Luận văn thạc sĩ thực hiện văn hóa công sở năm 2024

Nội dung Text: Đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường: Văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội – Thực trạng và giải pháp

1. BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG VĂN HÓA CÔNG SỞ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Mã số: ĐTCT.2019.08 Chủ nhiệm đề tài: ThS. Phạm Ngọc Trụ HÀ NỘI - 2020
2. BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI BÁO CÁO TỔNG HỢP ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG VĂN HÓA CÔNG SỞ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI - THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP Mã số: ĐTCT.2019.08 Chủ nhiệm đề tài: ThS. Phạm Ngọc Trụ Thư kí đề tài: TS. Nguyễn Thị Ngọc Linh Thành viên đề tài: CN. Trần Xuân Hòa ThS. Nghiêm Xuân Mừng ThS. Phạm Duy Cảnh HÀ NỘI - 2020
3. MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu .................................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài ................................................ 7 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 7 5. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu................................................. 8 6. Đóng góp mới của đề tài ................................................................................ 9 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài ...................................................... 9 8. Bố cục của đề tài .......................................................................................... 10 Chương 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA CÔNG SỞ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC.............................................................................................. 11 1.1. Các khái niệm cơ bản ................................................................................ 11 1.1.1. Khái niệm văn hóa ................................................................................. 11 1.1.2. Khái niệm công sở, văn hóa công sở và văn hóa công sở tại trường đại học .................................................................................................................... 13 1.1.2.1. Khái niệm công sở............................................................................... 13 1.1.2.2. Khái niệm văn hóa công sở ................................................................. 14 1.1.2.3. Văn hóa công sở tại trường đại học .................................................... 16 1.2. Vai trò của văn hóa công sở đối với trường đại học ................................. 17 1.3. Nội dung của văn hóa công sở tại trường đại học ..................................... 21 1.3.1. Tác phong làm việc, trang phục, lễ phục của đội ngũ công chức, viên chức, người lao động ........................................................................................ 21 1.3.1.1. Tác phong làm việc ............................................................................. 21 1.3.1.2. Trang phục, lễ phục của đội ngũ công chức, viên chức, người lao động .. 24 1.3.2. Phẩm chất đạo đức, tuân thủ kỉ luật, kỉ cương hành chính .................... 25 1.3.2.1. Phẩm chất đạo đức .............................................................................. 25 1.3.2.2. Tuân thủ kỷ luật, kỷ cương hành chính............................................... 26 1.3.3. Phương thức, lề lối làm việc .................................................................. 28 1.3.4. Bài trí công sở ........................................................................................ 29 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa công sở trường đại học ..................... 29
