Có nên uống đông trùng hạ thảo không

Đông trùng hạ thảo là dược liệu quý hiếm có tác dụng bồi bổ, tăng cường sức khỏe. Bên cạnh việc chọn trùng thảo chất lượng tốt, thì thời điểm sử dụng cũng ảnh hưởng tới hiệu quả của trùng thảo đối với cơ thể. Vậy nên uống đông trùng hạ thảo vào lúc nào để phát huy hết tác dụng? Cần lưu ý những gì khi sử dụng?

Đông trùng hạ thảo (trùng thảo) là sự kết hợp giữa giữa sâu non (ấu trùng bướm) thuộc chi Thitarodes và loài nấm ký sinh Cordyceps sinensis.

Vào mùa đông ẩm ướt, nấm bắt đầu ký sinh lên sâu non và hút hết chất dinh dưỡng từ chúng. Đến mùa hè, khi thời tiết ấm áp hơn, nấm phát triển thành vươn lên khỏi mặt đất và phát tán các bào tử.

Đông trùng hạ thảo tươi có hình dạng giống như con sâu, ở phía đuôi có sợi nấm mọc lên, dài khoảng 1 ngón tay. Phần thân dài chừng 3 – 5cm, giống như con tằm.

Đông trùng hạ thảo tự nhiên được tìm thấy trên những ngọn núi cao 4.000 – 5.000m ở Tây Tạng, Trung Quốc, Bhutan nên rất quý hiếm và mang lại giá trị kinh tế cao. Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã nghiên cứu và nuôi cấy thành công trùng thảo có giá trị dinh dưỡng gần tương đương với trùng thảo tự nhiên nhưng giá cả lại mềm hơn rất nhiều.

Đông trùng hạ thảo được ví như “tiên dược” bởi những công dụng tuyệt vời mà dược liệu này mang lại. Cụ thể:

• Bồi bổ cơ thể, nâng cao hệ miễn dịch, tăng sức đề kháng thông qua đó tạo sức khỏe tốt hơn cho người sử dụng, phòng ngừa các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, virus.
• Tăng cường lưu thông máu, chống sơ vữa động mạnh, ngăn ngừa các bệnh lý về tim mạch, huyết áp, mỡ máu,…
• Hỗ trợ điều trị bệnh thận hư, chống lại sự suy thoái thận, điều trị bệnh tiểu đường…
• Điều trị liệt dương, di tinh, giúp tăng cường sinh lý cho phái mạnh.
• Làm chậm quá trình lão hóa, giúp làm đẹp da.
• Tiêu khuẩn, kháng viêm, làm lành tổn thương nhanh chóng.
• Hỗ trợ điều trị HIV/AIDS và các bệnh do virus như lao, viêm gan B…
• Hỗ trợ điều trị thoái hóa, đau nhức xương khớp.
• Hỗ trợ điều trị ung thư, hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân điều trị xạ trị.

Những trường hợp dưới đây có thể dùng đông trùng hạ thảo để hỗ trợ chữa bệnh:

• Người bị bệnh tim mạch: Đông trùng hạ thảo có tác dụng hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến tim mạch, đặc biệt là những ai bị xơ vữa động mạch, máu huyết khó lưu thông.
• Người mới ốm dậy, cơ thể suy nhược, sức khỏe kém có thể dùng để cải thiện sức khỏe.
• Người lớn tuổi có sức đề kháng yếu nên dùng đông trùng hạ thảo để bồi bổ sức khỏe, tăng sức đề kháng để chống lại bệnh, kéo dài tuổi thọ.
• Nam nữ giới suy giảm chức năng tình dục: Các chất dinh dưỡng có trong đông trùng hạ thảo giúp bổ thận, tráng dương, ích tinh tủy, tăng tuần hoàn máu. Từ đó góp phần cải thiện tình trạng bệnh yếu sinh lý, liệt dương, giảm ham muốn tình dục.
• Phụ nữ tiền mãn kinh, mãn kinh: Đông trùng hạ thảo tác động làm chậm quá trình lão hóa, điều tiết nội tiết tố, làm đẹp da và hạn chế các dấu hiệu của tuổi trung niên.
• Người bị bệnh thận, gan: Đông trùng hạ thảo tác dụng rõ rệt đối với bệnh nhân suy giảm chức năng gan thận, viêm thận mãn và bảo vệ gan khỏi tác động của rượu bia, các chất gây hại.
• Bệnh nhân ung thư: Hợp chất Cordycepin trong trùng thảo giúp ức chế tế bào ung thư lan rộng và di căn sang cơ quan khác.

