.

Wonder week 8: Trong khoảng 50 ½ -54 ½ tuần tuổi

Bé tập tành khả năng đi vịn hoặc có thể đi vững, thích cầm đồ vật đưa ra xa, thích vẽ, biết tự mặc hoặc cởi quần áo.

Wonder week 9: Trong khoảng 59 ½ -61 ½ tuần tuổi

Thế là bé đã hơn 1 tuổi rồi đấy! Các tuần khủng hoảng của trẻ đã đi đến những mốc cuối cùng. Bé bắt đầu biết pha trò, biết nũng nịu, biết nịnh mẹ, bắt chước biểu cảm và hành động của người lớn.

Wonder week 10: Trong khoảng 70 ½ – ½ 76 tuần tuổi

Giờ đây bé đã có thể hoàn toàn đi vững và chạy nhảy. Bé biết xâu chuỗi sự kiện thành hệ thống và có thể thay đổi hành vi cho phù hợp với hoàn cảnh. Tâm lý của bé dần dần phát triển sự đồng cảm và tính ích kỷ, kỹ năng ngôn ngữ dần hoàn thiện.

Tham khảo: Quá trình phát triển và cách chăm sóc trẻ sơ sinh 2 tháng tuổi

Lưu ý cho mẹ về tuần khủng hoảng của trẻ

Các tuần khủng hoảng của mỗi bé không giống nhau hoàn toàn, có bé sớm, có bé đến muộn, có bé đúng theo mốc thời gian như trên. Mẹ chỉ cần dựa vào biểu hiện của con như ăn kém, ngủ kém, hoặc bé quấy khóc, bám mẹ nhiều hơn... để xác định. Ngoài ra mẹ nên căn cứ theo độ tuổi, hoặc quan sát những kỹ năng của bé như tập lẫy, tập bò, tập đứng... để đoán xem liệu con có đang rơi vào tuần khủng hoảng hay không.

Thông thường, tuần khủng hoảng của trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ sẽ được tính theo ngày dự sinh của bé, nên với các bé sinh non thì mẹ tính theo ngày sinh dự kiến chứ không phải theo ngày sinh thực nhé!

Theo bác sĩ Nguyễn Phước Mỹ Linh:

Thời điểm những tuần trẻ xảy ra khủng hoảng với các triệu chứng quấy khóc, đòi bám mẹ, lười ăn... giống hệt như biểu hiện 1 trẻ bị bệnh. Lúc này mẹ cần chú ý quan sát kỹ, nếu trẻ có các biểu hiện đi kèm khác như sốt, ói, ho, tiêu chảy, chướng bụng, tiêu máu, bất thường trên cơ thể... thì đây là biểu hiện trẻ không khỏe thật sự, cần đưa trẻ đến khám bác sĩ. Thậm chí tình trạng này kéo dài 1-2 tuần gây ảnh hưởng đến cân nặng của trẻ, thì mẹ cũng cần chú ý xác nhận và loại trừ nguyên nhân bệnh lý trước khi nghĩ do khủng hoảng tâm lý nhé!

Tham khảo: Quá trình phát triển và cách chăm sóc trẻ sơ sinh 3 tháng tuổi

Mẹ nên làm gì trong các tuần khủng hoảng của bé?

Bí quyết cho các bậc cha mẹ trong các tuần wonder week của trẻ là hãy kiên nhẫn và mặc kệ. Vì đây là những hiện tượng hoàn toàn bình thường, bé nào cũng sẽ trải qua do đó mẹ đừng lo lắng theo sát con quá. Hãy để cho bé có thể quấy khóc thoải mái, trừ trường hợp con khóc do đói, mệt hay tã ướt. Một vài điều mẹ nên làm lúc này đó là:

- Cho bé ngủ giấc đêm sớm hơn bình thường 30 – 45 phút. Cắt đi 1 giấc ngủ vào ban ngày (áp dụng với tuần 12 – 26 hoặc 37 – 55 hoặc 64), trước khi thực hiện mẹ nên kiểm tra xem liệu bé có mệt mỏi hay thiếu ngủ không.

- Không nên ép bé ăn, đừng làm bé từ biếng ăn sinh lý thành biếng ăn tâm lý. Mẹ chỉ cần đợi đến lúc bé có dấu hiệu đói thì hãy cho ăn nhé!

- Quan tâm bé nhiều hơn, cùng bé chơi các trò chơi để luyện tập các kĩ năng bò, đi, đứng...

- Khi bé đang quấy khóc, mẹ có thể giúp bé quên đi sự khó chịu bằng cách thực hiện hoạt động mà bé thích nhất chẳng hạn như massage, cho bé đi dạo mát, chơi đồ chơi cùng bé...