4. 1.4.1. Giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc ............................................... 30 1.4.2. Điều kiện phát triển kinh tế - xã hội....................................................... 31 1.4.3. Trình độ, năng lực của đội ngũ công chức, viên chức, giảng viên ........ 32 1.4.4. Vị thế, thương hiệu của trường đại học.................................................. 32 1.4.5. Mức độ hiện đại hóa công sở ................................................................. 33 1.4.6. Các yếu tố khác ...................................................................................... 34 1.4.6.1. Nhận thức, mức độ quan tâm của người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học... 34 1.4.6.2. Tính chất, đặc điểm của cơ sở giáo dục đại học .................................... 34 1.5. Kinh nghiệm xây dựng văn hóa công sở của một số trường Đại học ở Việt Nam .................................................................................................................. 35 Tiểu kết chương 1............................................................................................. 37 Chương 2. THỰC TRẠNG VĂN HÓA CÔNG SỞ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI .................................................................................................... 38 2.1. Khái quát về trường Đại học Nội vụ Hà Nội ............................................ 38 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển ............................................................. 38 2.1.2. Đội ngũ và ngành nghề đào tạo .............................................................. 40 2.2. Thực trạng các quy định về xây dựng văn hóa công sở ............................ 42 2.2.1. Thực trạng quy định của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội về văn hóa công sở.............................................................................................................. 42 2.2.2. Một số hạn chế còn tồn tại ..................................................................... 43 2.3. Thực trạng tình hình thực hiện văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội ......................................................................................................... 44 2.3.1. Những kết quả đạt được ......................................................................... 44 2.3.2. Những tồn tại, hạn chế ........................................................................... 47 2.3.3. Nguyên nhân những tồn tại, hạn chế ...................................................... 52 Tiểu kết Chương 2 ............................................................................................ 55 Chương 3. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO VĂN HÓA CÔNG SỞ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI ...................................................... 56 3.1. Quan điểm, định hướng về việc nâng cao văn hóa công sở ...................... 56 3.1.1. Quán triệt chủ trương của Đảng về đường lối xây dựng, phát triển văn hóa .................................................................................................................... 56
5. 3.1.2. Bám sát các đặc tính, tiêu chí ảnh hưởng đến sự phát triển văn hóa công sở ...................................................................................................................... 57 3.1.3. Khắc phục những hạn chế từ thực trạng xây dựng văn hóa công sở và đảm bảo tính phù hợp trong điều kiện hiện nay ............................................... 59 3.2. Các giải pháp nâng cao văn hóa công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội . 60 3.2.1. Nâng cao nhận thức về văn hóa công sở ................................................ 60 3.2.2. Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến giáo dục về văn hóa công sở. 62 3.2.3. Đổi mới phương pháp tổ chức, quản lý, điều hành hoạt động ............... 63 3.2.4. Tăng cường kỉ luật, kỉ cương, nâng cao thái độ phục vụ người học của viên chức, người lao động trong Nhà trường ................................................... 64 3.2.5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện văn hóa công sở ....................................................................................................... 65 3.2.6. Nâng cao chất lượng môi trường làm việc của viên chức, người lao động Nhà trường........................................................................................................ 66 3.2.7. Hoàn thiện quy định về văn hóa công sở của Nhà trường ..................... 67 Tiểu kết Chương 3 ............................................................................................ 68 KẾT LUẬN ............................................................................................................. 69 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 71 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 73
6. DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CCVC : Công chức, viên chức CHXHCNVN : Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Việt Nam CQHCNN : Cơ quan hành chính Nhà nước CQNN : Cơ quan Nhà nước NQ-CP : Nghị quyết của Chính phủ QĐ-TTg : Quyết định của Thủ tướng Chính phủ QH : Quốc hội UBTVQH : Ủy ban Thường vụ Quốc hội VHCS : Văn hóa công sở
7. LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Văn hóa công sở là vấn đề được Đảng và Nhà nước rất quan tâm và đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách, văn bản pháp luật quy định về xây dựng văn hóa công sở, hình thành chuẩn mực, nề nếp làm việc kỷ cương, dân chủ trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước nói chung và các đơn vị sự nghiệp công lập nói riêng. Nghị quyết số 33-NQ/TW, ngày 09/6/2014 Hội nghị lần thứ chín Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước nhấn mạnh: Chú trọng chăm lo xây dựng văn hóa trong Đảng, trong các cơ nhà nước và đoàn thể, coi đây là nhân tố quan trọng để xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Trong đó, trọng tâm là xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức có phẩm chất đạo đức, tận tụy, hết lòng phụng sự tổ quốc, phục vụ nhân dân gắn bó máu thịt với nhân dân; có ý thức thượng tôn pháp luật, dân chủ đi đôi với kỷ luật, kỷ cương; tự do cá nhân gắn với trách nhiệm xã hội và ý nghĩa công dân”. Thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 129/2007/QĐ-TTg, ngày 02/8/2007 ban hành Quy chế văn hoá công sở tại các cơ quan hành chính nhà nước; Chỉ thị số 26/CT-TTg ngày 05/9/2016 về tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong các cơ quan hành chính nhà nước các cấp và Quyết định số 1847/QĐ-TTg về việc phê duyệt Đề án Văn hóa công vụ. Trong đó, Đề án Văn hóa công vụ có mục tiêu là nâng cao văn hóa công vụ, góp phần hình thành phong cách ứng xử, lề lối làm việc chuẩn mực của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; đảm bảo tính chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả trong hoạt động thực thi nhiệm vụ, công vụ, đáp ứng yêu cầu phục phụ nhân dân, xã hội. Trên cơ sở đó, Bộ Nội vụ đã ban hành Kế hoạch triển khai thực hiện Quyết định số 1847/QĐ-TTg ngày 27/12/2018 và Quyết định số 733/QĐ- TTg ngày 14/6/2019 của Thủ tướng Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch tổ chức 1
8. thực hiện Phong trào thi đua "Cán bộ, công chức, viên chức thi đua thực hiện văn hóa công sở" giai đoạn 2019-2025. Bộ Nội vụ yêu cầu các cơ quan, đơn vị, tổ chức đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến và quán triệt thực hiện nội dung của văn hóa công sở, đạo đức công vụ cho công chức, viên chức, người lao động trong thực thi nhiệm nhiệm vụ nhằm nâng cao nhận thức về tinh thần, thái độ làm việc, các chuẩn mực giao tiếp, ứng xử đạo đức, lối sống, góp phần tăng cường kỷ luật, kỉ cương hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả của nền công cụ, tạo ra chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức, sự đồng thuận và phát huy sức mạnh tổng hợp của công chức, viên chức trong cơ quan, đơn vị để triển khai tổ chức thực hiện có hiệu quả kế hoạch của Chính phủ. Văn hóa công sở không chỉ thể hiện đạo đức, phẩm chất của công chức, viên chức, người lao động trong khi thực hiện nhiệm vụ mà còn thể hiện trình độ và nhu cầu văn hóa của họ. Vì vậy, để đảm bảo tính trang nghiêm, hiệu quả hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước, ngày 02/8/2007, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 129/2007/QĐ-TTg về Quy chế văn hóa công sở. Căn cứ vào Quy chế này các cơ quan hành chính từ Trung ương đến địa phương đều đã ban hành Quy chế văn hóa áp dụng tại cơ quan, đơn vị mình và đều nhận được sự ủng hộ, đồng tình của đa số công chức, viên chức và nhân dân. Điều này đã khẳng định mạnh mẽ, văn hóa công sở có vai trò to lớn trong việc xây dựng nề nếp làm việc khoa học, kỉ cương và dân chủ. Bên cạnh đó, yếu tố văn hóa cũng giúp cho các thành viên trong công sở tôn trong kỉ luật, đoàn kết, thân ái và hợp tác vì sự phát triển chung của công sở. Đồng thời, khơi dậy, phát huy năng lực sáng tạo của từng cá nhân, tạo môi trường làm việc thân thiện, văn minh. Tuy nhiên, tại nhiều cơ quan nhà nước hiện tượng vi phạm văn hóa công sở vẫn diễn ra thường xuyên, trang phục giao tiếp ứng xử của công chức viên chức còn nhiều bất cập. Tình trạng nhậu nhẹt, đánh bài hút thuốc nơi công sở; quan liêu, hách dịch, cửa quyền và làm việc thiếu trách nhiệm vẫn tồn tại... 2