Dù có nhiều công dụng là vậy nhưng không phải ai cũng có thể sử dụng đông trùng hạ thảo, đặc biệt là nhóm đối tượng sau đây:

• Người bệnh đa xơ cứng
• Bệnh nhân rối loạn đông máu hoặc đang dùng thuốc hỗ trợ đông máu thì cũng không nên dùng.
• Trẻ em dưới 5 tuổi: Lúc này cơ thể trẻ chưa thể tiếp nhận được một vài chất dinh dưỡng có trong đông trùng hạ thảo.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú.
• Người bị dị ứng với các thành phần có trong đông trùng hạ thảo.
• Bệnh nhân chuẩn bị phẫu thuật cũng không nên dùng đông trùng hạ thảo bởi chúng có thể gây mất máu nhiều hơn.

Đông trùng hạ thảo được phân chia dựa theo đặc điểm về nguồn gốc, hình thái và thành phẩm, cụ thể như sau:

Căn cứ vào nguồn gốc người ta chia thành 2 loại gồm tự nhiên và nhân tạo với sự chênh lệch rõ rệt về giá thành.

• Trùng thảo tự nhiên: Thường được tìm thấy trên những ngọn núi cao ở Tây Tạng, Bhutan và một số tỉnh của Trung Quốc. Đây là loại trùng thảo chứa hàm lượng dưỡng chất cao nhất và vô cùng quý hiếm. Vì thế, giá thành khá đắt đỏ dao động khoảng 1.5 – 2 tỷ đồng/kg.
• Trùng thảo nhân tạo: Đông trùng hạ thảo được nuôi cấy nấm trên cơ thể ấu trùng nhộng tằm hoặc gạo lứt, ngô, đậu xanh, vỏ trứng,… và thu hoạch nấm. Giá thành đa dạng tùy chất lượng, khoảng 40 – 55 triệu đồng/kg khô.

• Loại tươi: Khai thác chưa quá 1 tháng, được bảo quản trong nhiệt độ thấp, đặc trưng bởi mùi thơm hơi nồng của nấm. Đây là loại có hàm lượng dưỡng chất cao nhất.
• Loại khô: Được xử lý nhiệt phân thông qua phương pháp sấy khô hoặc sấy lạnh, chỉ giữ lại khoảng 5% độ ẩm. Hàm lượng dưỡng chất đạt khoảng 95 – 98% so với loại tươi, thời gian bảo quản lên tới 2 năm.

Đông trùng hạ thảo có thể ở dạng nguyên con hoặc bào chế thành các dạng chế phẩm khác nhau như:

• Nguyên con: Thường sấy khô và vẫn giữ nguyên hình dáng của trùng thảo. Loại này rất đắt, được dùng để sắc thuốc, hầm canh hoặc nhai sống.
• Dạng bột: Trùng thảo khô được nghiền nhuyễn thành dạng bột mịn, thường dùng để nấu cháo, pha trà, làm mặt nạ.
• Dạng nước: Có thể kết hợp thêm nhiều thành phần khác như nhân sâm, nấm linh chi, táo đỏ… và đóng thành gói nhỏ hoặc chai, dùng để uống trực tiếp.
• Dạng viên nang: Là dạng bột mịn nhưng đóng thành viên nang để dễ sử dụng và bảo quản.
• Dạng trà túi lọc, dùng để hãm uống hàng ngày rất tiện lợi.

Theo các chuyên gia, tính hiệu quả sẽ phụ thuộc vào việc bạn sử dụng loại trùng thảo nào.