Tuần khủng hoảng của bé không quá “đáng sợ” như mẹ nghĩ. Hy vọng với những thông tin trên, mẹ đã có thể hiểu rõ và đón nhận một cách bình thường những thay đổi nhỏ trong quá trình bé yêu đang lớn dần rồi nhé!

Tham khảo: Bảng chiều cao cân nặng của trẻ sơ sinh

Ngoài ra, mẹ có thể tham khảo thêm thông tin tại chuyên mục Chăm sóc bé hoặc gửi câu hỏi về Góc chuyên gia.

Trẻ dưới 2 tuổi phải nói là đáng yêu như một thiên thần nhưng cũng "khó nết như một ông hoàng, bà chúa". Cảm xúc đảo lộn như “tàu lượn siêu tốc” của cha mẹ trong những tuần khủng hoảng (wonder weeks) của bé thật không dễ mà vượt qua.

Dù vậy, sau cơn bão, giai đoạn này sẽ mang đến những lợi ích vượt bậc cho bé về nhiều mặt. Do đó, để cùng con trải qua các cột mốc tuần khủng hoảng một cách “ít nước mắt” nhất, bố mẹ cần học cách thấu hiểu bé. Bài viết dưới đây sẽ giúp mẹ hiểu hơn về khái niệm này và từ đó biết cách hỗ trợ bé phát triển tốt hơn.

Wonder weeks còn được đề cập với tên khác như fussy weeks hay stormy weeks. Trước khi mẹ tìm hiểu về tuần khủng hoảng – wonder weeks, hãy cùng MarryBaby phân tích rõ hơn về định nghĩa các đợt tăng trưởng thể chất – growth sprout. Mẹ sẽ có cái nhìn rõ ràng hơn về các loại phát triển của bé, tránh nhầm lẫn giữa 2 khái niệm với nhau.

1. Growth sprout – đợt tăng trưởng thể chất là gì?

• Là các đợt tăng trưởng thể chất mạnh mẽ của trẻ sơ sinh. Khi đó, để có đà tăng trưởng, bé cần bú mẹ nhiều lần hơn và trong thời gian lâu hơn
• Dấu hiệu nhận biết: Bé có thể quấy khóc hơn thường xuyên hơn bình thường. Hoặc bé kéo giữ bình sữa/vú mẹ dù đã kết thúc cữ bú.
• Mỗi giai đoạn growth sprout kéo dài từ 1 đến 2 ngày đối với trẻ sơ sinh.

2. Tuần khủng hoảng trẻ sơ sinh là gì?

• Tuần khủng hoảng (wonder weeks) hay còn gọi là Tuần phát triển kỹ năng và tinh thần của trẻ. Đây là giai đoạn mà bé trở nên cáu gắt, khóc lóc và thậm chí bám mẹ không rời khiến mọi nếp ăn ngủ bị đảo lộn hoàn toàn. Giai đoạn này chỉ chấm dứt cho tới khi trẻ thực hiện và hoàn thiện kỹ năng mới như bò, lẫy, tập đi…
• Mỗi một bé sẽ có 10 tuần khủng hoảng phải trải qua đến khi tròn 2 tuổi. Mỗi cột mốc sẽ đánh dấu những thay đổi quan trọng trong nhận thức, trí tuệ, tinh thần của trẻ về thế giới. Đồng thời nó tác động đến cách trẻ vận dụng những hiểu biết đó để phát triển những kỹ năng mới.
• Lý do cho sự cáu gắt ở bé: Khi nhận thức của bé phát triển, bé cũng dần nhận ra những thay đổi bên trong và bên ngoài cơ thể của mình. Điều này khiến bé lạ lẫm, bất ngờ và khiến bé đột ngột trở nên cáu gắt, quấy khóc, bám mẹ.
• Theo tiến sĩ Hetty van de Rijt và tiến sĩ Frans Plooij, đồng tác giả của cuốn sách nổi tiếng thế giới “The Wonder Week” – Tuần khủng hoảng, không một cha mẹ nào thoát khỏi những cột mốc “ẩm ương” này của trẻ. Hai tác giả đã tổng kết rằng những giai đoạn khó chịu này của trẻ thường gắn liền với ba từ: Bám dính, Quàu quạu và Khóc lóc.
• Bù lại là giai đoạn sẽ không kéo dài lâu. Sau khi qua giai đoạn cáu gắt, bé sẽ trở nên dễ chịu và vui vẻ hơn. Do đó, thay vì lo lắng, bực tức trước thay đổi tạm thời của con, mẹ hãy học cách đón nhận và giúp con yêu vượt qua giai đoạn khủng hoảng này nhé.