9. Trường Đại học Nội vụ Hà Nội là một cơ sở giáo dục đại học. Theo xu thế vận động phát triển giáo dục toàn cầu và cả nước, nhận thức rõ vai trò và tầm quan trọng của văn hóa công sở, Đảng ủy, Ban giám hiệu Nhà trường luôn quan tâm, sát sao trong việc xây dựng môi trường giáo dục thân thiện văn minh nhưng lại đảm bảo tính kỉ luật, đoàn kết. Tuy nhiên, theo sự phát triển của xã hội văn bản quy định về văn hóa công sở của nhà trường đã tỏ ra bất cập, lạc hậu; tình hình triển khai, thực hiện văn hóa công sở của viên chức, giảng viên nhà trường vẫn còn nhiều hạn chế... chưa đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của nhà trường khi tiến tới hoạt động tự chủ. Với những lý do như trên, nhóm nghiên cứu đã lựa chọn đề tài “Văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội – Thực trạng và giải pháp” làm đề tài nghiên cứu khoa học cấp trường với mong muốn đề tài là cơ sở khoa học và thực tiễn để đề xuất, hoàn thiện các quy định về văn hóa công sở của Nhà trường, góp phần đưa sự nghiệp giáo dục của Nhà trường ngày càng phát triển bền vững. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Văn hóa công sở là đề tài được rất nhiều các học giả, nhà nghiên cứu, nhà quản lý quan tâm. Tính đến nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu khoa học có liên quan trực tiếp hay gián tiếp đến văn hóa công sở. Mỗi công trình nghiên cứu tiếp cận dưới một góc độ nhất định nhưng đều có ý nghĩa góp phần làm sáng tỏ về văn hóa công sở. Cụ thể, các công trình nghiên cứu tiêu biểu trong và ngoài nước như sau: 2.1. Tình hình nghiên cứu trong nước Trong nước, các công trình nghiên cứu về văn hóa công sở khá đa dạng, phong phú và được thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau. Tiêu biểu có một số công trình sau đây: Cuốn sách Tổ chức điều hành hoạt động của các công sở của PGS.TSKH 3
10. Nguyễn Văn Thâm viết năm 2003, Nxb Chính trị Quốc gia trình bày những vấn đề chung về tổ chức hoạt động của các công sở hành chính, đồng thời đề cập đến vai trò của văn phòng, kỹ năng điều hành, lãnh đạo trong công sở, trên cơ sở đó tác giả kiến nghị một số biện pháp nâng cao kỹ thuật hành chính, kỹ năng điều hành công sở trong tương lai. Những quan điểm, giải pháp của tác giả trong cuốn sách cũng góp phần thực hiện văn hóa công sở, giúp công sở văn minh hiện đại hơn. Cuốn sách chuyên khảo Pháp luật, lối sống và văn hóa công sở do PGS.TS Nguyễn Minh Đoan chủ biên, Nxb Tư Pháp, năm 2011, cũng đề cập đến văn hóa công sở. Tác giả cho rằng pháp luật và văn hóa công sở có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Văn hóa công sở được thể hiện ở yếu tố hình thức nơi công sở, trong hoạt động giao tiếp pháp lý, trong tiếp dân, trong việc tiết kiệm chống lãng phí thời gian và tiền của nhà nước và lời thề của người cán bộ công chức. Đề tài Văn hóa công vụ ở Việt Nam hiện nay nghiệm thu năm 2015, do TS. Huỳnh Văn Thới, Học viện Hành chính Quốc gia làm chủ nhiệm. Công trình này đã luận giải cơ sở hình thành văn hóa công vụ, các nhân tố tác động đến nó...Trên cơ sở đó phản ánh được bức tranh hiện thực về văn hóa công vụ tại Việt Nam. Tác giả luận giải những vấn đề lớn đang đặt ra và thách thức với văn hóa công vụ Việt Nam. Từ đó, đề xuất định hướng, tiêu chí và giải pháp phát triển văn hóa công vụ phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Đề tài Văn hóa công sở và xây dựng văn hóa công sở trong các cơ quan hành chính nhà nước do ThS. Nguyễn Huyền Hạnh làm chủ nhiệm, nghiệm thu năm 2018 tại Bộ Nội vụ. Đề tài đã khái quát một số vấn đề lý luận về văn hóa công sở trong cơ quan hành chính nhà nước. Trên cơ sở đó phân tích thực trạng và đề xuất các quan điểm, giải pháp xây dựng văn hóa công sở trong các cơ quan hành chính nhà nước. Bên cạnh các công trình trên, còn có các bài báo, bài viết đăng trên các tạp 4
