Thuận tay nào là do ta học dần dần thành thói quen theo thời gian hay nó có liên quan đến hệ thống thần kinh của chúng ta từ khi sinh ra? Những người thuận tay trái có phải là “dị thường” hơn những người còn lại, hay đó chỉ là lời đồn đại vô căn cứ? Theo một nghiên cứu hoàn toàn mới trên tạp chí eLife, việc thuận tay nào không liên quan đến não bộ hay sự phát triển thần kinh của chúng ta. Có vẻ như việc thuận tay trái hoặc tay phải của bạn đã được định hình trong hệ thống sinh học của bạn từ trước khi được sinh ra, nhưng dưới dạng một hormone hubbub đặc biệt của hoạt động gen trong cột sống, chứ không phải não bộ. Nhóm nghiên cứu đã tuyên bố trong báo cáo của họ rằng, “dữ liệu của chúng tôi cho thấy hình ảnh đầu cột sống của các bất đối xứng bán cầu, không phải đầu vỏ não.” Một nhóm các nhà nghiên cứu từ Đức, Hà Lan và Nam Phi – được dẫn dắt bởi các nhà sinh lý học tại Đại học Ruhr Bochum - đã quan sát kỹ càng biểu hiện gen diễn ra trong các dây cột sống đang phát triển của thai nhi trong bụng mẹ, giữa tuần thứ tám và mười hai của thai kỳ . Từ lâu, người ta vẫn cho rằng chính hoạt động gen trong não, tùy thuộc vào bán cầu nào hoạt động mạnh nhất, sẽ xác định ai đó thuận tay phải hay thuận tay trái. Tuy nhiên, dựa trên hoạt động của các dây proto-tủy sống này, có vẻ như có một số bất đối xứng đang diễn ra ở đó mà chưa từng được phát hiện. Hoạt động mới được phát hiện này đã và đang diễn ra từ rất lâu trước khi phần não chịu trách nhiệm vận động - vỏ não vận động - thực sự kết nối với cột sống. Các bộ phận của cột sống có trách nhiệm truyền các xung điện đến tay, cánh tay, chân và bàn chân, và sự bất cân xứng này sẽ xác định một người viết bằng tay phải hay tay trái.  Thêm vào đó, nhóm nghiên cứu thực sự đã tìm ra nguyên nhân của sự đối xứng này. Nó không bị ảnh hưởng bởi các đột biến hoặc đặc điểm di truyền thông thường, mà bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường - những tác động ảnh hưởng đến em bé khi lớn lên trong bụng mẹ. Mặc dù các yếu tố môi trường/bên ngoài này còn chưa được xác định rõ, nhưng có thể khẳng định chúng đã thay đổi cách thức hoạt động của các enzyme xung quanh em bé đang phát triển, từ đó thay đổi cách gen của chúng có thể tự biểu hiện. Điều này, do đó, ảnh hưởng đến sự bất cân xứng của hoạt động gen có trong cột sống. Hoài Anh Theo IFL Science
Người ta tin rằng, tay thuận đóng một vai trò quan trọng trong quá trình tiến hóa của con người. Một nghiên cứu mới đây về những bằng chứng đầu tiên của việc thuận tay phải ở các hóa thạch đã làm sáng tỏ lý do và thời điểm phát sinh đặc điểm này. Điều thú vị là, các manh mối không phải tìm thấy ở tay của những người cổ đại mà lại ở trong răng của họ. Từ lâu, chúng ta đã biết rằng hiện tượng bộ não thiên về một bên - hay một bên não trội hơn về quá trình nhận thức – là một tính năng đặc biệt của con người, tính năng này có liên hệ với khả năng cải thiện nhận thức. Liệu tay thuận có đóng một vai trò quan trọng trong hiện tượng bộ não thiên về một bên hay không? Các công cụ bằng đá cổ xưa được chế tạo và sử dụng bởi những vị tổ tiên đầu tiên của loài người đã tiết lộ một số manh mối về điều này. Sử dụng công cụ Các công cụ bằng đá lâu đời nhất có niên đại khoảng 3,3 triệu năm trước được tìm thấy khu vực thuộc Kenya ngày nay. Việc chế tạo những công cụ đá đầu tiên này đỏi hỏi phải có kỹ năng cao. Qua các thí nghiệm mô phỏng lại quá trình chế tạo công cụ, chúng ta biết rằng bán cầu não trái – có nhiệm vụ lên kế hoạch và thực hiện – luôn hoạt động trong suốt quá trình này. Đồng thời, số người thuận tay phải cũng áp đảo khi so sánh với các loài khác trong quá trình chế tạo công cụ. Điều