Kết luận: Nhìn chung, các bước phát triển nhảy vọt của trẻ sẽ hoạt động theo chu kỳ sau:

• Bé sẽ trải qua một tuần khủng hoảng wonder week với nhiều biểu hiện khó ở, sự cáu gắt và bão tố có thể lên đến đỉnh điểm.
• Sau đó, bé sẽ có 1 tuần đầy nắng sunny week, tuần lễ bé đã hoàn thành việc học kỹ năng mới và sẵn sàng “trình diễn” với cả thế giới. Lúc này, bé thường ngủ nhiều và bú mẹ tốt hơn, ít quấy khóc và không còn bám víu mẹ.

Vậy đâu là những dấu hiệu để mẹ nhận thấy con đang bước vào giai đoạn khủng hoảng để kịp thời giúp con “gỡ rối”? Mẹ cùng đọc thêm bài viết nhé.

Dấu hiệu nhận biết và 10 cột mốc thay đổi quan trọng của bé?

Trong 20 tháng đầu đời, trẻ sơ sinh nào cũng sẽ trải qua 10 tuần khủng hoảng. Trong giai đoạn này, trẻ sẽ hư, nhõng nhẽo, hay cáu gắt, ăn/bú ít và ngủ ít… Dưới đây là những dấu hiệu và 10 cột mốc chính mà mẹ có thể tham khảo trong thời điểm bé “trái nắng, trở trời”

Biểu hiện cho thấy bé đang vào wonder weeks:

• Tâm trạng thất thường, dễ trở nên cáu gắt, quấy khóc, ỉ ôi
• Khó ngủ, ngủ không sâu, thường xuyên bị giật mình giữa đêm
• Muốn được mẹ âu yếm, cưng nựng, bế rong
• Sợ gặp người lạ, hay mút tay
• Chán ăn, bỏ ăn, ăn ít hơn dù trước đó đang ăn rất tốt
• Có xu hướng muốn cha mẹ chơi với mình nhiều hơn
• Quậy phá hoặc nghịch hơn
• Ganh tị khi cha mẹ quan tâm đến trẻ khác

>>> Mẹ có thể đọc thêm: Bật mí 26 tuyệt chiêu giúp con ngon giấc

• Vào thời điểm này, bé bắt đầu có nhận thức, cảm nhận và sự chuyển biến về các giác quan. Sự trao đổi chất diễn ra mạnh mẽ trong cơ thể bé từ tháng thứ 2 trở đi. Vì vậy sau khi đầy tháng là lúc bé bắt đầu ‘trái tính trái nết’.
• Tuy nhiên, mẹ không cần lo lắng vì khi vượt qua giai đoạn wonder week thứ 1 này, bé sẽ bắt đầu biết nhìn vào mọi vật chăm chú, có cảm giác muốn chạm vào mọi thứ, bắt đầu biết cười và nhạy cảm hơn với mùi hương.

• Giai đoạn thứ 2 này là thời điểm bé quấy khóc rất nhiều khiến mẹ đứng ngồi không yên.
• Tuy nhiên, qua giai đoạn này, em bé có thể giữ đầu ổn định hơn, biết quay đầu về phía âm thanh, thích khám phá và quan sát các bộ phận trên cơ thể mình.
• Ngoài ra, ở tuần bão tố này bé còn có thể nhận ra những hình thù đơn giản trong không gian, bắt đầu nhận ra sự thân thuộc ở một số người và vật mà bé nhìn thấy.

• Đây chính là cột mốc đánh dấu sự chuyển biến lớn đầu tiên của trẻ. Con biết phân biệt ngày và đêm. Vì thế đây là thời điểm tốt nhất cho mẹ có thể tập làm quen những giấc ngủ ngắn cho bé, giúp con biết chủ động hơn trong việc ngủ đúng giờ.
• Sau tuần này, bé sẽ bắt đầu biết lẫy, lật sấp, lật ngửa, ngóc đầu, xoay người theo nhiều hướng và biết dùng mắt để theo dõi một vật nào đó. Đồng thời, bé cũng cười nhiều hơn và thích nghe âm thanh ở những cao độ khác nhau.

• Mẹ sẽ bắt đầu thấy bé biết cho tay vào miệng mút. Ngoài ra, bé có thể cầm nắm đồ vật trong tầm với nhét vào miệng. Bé biết nhìn theo mẹ hoặc bố, biết đẩy núm ti ra khi đã no.

• Với tuần này, mẹ cùng con đã đi hết nửa chặng đường khủng hoảng dưới 2 tuổi. Biểu hiện đặc trưng nhất của giai đoạn này là việc bé bám mẹ không rời và trở nên vô cùng nhặng xị khi mẹ chuẩn bị rời đi. Đây chính là khoảng thời gian bé nhận ra nỗi sợ xa cách đối với người chăm sóc mình – là mẹ bé.
• Sau tuần này, bé sẽ quan tâm hơn đến hành động của người khác. Bé bắt đầu biết nhấc người và ném mọi thứ ra xa.
• Ngoài ra, bé cũng bắt đầu hiểu vài câu mệnh lệnh đơn giản để thực hiện theo. Bé cũng biết cách thổi bong bóng bằng cách phun nước bọt, tạo ra âm thanh bằng cách chuyển động lưỡi. Đặc biệt bé bắt đầu có thể đứng lên với sự hỗ trợ của người thân.