11. chí khoa học đề cập, nghiên cứu liên quan đến văn hóa công sở, như: Nguyễn Minh Đoan (2006), Yếu tố văn hóa công sở trong các hoạt động nhà nước, Tạp chí Luật học, số 11 (tr11-18); Lê Như Hoa (2006), Môi trường văn hóa nơi công sở, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật, số 10 (tr3-7); Trần Thị Thanh Thủy (2006), Văn hóa tổ chức và một số giải pháp phát triển văn hóa công sở, Tạp chí Tổ chức Nhà nước, tr14; Đinh Thị Cẩm Lê (2013), Xây dựng các yếu tố cấu thành văn hóa công sở hành chính, Tạp chí Lý luận chính trị, số 4 (tr63-67)... Qua đó cho thấy, có không ít các công trình, sách, bài viết nghiên cứu liên quan đến văn hóa công sở. Các công trình này, dù tiếp cận ở khía cạnh nào thì đều góp phần hình thành nên cơ sở khoa học về cả lý luận và thực tiễn đối với văn hóa công sở. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, chưa có công trình nào là đề tài nghiên cứu về văn hóa công sở cấp trường đại học, trong đó có văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. Do vậy, nghiên cứu về Văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội – Thực trạng và giải pháp là một vấn đề cấp bách, vừa vận dụng lý luận chung văn hóa công sở vào một loại công sở đặc thù vừa góp phần nâng cao văn hóa công sở của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong thời gian tới. 2.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước Với các nước phát triển, trong môi trường làm việc năng động và chuyên nghiệp, bên cạnh việc sáng tạo để tìm ra những cách riêng giúp làm việc nhanh hơn và đạt hiệu quả cao hơn thì có một cách khá tốt để xây dựng giá trị bản thân đó là hình thành những thói quen, lề lối làm việc, phương cách ứng xử cùng hành vi văn minh, lịch sự chốn công sở hay nói cách khác là văn hóa công sở. Chính vì vậy, văn hóa công sở luôn là một vấn đề được các nhà nghiên cứu ở các lĩnh vực, văn hóa, thông tin thư viện, giáo dục... trên thế giới quan tâm. Đã có rất nhiều công trình khoa học nghiên cứu về văn hóa công sở. Để có cái nhìn khái quát tình hình nghiên cứu trên thế giới về vấn đề này, đề tài giới thiệu một số công trình 5
12. tiêu biểu tiếp như sau: Schraeder, M. (2005). Organizational culture in public sector organizations: Promoting change through training and leading by example. Leadership & Organization Development Journal, 26, 492-502 (tạm dịch: Schraeder, M. (2005). Văn hóa tổ chức trong các tổ chức khu vực công: Thúc đẩy thay đổi thông qua đào tạo và dẫn dắt bằng ví dụ. Tạp chí Phát triển Tổ chức & Lãnh đạo, 26, 492-502); Parker, R.,&Bradley, L. (2000). Organizational culture in the public sector: Evidence from six organizations. International Journal of Public Sector Management, 13, 125-141 (tạm dịch: Parker, R., & Bradley, L. (2000). Văn hóa tổ chức trong khu vực công: Bằng chứng từ sáu tổ chức. Tạp chí quốc tế về quản lý khu vực công, 13, 125-141); Hatch, M. J.,& Schultz, M. (1997).Relation between organizational culture, identity and image.European Journal of Marketing, 31, 356-365 (tạm dịch: Hatch, M. J., & Schultz, M. (1997). Mối quan hệ giữa văn hóa tổ chức, bản sắc và hình ảnh. Tạp chí Tiếp thị Châu Âu, 31, 356-365)… Các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến vai trò, chức năng, thực trạng văn hóa tổ chức nói chung và văn hóa công sở nói riêng. Theo đó, văn hóa công sở đóng vai trò quan trọng trong tổ chức hoạt động của một cơ quan, công sở. Trên cơ sở phân tích, phản ánh thực trạng văn hóa tổ chức, các tác giả cũng đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao, phát triển văn hóa tổ chức, văn hóa công sở trong tổ chức. Việc tổng quan các công trình nghiên cứu trên có ý nghĩa quan trọng đối với tác giả trong quá trình nghiên cứu đề tài. Bởi thông qua đó, tác giả tiếp thu được nhiều cách tiếp cận vấn đề nghiên cứu; xác định được khoảng trống nghiên cứu và xây dựng được khung lý thuyết nghiên cứu về văn hóa công sở để làm cơ sở phân tích thực trạng văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. Từ đó đưa ra quan điểm và giải pháp nâng cao chất lượng văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong thời gian tới. 6
13. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích: Nghiên cứu lý luận, đánh giá thực trạng từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về văn hóa công sở tại trường đại học như: khái niệm, vai trò, nội dung, các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa công sở trong trường đại học. - Nghiên cứu kinh nghiệm xây dựng văn hóa công sở của một số trường đại học trên địa bàn thành phố Hà Nội ...để tham khảo, vận dụng vào xây dựng nâng cao văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. - Nhận diện và đánh giá thực văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội từ năm 2013 đến nay. Trên cơ sở đó chỉ ra những thành tựu, hạn chế và những nguyên nhân của nó để tiếp tục hoàn thiện, khắc phục; - Đề xuất quan điểm, các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Văn hóa công sở tại trường đại học 4.2. Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi nội dung: đề tài nghiên cứu thực trạng và giải pháp nâng cao văn hóa công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội. Các vấn đề lý luận về văn hóa công sở trong trường đại học nói chung có ý nghĩa to lớn trong việc giúp đề tài giải quyết các nhiệm vụ và đạt được mục đích nghiên cứu. + Phạm vi thời gian: từ năm 2013 đến 6/2020 7
14. + Phạm vi không gian: tại Cơ sở Trường Đại học Nội vụ Hà Nội tại Hà Nội 5. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Để nghiên cứu đề tài “Văn hóa công sở tại Trường Đại học Nội vụ Hà Nội – Thực trạng và giải pháp” hiệu quả, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và dựa trên các quan điểm của Đảng, Nhà nước văn hóa và xây dựng nền văn hóa Việt Nam hiện nay. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Để giải quyết các nhiệm vụ và đạt được mục đích đã đặt ra của đề tài, nhóm nghiên cứu đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau: a. Phương pháp thu thập và xử lí tài liệu Nguồn tài liệu phục vụ cho nghiên cứu đề tài bao gồm cả nguồn tài liệu thứ cấp và sơ cấp. Đối với mỗi loại dữ liệu trên, tác giả lại có phương pháp thu thập riêng để có được nguồn tài liệu trung thực, đáng tin cậy nhất phục vụ cho việc phân tích thực trạng xây dựng văn hóa công sở trường Đại học Nội vụ Hà Nội Để có được tài liệu, tác giả thu thập nhiều công trình nghiên cứu trước có liên quan đến văn hóa công sở như: sách chuyên khảo, bài báo tạp chí khoa học chuyên ngành, bài viết mang tính nghiên cứu và trao đổi trên các diễn đàn Internet, văn bản pháp luật, v.v. Sau khi thu thập các tài liệu trên, tác giả thực hiện việc sắp xếp, phân loại theo thời gian, theo từng nội dung cụ thể có liên quan đến các phần, mục trong đề tài để thuận tiện cho việc mã hóa các dữ liệu này. Sau khi thu thập các dữ liệu trên, đối với dữ liệu thứ cấp, tác giả thực hiện việc sắp xếp, phân loại theo thời gian, theo từng nội dung cụ thể có liên quan đến các phần, mục trong đề tài và tiến hành mã hóa các dữ liệu này theo chủ đề. Ngoài ra, để xử lý dữ liệu, tác giả còn sử dụng một số phương pháp khác như: 8
15. phương pháp thống kê, so sánh, v.v. từ đó có được những thông tin đầy đủ nhất về thực trạng văn hóa công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội. b. Phương pháp phân tích tổng hợp Phương pháp này được tác giả sử dụng sau khi đã nghiên cứu các tài liệu để làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về văn hóa công sở trường Đại học Nội vụ Hà Nội, phân tích các yếu tố, các mặt sau đó tổng hợp lại để làm rõ thực trạng văn hóa công sở trường Đại học Nội vụ Hà Nội, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả văn hóa công sở cho Nhà trường. 6. Đóng góp mới của đề tài - Đề tài đã hệ thống, phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận về văn hóa công sở tại trường đại học; - Đề tài đã phân tích, đánh giá và làm rõ thực trạng văn công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội từ năm 2013 đến 6/2020. - Đề tài đã đưa ra quan điểm và đề xuất các giải pháp nâng cao văn hóa công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội trong thời gian tới. - Đặc biệt, đề tài dự thảo Quy chế văn hóa công sở mới và đề xuất ứng dụng thay thế cho Quy chế hiện hành nhằm nâng cao văn hóa công sở trường Đại học Nội vụ Hà Nội. 7. Ý nghĩa khoa học và ứng dụng của đề tài - Về mặt khoa học: Trên cơ sở tổng hợp, phân tích tài liệu và các công trình nghiên cứu trước, đề tài góp phần làm rõ khái niệm văn hóa công sở tại trường đại học, vai trò của văn hóa công sở đối với một cơ sở giáo dục đại học...; đánh giá về thực trạng văn hóa công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội từ 2013 đến 6/2020. Những kết quả này là thông tin khoa học đã được kiểm chứng có giá trị tham khảo cho lãnh đạo nhà trường trong việc vận dụng để nâng cao văn hóa công sở cho 9