này rất có thể vì bán cầu não trái và phải lại kiểm soát các hành động ở phía đối diện trên cơ thể. Trong khi mối quan hệ này rất không đơn giản, thì dường như ở hầu hết các trường hợp, tay thuận và sự phân chia hoạt động của bán cầu não luôn gắn liền với nhau. Vậy thì tại sao lại có thể dùng răng để kiểm tra tay thuận? Câu trả lời nằm trong tình trạng không ăn khớp giữa các khớp xương cánh tay trái và tay phải trong các hóa thạch, đặc biệt là ở những tổ tiên đầu tiên của chúng ta. Nếu không có sự phù hợp giữa bộ xương bên trái và bên phải, thì không thể kiểm tra được sự khác biệt về kích thước và hình dạng để xem tay nào được dùng nhiều hơn khi làm việc bằng tay. Mặt khác, răng lại thường tồn tại tương đối tốt trong các hóa thạch và các vết trầy xước (hoặc các rãnh) trên răng có thể vẫn được bảo tồn. Trong một nghiên cứu trước đây, các nhà nghiên cứu đã ghi lại các vết trầy ở phía trước răng của người Neanderthal ở châu Âu. Họ đưa ra giả thuyết rằng các dấu vết này được tạo ra khi vật liệu được nắm bằng một tay và cắn chặt giữa các răng cửa còn tay kia thì làm việc với công cụ bằng đá, các công cụ bằng đá này đôi khi cũng có những dấu răng nổi bật. Những hành động này đã được tái tạo lại qua các thí nghiệm, ở đó người tham gia đeo dụng cụ bảo vệ hàm. Kết quả cho thấy các rãnh xiên về bên phải đã được tạo thành trên răng khi vật liệu được kéo bằng tay trái và đập bằng tay phải. Các rãnh xiên về bên phải này là một dấu hiệu tốt về việc thuận tay phải. Đối tượng của nghiên cứu mới này – xương hàm trên của người cổ đại – cho thấy các bằng chứng lâu đời nhất về thuận tay phải ở loài người. Xương hàm này thuộc về một trong những tổ tiên sớm nhất của con người – loài Homo habilis (có nghĩa là “người khéo léo”) - ở Tanzania, châu Phi khoảng 1,8 triệu năm trước. Hàm này được tìm thấy ở Olduvai Gorge, Đồng bằng Serengeti – nơi đã mang lại một số dấu vết khảo cổ học đầu tiên trên thế giới. Các dấu vết trên răng Các tác giả của nghiên cứu này đã lưu ý về một số vết xước trên răng cửa. Họ đã sử dụng kính hiển vi và máy ảnh kỹ thuật số có độ phân giải lớn để kiểm tra các vết xước này, đặc biệt là phương hướng bố cục của chúng. Điều thú vị là, gần một nửa các vết xước đều dốc về phía bên phải. Các vết xước xiên về bên phải đặc biệt nổi bật trên 4 chiếc răng phía trước (2 răng cửa giữa, răng cửa thứ hai bên phải và răng nanh bên phải). Điều này đã dẫn đến các lập luận rằng hầu hết các dấu vết này được tạo ra bởi tay phải. Các nhà nghiên cứu cũng cho rằng 4 răng phía trước này với rất nhiều vết xước xiên về bên phải là trọng tâm của hầu hết các hoạt động chế tạo. Hàm răng của Homo habilis rất quan trọng vì nó cung cấp các bằng chứng cổ xưa nhất về việc thuận tay phải trong các hóa thạch. Tuy nhiên, nó còn quan trọng bởi vì cho thấy mức độ ưu việt của tổ chức não ở con người đã có từ ít nhất 1,8 triệu năm trước. Sự phát triển bộ não này cho phép loài người làm chủ các kỹ năng quan trọng đầu tiên như chế tạo công cụ bằng đá, và cũng có khả năng mở đường cho sự phát triển ngôn ngữ. Do đó, thuận tay phải có ý nghĩa rất lớn đối với chúng ta, chứ không chỉ đơn giản là sở thích sử dụng tay phải. Vậy còn những người thuận tay trái thì sao? Trong thực tế, một số nghiên cứu cho thấy những người thuận tay trái có thể phục hồi các tổn thương não dễ dàng hơn. Và tay trái của họ dường như sẽ là những lợi thế bất ngờ trong các trận đấu, có nghĩa là họ sẽ chơi các môn thể thao đối kháng tốt hơn. Anh Thư (Tổng hợp) Trên toàn thế giới chỉ có 10% số người thuận tay trái và tỷ lệ này vẫn còn là một bí ẩn lớn. Lý giải vì sao lại có người thuận tay trái hoặc thuận tay phải thực sự không đơn giản.