Trùng thảo dạng viên được khuyến cáo sử dụng cho người lớn và trẻ em từ 12 tuổi trở lên. Trước khi uống bạn cần đọc kỹ hướng dẫn sử dụng in trên bao bì sản phẩm để tránh dùng quá liều.

• Người dùng trùng thảo để duy trì, bồi bổ sức khỏe: uống 2 lần, mỗi lần 1 viên (500mg/1 viên) trước bữa ăn khoảng 30 phút.
• Người mới ốm dậy, cần phục hồi sức khỏe, tăng hệ miễn dịch: uống 2 lần, mỗi lần 2 viên (500mg/1 viên) vào trước bữa sáng và bữa tối để hấp thụ tối đa dưỡng chất.

Liều lượng và thời gian sử dụng sản phẩm này sẽ tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người:

• Người bình thường muốn uống đông trùng hạ thảo để tăng cường sức khỏe, phòng ngừa bệnh tật: 1 – 2 lọ/ngày, mỗi lần uống 1 lọ trước khi ăn khoảng 30 phút.
• Với người bị suy nhược cơ thể, hoặc đang điều trị bệnh: 2 – 4 lọ/ngày hoặc theo ý kiến của bác sĩ để đạt hiệu quả tốt nhất.

Thời điểm uống đông trùng hạ thảo ngâm rượu tốt nhất là vào buổi tối trước khi ngủ 30 phút. Mỗi ngày uống khoảng 20-30ml.

Trường hợp ngâm trùng thảo cùng các dược liệu khác như nhung hươu, nhân sâm, linh chi, kỷ tử… thì nên uống kèm trong bữa ăn.

Cách dùng đông trùng hạ thảo khô đơn giản nhất là ngâm vào nước ấm rồi nhai trực tiếp vào bữa sáng.

Nếu hãm trà thì có thể uống vào bất cứ thời điểm nào trong ngày.

Mỗi ngày sử dụng 20-30ml đông trùng hạ thảo ngâm mật ong pha với 300ml nước ấm, uống vào mỗi buổi sáng để mang lại hiệu quả tốt nhất.

Khi dùng đông trùng hạ thảo bạn cần chú ý các điều sau để không làm ảnh hưởng đến tác dụng của trùng thảo:

• Không lạm dụng đông trùng hạ thảo, trước khi sử dụng cần đọc kỹ hướng dẫn trên mỗi sản phẩm hoặc hỏi ý kiến của bác sĩ.
• Không nên nấu đông trùng hạ thảo quá lâu, bởi nhiệt độ cao làm dưỡng chất trong dược liệu bị mất đi.
• Không nên tùy tiện kết hợp trùng thảo với các loại dược liệu khác.
• Trùng thảo mang về cần bảo quản kỹ để tránh gây ẩm mốc. Đặc biệt là loại còn tươi nguyên con rất dễ bị môi trường bên ngoài tác động.
• Nên sử dụng vật dụng để chế biến hoặc bảo quản đông trùng hạ thảo bằng thủy tinh, sứ để giữ được lượng chất dinh dưỡng tốt hơn.
• Phụ nữ mang thai và cho con bú, người bị rối loạn đông máu… nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng trùng thảo.
• Đông trùng hạ thảo không phải là thuốc nên không thể thay thế thuốc chữa bệnh. Với những người có bệnh nền, tốt nhất vẫn là tìm đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị tốt nhất.
• Nên chọn mua các sản phẩm đông trùng hạ thảo tại các điểm bán chính hãng. Không vì ham rẻ mà mua phải dược liệu giả gây hại cho bản thân. Hiện nay, sản phẩm đông trùng hạ thảo của Việt Nam cũng được chuyên gia đầu ngành đánh giá cao về tác dụng bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe cũng như khả năng hỗ trợ điều trị bệnh. Trong đó, các sản phẩm viên uống đông trùng hạ thảo được đánh giá cao là loại có hàm lượng Cordycepin > 1.000mcg/viên. Bạn hãy lưu ý thông tin này để lựa chọn được sản phẩm chất lượng tốt nhất.

Bs CK II Phạm Hưng Củng

Chuyên khoa Y học Cổ tryền - Đông Y