16. trường Đại học Nội vụ Hà Nội - Về mặt ứng dụng: Các giải pháp nâng cao văn hóa công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội đề tài đề xuất, có khả năng ứng dụng cao và là kênh tham khảo đáng tin cậy cho lãnh đạo nhà trường trong việc nâng cao văn hóa công sở nói riêng và góp phần phát triển bền vững nhà trường theo hướng tự chủ, hiện đại và chuyên nghiệp. Ngoài ra, đề tài còn là tài liệu tham khảo hữu ích cho những ai nghiên cứu, quan tâm tới chủ đề này. 8. Bố cục của đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, phụ lục, nội dung đề tài được triển khai như sau: Chương 1. Một số vấn đề lý luận về văn hóa công sở tại trường đại học Chương 2. Thực trạng văn hóa công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội Chương 3. Quan điểm và giải pháp nâng cao văn hóa công sở tại trường Đại học Nội vụ Hà Nội 10
17. Chương 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ VĂN HÓA CÔNG SỞ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm văn hóa Văn hoá là sản phẩm do con người sáng tạo, có từ thuở bình minh của xã hội loài người. Ở phương Đông, từ văn hoá đã có trong đời sống ngôn ngữ từ rất sớm. Trong sách Chu Dịch, quẻ Bi đã có từ văn và từ hoá: “Quan hồ nhân văn dĩ hoá thành thiên hạ” (Xem dáng vẻ con người, lấy đó mà giáo hoá thiên hạ) [10, tr18]. Cụm từ này với nghĩa như một phương thức giáo hóa, giáo dục con người. Khổng Tử, nhà triết học - luân lý có nói đến “văn”, sau này môn đệ của ông là Tuân Tử (Thế kỷ VI trước CN) có giải thích “văn” là cái “ngụy” (cái do con người làm nên, không tự nhiên mà có). Tuân Tử, học trò của Khổng Tử có một thuyết thường biết đến là “tính người là ác; thiện là do người làm ra” (Tuân Tử, thiên 23). Theo ông: “Tính là tài chất còn nguyên; ngụy là văn lễ hay tốt. Không tính thì không có gì để làm thêm. Không làm thêm, thì tính không thể tự thành tốt” (thiên 19) [2, tr.15]. Như vậy Không Tử và Tuân Tử đều cho rằng văn là cái do con người làm ra, do con người tu dưỡng, rèn luyện mà có. Người sử dụng từ “văn hóa” đầu tiên được cho là Lưu Hướng (năm 77 - 6, Thế kỷ 1 TCN), thời Tây Hán ở Trung Quốc. Văn hoá được Lưu Hướng dùng với hàm ý là một phương thức hay biện pháp để cai trị xã hội, nó đối lập với vũ lực (Phàm dấy việc võ là vì không phục tùng, dùng văn hoá mà không sửa đổi, sau đó mới thêm chém giết). Văn hóa ở đây được hiểu là “văn trị giáo hóa”, nghĩa là tổ chức, quản lý, cai trị xã hội bằng văn hoá [10, tr.18]. Ở phương Tây, từ văn hóa bắt nguồn từ một động từ tiếng La - tinh “cultus” sau chuyển thành “kultura”, có nghĩa là cày cấy, vun trồng. Về sau từ “kultura” 11
18. chuyển thành “culture” (tiếng Anh), nghĩa là vun trồng,chăm sóc, bồi dưỡng tinh thần, trí tuệ cho con người. [10, tr.18] Như vậy, văn hoá trong từ nguyên của cả phương Đông và phương Tây đều có một nghĩa chung căn bản là sự giáo hoá, vun trồng nhân cách con người (bao gồm cá nhân, cộng đồng và xã hội loài người), cũng có nghĩa là làm cho con người và cuộc sống trở nên tốt đẹp hơn. Về khái niệm văn hóa, cho đến nay, tuy chưa thống kê chính xác nhưng người ta ước có hàng ngàn khía niệm, định nghĩa về văn hoá. Chính vì vậy, rất khó tìm ra một định nghĩa nào được coi là chuẩn về văn hóa. Người ta chỉ có thể xếp hay chia các định nghĩa về văn hóa theo các nhóm và quy cách hiểu về văn hóa theo 2 góc độ rộng và hẹp. Theo nghĩa hẹp, văn hoá được giới hạn theo bề sâu hoặc bề rộng, theo không gian, thời gian hoặc chủ thể bao gồm văn hoá nghệ thuật, văn hoá ẩm thực, văn hóa kinh doanh, trình độ văn hoá, nếp sống văn hoá; văn hoá Nam Bộ, văn hoá Phương Đông; văn hoá Việt Nam, văn hoá đại chúng… Hiểu theo nghĩa rộng: Văn hoá là một tổng thể phức tạp gồm tri thức, tín ngưỡng, nghệ thuật, đạo đức, luật lệ, phong tục và tất cả những khả năng, thói quen, tập quán mà con người đạt được với tư cách là thành viên của một xã hội. Cách hiểu này chủ yếu đề cập đến văn hóa ở góc độ các giá trị tinh thần. Trên cơ sở tiếp cận theo nghĩa rộng, UNESCO định nghĩa về văn hóa: “Văn hóa là tổng thể sống động các hoạt động sáng tạo của các cá nhân và các cộng đồng trong quá khứ, hiện tại.Qua các thế kỷ hoạt động sáng tạo ấy đã hình thành nên hệ thống các giá trị, các truyền thống và cách thể hiện, đó là những yếu tố xác định đặc tính riêng của mỗi dân tộc” [ 10, tr.18] Từ điển tiếng Việt định nghĩa: “Văn hóa là tổng thể nói chung những giá trị vật chất và tinh thần do con người sáng tạo ra trong quá trình lịch sử”. [10, tr.19…]. Định nghĩa này khẳng định văn hoá là những sáng tạo của con người, 12