Hầu hết mọi người đều thuận tay phải Sự chuyển động của tay được điều khiển bởi vỏ não vận động-một phần của bề mặt não, nơi điều khiển mọi hoạt động chuyển động. Phía bên trái của cơ thể được điều khiển bởi bán cầu não phải và ngược lại. Ở bán cầu, nơi sự kiểm soát phía chiếm ưu thế có nhiều kết nối hơn giữa các tế bào thần kinh của vỏ não vận động - điều này luôn có thể được thể hiện trong hình ảnh chụp cộng hưởng từ bởi hoạt động của tế bào thần kinh. Trước đây, người ta cho rằng những người thuận tay trái chỉ đơn giản là chuyển hướng hoạt động của bán cầu so với những người thuận tay phải, nhưng thực ra không phải như vậy. Thí dụ, trong số 96% người thuận tay phải, trung tâm lời nói và trung tâm điều khiển chuyển động của tay nằm trong cùng một bán cầu-bên trái. Ở những người thuận tay trái thì trung tâm lời nói có thể được đặt ở bất cứ nơi nào: 70% người nằm ở bán cầu não trái, 15% ở bán cầu não phải và số còn lại thì trung tâm nói được phân bố đối xứng ở cả hai bán cầu. Theo một giả thuyết, các trung tâm lời nói của bán cầu não trái có thể tiến hóa dựa trên các trung tâm giao tiếp bằng cử chỉ của tổ tiên chúng ta - những người thuận tay phải. Đàn ông thuận tay trái nhiều hơn phụ nữ Trong số nam giới, có 13% thuận tay trái, còn trong số phụ nữ -11%. Trong những cặp vợ chồng mà người mẹ thuận tay trái thì đứa con sinh ra thường thuận tay trái. Lý giải cho điều này là hành vi của người mẹ được đứa con bắt chước trong quá trình phát triển từ thuở nhỏ. Bằng cách lặp lại động tác của người mẹ, đứa trẻ có thể trở nên thuận tay trái. Các nhà nghiên cứu đã cố gắng xác định xem dấu hiệu của người thuận tay trái hay thuận tay phải có liên quan đến giới tính hay không. Không thể xác định một cách chắc chắn về điều này, nhưng có lý do để tin rằng sự phát triển của việc thuận tay phải và thuận tay trái có thể bị ảnh hưởng bởi hormone giới tính: androgen testosterone và dihydrotestosterone. Người thuận tay trái và thuận tay phải có thể cảm nhận thế giới khác nhau Có cơ sở để tin rằng những người thuận tay trái và thuận tay phải cảm nhận thế giới xung quanh khác nhau. Trong một thí nghiệm cổ điển: hai chiếc hộp được đặt trước hai người thử nghiệm, họ được trao hình ảnh của những loài động vật khác nhau và được yêu cầu đặt các con vật vào một trong hai chiếc hộp. Có thỏa thuận trước danh mục những con vật mà họ thích. Kết quả là những người thuận tay phải đặt những con vật mình yêu thích vào hộp bên trái, còn những người thuận tay trái đặt chúng vào bên phải. Điều này có nghĩa là những người thuận tay trái và những người thuận tay phải cảm nhận không gian theo cách khác nhau: đối với người thuận tay trái thì phần không gian bên trái được liên kết với thứ gì đó tốt, còn với người thuận tay phải - là phía bên phải.