Tuần khủng hoảng thứ 6: Trong khoảng 33,5 – 37,5 tuần

• Ở giai đoạn này, bé nhận biết được các loài động vật trong tranh, đồ chơi, biết làm mặt xấu khi soi gương và cười.
• Sau tuần này, bé sẽ hiểu rõ hơn một số từ, biết bắt chước người khác làm theo những động tác tay chân cơ bản và nhận ra sự phản chiếu của chính mình để có thể chơi các trò chơi như trò ú òa…

Tuần khủng hoảng thứ 7: Trong khoảng 41 – 46,5 tuần

• Trẻ bây giờ bắt đầu hiểu trình tự, các bước làm một việc gì đó và ghép các hành động lại với nhau.
• Sau giai đoạn này, con sẽ bắt đầu nói những từ đơn, biết trả lời câu hỏi ngắn, biết chỉ vào đồ vật mình muốn, thích chơi xếp chồng đồ vật

Tuần khủng hoảng thứ 8: Trong khoảng 51 – 54,5 tuần

• Sau giai đoạn cáu gắt thứ 8 này bé sẽ có khả năng đi vịn hoặc có thể đi vững, thích cầm đồ vật đưa ra xa, thích vẽ, tự mặc vớ hoặc cởi quần áo.

Tuần khủng hoảng thứ 9: Trong khoảng 59 – 61,5 tuần

• Các tuần nhõng nhẽo của bé đã đi đến những cột mốc cuối cùng. Đây là lúc bé bước vào giai đoạn tập đi, bé biết bắt chước và thích đóng kịch, biết sử dụng ngôn ngữ để diễn tả cảm xúc và thu hút ánh nhìn của mọi người.
• Sau tuần này, bé sẽ biết thể hiện tình cảm bằng nhiều cách (bao gồm cả sự giận dữ), bắt đầu xem xét và suy nghĩ về tương lai và dần có một số nỗi sợ không hiểu được.

Tuần khủng hoảng thứ 10: Trong khoảng 70,5 – 76,5 tuần

• Đến thời điểm này, bé đã gần được 20 tháng tuổi, bé có khả năng hiểu từ ngữ mẹ nói, biết thể hiện sự đồng cảm, chia sẻ với mọi người
• Sau tuần này, bé sẽ hiểu biết đầy đủ hơn về khái niệm thời gian từ đó tiếp thu nhiều kiến thức hơn.

Mẹ lưu ý rằng tuần khủng hoảng của bé có thể xê dịch sớm hoặc muộn hơn theo bảng chi tiết trên . Quan trọng là mẹ nhận biết được những triệu chứng và các mốc phát triển kỹ năng của con theo độ tuổi, hoặc thông qua các kỹ năng bé đang tập như tập lẫy, tập bò, tập đứng… mà đoán xem con có đang rơi vào wonder weeks hay không.

Thường thì wonder weeks sẽ tính theo ngày dự sinh của bé. Đối với bé sinh non, mẹ nên tính theo ngày sinh dự kiến chứ không phải theo ngày sinh thực tế của bé.

Một số mẹo nhỏ mẹ có thể áp dụng để trải qua 10 tuần êm ái cùng con:

• Cho con đi ngủ sớm hơn bình thường từ 30-45 phút
• Giảm bớt một giấc ngày nếu mẹ muốn (áp dụng với tuần 12 – 26 hoặc 37 – 55 hoặc 64)
• Không ép bé ăn
• Quan tâm đến bé nhiều hơn

Bí quyết được nhiều bậc phụ huynh đúc kết sau khi đã trải qua thời kỳ đầy khó khăn chỉ gồm 4 từ: “Bình tĩnh đón nhận”. Tại sao ư? Vì đây là quá trình phát triển tự nhiên, không thể ngăn chặn mà chỉ có thể đồng hành. Nên mẹ cứ để con tự do và thoải mái trong không gian riêng của chính mình bởi trẻ con có quyền được khóc, được quấy.

Hiểu bài viết là một chuyện nhưng trong thực tế sẽ có lúc mẹ chán nản và muốn buông xuôi với giai đoạn này của con. Thay vì lo lắng, sao mẹ không thử đồng hành cùng con và biến những ngày khủng hoảng đó thành những kỷ niệm khó quên của cả nhà? Vì chắc chắn với bé, mẹ luôn luôn là người bạn thân thiết nhất luôn bên cạnh và ủng hộ con trên con đường phát triển toàn diện cả thể chất lẫn tinh thần. Mẹ nhé!

Các bài viết của MarryBaby chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.