19. mang lại giá trị cho con người, trong đó bao gồm cả giá trị vật chất và giá trị tinh thần. Theo đó, văn hóa bao gồm toàn bộ những giá trị sáng tạo của con người được biểu hiện, được kết tinh trong các của cải vật chất do con người tạo ra; đồng thời văn hóa còn bao gồm cả các sản phẩm tinh thần mà các cá nhân hay cộng đồng sáng tạo ra trong lịch sử. 1.1.2. Khái niệm công sở, văn hóa công sở và văn hóa công sở tại trường đại học 1.1.2.1. Khái niệm công sở Theo từ Hán - Việt thì: công là chung, sở là cơ quan; công sở là nơi hay chỗ làm việc của các cơ quan công quyền. Tuy nhiên cũng có rất nhiều khái niệm để định nghĩa về công sở tuỳ vào thuật ngữ này được sử dụng để chỉ khía cạnh nào: vật chất, địa điểm hoạt động, hay còn gọi là trụ sở, nơi công vụ được tiến hành hoặc dịch vụ công được cung cấp; hay một số trường hợp thuật ngữ này được sử dụng thay thế cho thuật ngữ khác quen dùng là cơ quan hành chính nhà nước. Từ góc độ tiếp cận văn hóa công sở, có thể khái niệm: Công sở là tổ chức của hệ thống bộ máy nhà nước hoặc tổ chức công ích được Nhà nước công nhận, bao gồm cán bộ, công chức được tuyển dụng, bổ nhiệm theo quy chế công chức hoặc theo thể thức hợp đồng để thực hiện công vụ nhà nước. Công sở có vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và có cơ cấu tổ chức do pháp luật quy định, được sử dụng công quyền để tổ chức công việc Nhà nước hoặc dịch vụ công vì lợi ích chung của xã hội, của cộng đồng. Ở đây có thể thấy về mặt nội dung công việc, hoạt động của công sở nhằm thỏa mãn các lợi ích chung của cộng đồng; về mặt hình thức tổ chức thì công sở là một tập hợp cơ cấu tổ chức, có phương tiện vật chất và con người được Nhà nước bảo trợ để thực hiện nhiệm vụ của mình; về ý nghĩa tổ chức nhà nước thì có thể coi công sở là trụ sở làm việc của cơ quan nhà nước, do Nhà nước lập ra và có thẩm quyền giải quyết công vụ. Vậy từ phân tích trên có thể hiểu: Công sở là một tổ chức thực hiện cơ chế điều hành, kiểm soát công việc hành chính, là 13
20. nơi phối hợp thực hiện một nhiệm vụ được Nhà nước giao và là bộ phận hợp thành tất yếu của thiết chế bộ máy quản lý nhà nước. 1.1.2.2. Khái niệm văn hóa công sở Công sở là một thiết chế xã hội - văn hoá chỉ có ở xã hội loài người, là một bộ phận hợp thành tất yếu của thiết chế bộ máy quản lý nhà nước. Công sở tồn tại như một hiện tượng văn hoá đồng thời là một chủ thể văn hoá gắn liền với các yếu tố tổ chức quyền lực và tâm lý, tình cảm của con người. Văn hoá công sở là một bộ phận của văn hoá nói chung, trong đó đối tượng được hướng đến ở đây là văn hoá liên quan đến niềm tin và cách hành động trong nội bộ tổ chức công sở và liên quan đến hình ảnh, diện mạo, uy tín và ảnh hưởng của tổ chức đối với bên ngoài. Bởi khi nói đến văn hoá người ta thường nói đến khía cạnh tinh thần. Trên thực tế, văn hoá có cả biểu hiện mang tính vật thể và có cả biểu hiện phi vật thể. Từ sự nhận thức trên, chúng tôi tán đồng với khái niệm văn hoá công sở sau: Văn hoá công sở là một dạng đặc thù của văn hoá - xã hội, là một sự pha trộn riêng biệt của các giá trị, niềm tin, chuẩn mực, vẻ đẹp và cách hành xử trong hoạt động công sở, mà các thành viên trong công sở cùng tiếp nhận để ứng xử với nhau trong nội bộ công sở và phục vụ cộng đồng với sự tác động của hệ thống quan hệ thứ bậc mang tính quyền lực và tính xã hội, tạo nên một dấu ấn riêng biệt, giúp phân biệt công sở này với công sở khác. [1, tr.14] Văn hoá công sở ảnh hưởng đến các thành viên trong công sở một cách trực tiếp hoặc gián tiếp. Thông qua các quy định chính thức như quy chế làm việc, văn hoá là công cụ để các nhà quản lý hướng cách thức hành vi của đội ngũ theo những kiểu nhất định. Đồng thời, văn hoá còn hiện diện và ảnh hưởng đến nếp nghĩ, nếp làm của cán bộ, công chức thông qua hệ thống các quy tắc xử sự mang tính thông lệ, không chính thức, không thành văn, nhưng đôi khi có tính lâu bền và sức ảnh hưởng mạnh mẽ hơn bất cứ công cụ chính thức nào. Văn hoá công sở như một môi 14