Cố gắng để thuận tay phải là không cần thiết Trước đây, những người thuận tay trái thường bị tập lại cho thuận tay phải: họ trói tay trái ra sau lưng, lấy thước kẻ đánh vào đó hoặc lấy đồ vật từ tay trái rồi chuyển chúng sang tay phải. Khi phải luyện tập lại thì chữ viết thường trở nên tồi tệ hơn: ở trẻ em, thường hình thành việc tinh chỉnh các chuyển động chính xác ở trường mẫu giáo và tiểu học. Song sự thay đổi thường có ảnh hưởng tiêu cực. Cũng may là sự ép buộc bây giờ không còn phổ biến. Những nỗ lực luyện tập đối với người thuận tay trái có thể để lại hậu quả. Trước đây, người ta tin rằng trong trường hợp này có thể phát sinh rối loạn phát triển giọng nói, ví dụ như chứng nói lắp. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu hiện thời chưa tìm thấy bằng chứng về điều này. Nhưng việc ép buộc người thuận tay trái thành thuận tay phải có thể gây ra chấn thương tâm lý nghiêm trọng, nhất là đối với trẻ em. Một người thuận tay phải có thể trở thành người thuận tay trái (và ngược lại) trong trường hợp một cánh tay bị thương. Người lớn cần có thêm nhiều thời gian hơn trẻ em để thích nghi với điều này. Ở trẻ em, sự biến đổi kéo dài đến 6 năm và chúng thường sử dụng cả hai tay cho các hoạt động hàng ngày, nhưng chỉ là những hoạt động dễ dàng (như chuyển bút chì từ tay này sang tay khác trong khi vẽ). Người thuận tay trái có thông minh hơn không? Trong những nghiên cứu về khả năng học tập, người thuận tay trái tỏ ra có năng khiếu hơn những người thuận tay phải. Để đánh giá năng khiếu, các bài trắc nghiệm tư duy khác nhau thường được sử dụng, trong đó đề xuất tìm ra cách thay thế hoặc sáng tạo việc sử dụng một vật gì đó, thí dụ, một chiếc bút. Người ta cũng tin rằng trong các ngành sáng tạo liên quan đến nghệ thuật như âm nhạc, kiến trúc thì người thuận tay trái có nhiều hơn khoảng 10%. Điều này có thể được giải thích bởi thực tế là bộ não của người thuận tay trái đối xứng hơn nên họ có thể tiếp cận với các tài nguyên của hai bán cầu cùng một lúc. Tuy nhiên, vẫn chưa thể xác nhận một cách chính thức giả thuyết này trong những nghiên cứu có hệ thống. Thuận tay phải hoặc tay trái có liên quan đến di truyền hay không? Các yếu tố di truyền còn chưa được thống nhất: xác suất sinh con thuận tay trái đối với cả cha mẹ thuận tay trái là 37%, khi chỉ có một người thuận tay trái - 22%. Nếu cả hai cha mẹ đều thuận tay phải thì xác suất sinh con thuận tay trái chỉ là 11%. Nhưng trong đa số trường hợp thì đại đa số trẻ em đều thuận tay phải, bất kể cha mẹ thuận tay nào. Trong 80% trường hợp các cặp song sinh hoặc là thuận tay trái hoặc thuận tay phải, nhưng trong 20% trường hợp có một trẻ thuận tay trái và trẻ còn lại thuận tay phải. Điều này cho thấy rằng, việc thuận tay nào phải được xác định bởi sự kết hợp của cả yếu tố di truyền và môi trường. Không có một gen cụ thể nào cho việc thuận tay phải hay tay trái cả. Nhìn chung người ta chấp nhận rằng tay thuận được xác định bởi một số lượng rất lớn các gen, mỗi gen trong số đó chỉ giữ một phần rất nhỏ và sự tương tác phối hợp của chúng không hoàn toàn rõ ràng đến tận cùng. Hiện giờ, người ta chấp nhận rằng thuận tay trái và thuận tay phải được xác định về mặt di truyền là 25%, còn 75% là bởi các điều kiện môi trường. |
